ਪੀਐੱਮਇੰਡੀਆ

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਓ, ਨਮਸਕਾਰ। ਅੱਜ, ਇਸ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨ ‘ਤੇ, ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਚੈਤ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ਤਾਰੀਖ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਚੈਤ ਦੇ ਨਵਰਾਤ੍ਰਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਵੀ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਕਰਮ ਸੰਵਤ 2082 ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਹਨ, ਕੁਝ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਹਨ, ਕੁਝ ਤਮਿਲ ਨਾਡੂ ਤੋਂ ਹਨ, ਕੁਝ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਕਈ ਚਿੱਠੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਧਾਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅੱਜ ਮੇਰਾ ਮਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਾਂਝੇ ਕਰਾਂ –

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ-Sarvarigu Yugadi Habbadaa Shubhaashegadu) –ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਗਾਦਿ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

ਅਗਲਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ –

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਤੇਲੁਗੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ- Andariki Ugadi Shubhaakaankshalu) – ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਗਾਦਿ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

ਹੁਣ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ –

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਕੋਂਕਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ- Saunsaar Paadvyaachi Parbi) – ਸੰਸਾਰ ਪੜਵਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।

ਅਗਲੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ- Gudipaadwya Nimitta Haardik Shubhechhaa) – ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਦਿਲੋਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।

ਸਾਡੇ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਮਲਿਆਲਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ- Illaavarakkum Vishu Aashamshagal) – ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੂ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ-

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਤਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ- Inniy Puttaand Nalla Vaazhathukkal) – ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਸਾਲ (ਪੋਥਾਂਡੂ)  ਦੀਆਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।

ਦੋਸਤੋ, ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਗਏ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਜੇ ਗਏ ਸੁਨੇਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਣਦੇ ਹੋ? ਇਹ ਉਹ ਖਾਸ ਗੱਲ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ‘ਚ ਅੱਜ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਿਓਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਭੇਜੀਆਂ ਹਨ।

ਦੋਸਤੋ, ਅੱਜ ਕਰਨਾਟਕ, ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਉਗਾਦਿ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਹੁਤ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ‘ਰੋਂਗਾਲੀ ਬਿਹੂ’ (‘Rongali Bihu’ ), ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ‘ਪੋਇਲਾ ਬੋਇਸ਼ਾਖ’ ( ‘Poila Boishakh’ ), ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ‘ਨਵਰੇਹ’ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, 13 ਤੋਂ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਜਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੈ ਅਤੇ ਈਦ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੂਰਾ ਮਹੀਨਾ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਵਧਾਈਆਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਕਿਵੇਂ ਬੁਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਏਕਤਾ ਦੀ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਦੋਸਤੋ, ਜਦੋਂ ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਕਲਾਸਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਆਵੇਗਾ। ਬੱਚੇ ਸਾਲ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਿਨ ਯਾਦ ਆ ਗਏ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਾਰਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਤਮਕ ਵੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਲੰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ੌਕ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰਨ ਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ, ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਪਲੈਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੰਸਥਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਕੈਂਪ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਉੱਥੇ ਐਪਸ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਓਪਨ-ਸੋਰਸ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਥੀਏਟਰ ਜਾਂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੋਰਸ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲ ਹਨ ਜੋ ਭਾਸ਼ਣ ਜਾਂ ਨਾਟਕ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ। ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਸਬੰਧੀ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਬੇਨਤੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੰਸਥਾ, ਸਕੂਲ, ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ #MyHolidays ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣਗੇ।

ਮੇਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੋਸਤੋ, ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ MY-Bharat ਦੇ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੈਲੰਡਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਜੋ ਇਸ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਲੱਖਣ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ MY-Bharat ਸਟਡੀ ਟੂਰ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ‘ਜਨ ਔਸ਼ਧੀ ਕੇਂਦਰ’ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਾਈਬ੍ਰੈਂਟ ਵਿਲੇਜ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਸਰਹੱਦੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਅਨੁਭਵ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੁਸੀਂ ਉੱਥੇ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਖੇਡ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜਯੰਤੀ ‘ਤੇ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵੀ ਫੈਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਮੇਰੀ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ #HolidayMemories ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ। ਮੈਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਓ, ਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ, water harvesting ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕੰਮ ਨੇ ਨਵੀਂ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਲ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਤਰਾਲਾ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਵੈ-ਇਛੁੱਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਲਾਬ, ਚੈੱਕ ਡੈਮ, ਬੋਰਵੈੱਲ ਰੀਚਾਰਜ, ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੋਕ ਪਿਟ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ ਵਾਂਗ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ‘catch the rain’ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ਨਾਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਜਨ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵੀ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਦੋਸਤੋ, ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ਼ ਕੇ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਬਰਬਾਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ਦਾ ਬੇਮਿਸਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਅੰਕੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਪਿਛਲੇ 7-8 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਵੇਂ ਬਣੇ tank, pond ਅਤੇ ਹੋਰ water recharge structure ਰਾਹੀਂ 11 ਬਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ 11 ਬਿਲੀਅਨ ਘਣ ਮੀਟਰ ਪਾਣੀ ਕਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

ਦੋਸਤੋ, ਤੁਸੀਂ ਭਾਖੜਾ ਨੰਗਲ ਡੈਮ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਖੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇਹ ਪਾਣੀ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਗਰ ਝੀਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਝੀਲ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 90 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਵੀ 9-10 ਬਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਸਿਰਫ਼ 9-10 ਬਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ! ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਯਤਨਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 11 ਬਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ – ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਯਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ!

ਦੋਸਤੋ, ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਗੜਗ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਦੋ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪੀਣ ਲਈ ਵੀ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ ਝੀਲ ਘਾਹ ਅਤੇ ਝਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਈ। ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਝੀਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਲੱਗ ਗਏ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ‘ਜਿੱਥੇ ਚਾਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ’। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ, ਨੇੜਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਗਠਨ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ। ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਕੂੜਾ ਅਤੇ ਚਿੱਕੜ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਝੀਲ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਲੋਕ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੱਚਮੁੱਚ, ਇਹ ‘catch the rain’ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਦੋਸਤੋ, ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੁਣੇ ਤੋਂ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਯਾਦ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ – ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਘੜਾ ਰੱਖੋ। ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਜਾਂ ਵਰਾਂਡੇ ‘ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਰੱਖੋ। ਦੇਖੋ ਇਸ ਨੇਕ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਲਗੇਗਾ।

ਦੋਸਤੋ, ਹੁਣ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਦੀ ਉਡਾਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ! ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜਨੂਨ ਦਿਖਾਉਣਾ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈਆਂ Khelo India Para Games ਵਿੱਚ, ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਾਲ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਵਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੈਰਾ ਸਪੋਰਟਸ ਕਿੰਨੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ Khelo India Para Games ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਹਰਿਆਣਾ, ਤਮਿਲ ਨਾਡੂ ਅਤੇ ਯੂਪੀ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ, ਦੂਸਰਾ ਅਤੇ ਤੀਸਰਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਸਾਡੇ ਦਿੱਵਯਾਂਗ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ 18 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਬਣਾਏ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਸਾਡੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ Khelo India Para Games ਵਿੱਚ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ Arm Wrestler ਜੋਬੀ ਮੈਥਿਊ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸਦੀ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-

“ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣਾ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਡਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਲੜਦੇ ਹਾਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰਖਦੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਸੀਂ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।”

ਵਾਹ! ਜੌਬੀ ਮੈਥਿਊ, ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ। ਮੈਂ ਇਸ ਪੱਤਰ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਜੋਬੀ ਮੈਥਿਊ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਦਿੱਵਯਾਂਗ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਯਤਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹਨ।

ਦੋਸਤੋ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਗਮ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਫਿੱਟ ਇੰਡੀਆ ਕਾਰਨੀਵਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰ ਵਜੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਟੀਚਾ ਸੀ – ਫਿਟ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਫਿਟਨਸ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣਾ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੋਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਨੀਵਲ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰੋ। ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਵਿੱਚ MY-Bharat ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਦੋਸਤੋ, ਸਾਡੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਖੇਡ ਹੁਣ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਸ਼ਹੂਰ Rapper Hanumankind ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋਵੋਗੇ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਉਸ ਦਾ ਨਵਾਂ ਗੀਤ “Run It Up” ਕਾਫ਼ੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਰਵਾਇਤੀ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਲਾਰਿਪਯੱਟੂ, ਗੱਤਕਾ ਅਤੇ ਥਾਂਗ-ਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੈਂ ਹਨੂੰਮਾਨਕਿੰਡ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਰਵਾਇਤੀ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਸਕੇ ਹਨ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਓ, ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਮੈਨੂੰ MyGov ਅਤੇ NaMo App ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਨੇਹੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਮੈਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਲੱਖਣ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਉਹ ਸੁਨੇਹਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ। ਵਾਰਾਣਸੀ ਤੋਂ ਅਥਰਵ ਕਪੂਰ, ਮੁੰਬਈ ਤੋਂ ਆਰੀਆਸ਼ ਲਿਖਾ ਅਤੇ ਅਤਰੇਯ ਮਾਨ ਨੇ ਮੇਰੀ ਹਾਲੀਆ ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਫੇਰੀ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭੇਜੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਗੀਤ ਗਵਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਆਨੰਦ ਆਇਆ। ਮੈਂ ਪੂਰਬੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਈ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਗਵਾਈ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਮੈਨੂੰ ਜੋ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੀ।

ਦੋਸਤੋ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਵੱਡਾ ਤੂਫਾਨ ਆਵੇ, ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਜੜ੍ਹੋਂ ਨਹੀਂ ਪੁੱਟ ਸਕਦਾ। ਜ਼ਰਾ ਕਲਪਨਾ ਕਰੋ, ਲਗਭਗ 200 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਵਿੱਚ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਜੋਂ ਗਏ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਅੱਗੇ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਉੱਥੇ ਵਸ ਗਏ। ਉਸਨੇ ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਾਮ ਕਮਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ। ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਇਕੱਲਾ ਅਜਿਹੀ ਉਦਾਹਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਗੁਆਨਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਚੌਤਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਦੋਸਤੋ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਆਡੀਓ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ।

#(ਆਡੀਓ ਕਲਿੱਪ ਫਿਜੀ)#

ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਹੈ ਪਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇਹ ਫਿਜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ‘ਫਗਵਾ ਚੌਤਾਲ’ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਡੀਓ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ।

#(ਸੁਰੀਨਾਮ ਦੀ ਆਡੀਓ ਕਲਿੱਪ)#

ਇਹ ਆਡੀਓ ਸੂਰੀਨਾਮ ਦਾ ‘ਚੌਤਾਲ’ ਹੈ। ਟੀਵੀ ‘ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀ ਸੂਰੀਨਾਮ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਚਾਨ ਸੰਤੋਖੀ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਰਾਮਾਇਣ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਫਗਵਾ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਾਣੇ ਭੋਜਪੁਰੀ, ਅਵਧੀ ਜਾਂ ਸਾਂਝੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਬ੍ਰਜ ਅਤੇ ਮੈਥਿਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।

ਦੋਸਤੋ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ – ‘ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਇੰਡੀਅਨ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਸੋਸਾਇਟੀ’। ਭਾਰਤੀ ਨ੍ਰਿਤ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ਼ਣ ਵਿੱਚ ਲਗੀ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ 75 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਕਰ ਲਏ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਥਰਮਨ ਸ਼ਨਮੁਗਰਤਨਮ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਇਸ ਟੀਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਦੋਸਤੋ, ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ textile waste ਦੀ। ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਇਸ textile waste ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਨਵੀਂ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ? ਦਰਅਸਲ, textile waste ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਵਾਂ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਸੁੱਟ ਕੇ ਨਵੇਂ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਪਹਿਨਦੇ? ਇਹ textile waste ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਾ ਹੈ ਕਿ textile waste ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹਿੱਸਾ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ! ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ textile waste ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਸਟਾਰਟ-ਅਪਸ ਨੇ textile recovery facilities ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਹਨ ਜੋ ਕੂੜਾ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਸਾਡੇ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਣ ਲਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੋਸਤ Sustainable fashion ਵੱਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਜਾਵਟੀ ਵਸਤੂਆਂ, ਹੈਂਡਬੈਗ, ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਵਰਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ textile waste ਤੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ‘circular fashion brand’ ਨੂੰ popular ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਕੱਪੜੇ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਕੁਝ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਦੀਆਂ ਹਨ।

ਦੋਸਤੋ, ਕੁਝ ਸ਼ਹਿਰ textile waste ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀਪਤ textile recycling ਦੇ ਇੱਕ global hub ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੰਗਲੁਰੂ ਵੀ innovative tech Solutions ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ textile waste ਇੱਥੇ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤਮਿਲ ਨਾਡੂ ਵਿੱਚ Tirupur Waste Water Treatment ਅਤੇ renewable energy ਰਾਹੀਂ textile waste management ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਓ, ਅੱਜ fitness ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ count ਨੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਕਦਮ ਤੁਰੇ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੈਲੋਰੀਆਂ ਖਾਧੀਆਂ, ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੈਲੋਰੀਆਂ ਬਰਨ ਹੋਈਆਂ, ਇੰਨੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਲਟੀ count ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਲਈ ਉਲਟੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁਣ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਲਈ 100 ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਯੋਗ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੁਣੇ ਕਰੋ, ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਪਹਿਲਾ International Yoga Day 10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 21 ਜੂਨ 2015 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਦਿਨ ਯੋਗ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਨਮੋਲ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਯੋਗ ਦਿਵਸ 2025 ਦਾ ਥੀਮ ‘Yoga for One Earth One Health’. ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।

ਦੋਸਤੋ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਮਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਯੋਗ ਅਤੇ traditional medicine ਪ੍ਰਤੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਗ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਮਾਧਿਅਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਇਸਨੂੰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਜਿਵੇਂ ਸਾਊਥ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਚਿਲੀ, ਉੱਥੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, ਮੈਂ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਆਪਣੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਚਿਲੀ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਬਾਰੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਮੈਨੂੰ Somos India ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗਾ। ਇਸ ਦਾ Spanish ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੈ – We are India.। ਇਹ ਟੀਮ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ focus treatment ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ educational programmes ‘ਤੇ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਯੋਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਲਗਭਗ 9 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਇਸ ਟੀਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਓ, ਹੁਣ ‘ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ’ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਅਤੇ ਅਜੀਬ ਸਵਾਲ! ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ! ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਗਦੇ ਕੁਝ ਫੁੱਲ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਫੁੱਲ ਘਰ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਅਤਰ ਵਿੱਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਾਂਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੂਆ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਹੁਣ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਛਿੰਦਵਾੜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਕੂਕੀਜ਼ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਜਾਖੋਹ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਇਹ ਕੂਕੀਜ਼ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ, ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਮਹੂਆ ਕੂਕੀਜ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦੇ ਆਦਿਲਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਮਹੂਆ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮਿਠਾਸ ਵੀ ਹੈ।

ਦੋਸਤੋ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਫੁੱਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ‘ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਮਲ’। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਏਕਤਾ ਨਗਰ ਵਿੱਚ Statue of Unity ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ Statue of Unity ਦੇ ਆਲ਼ੇ-ਦੁਆਲ਼ੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਮਲ ਵੇਖੋਗੇ। ਇਹ ਫੁੱਲ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਮਲ ਏਕਤਾ ਨਗਰ ਦੇ ਆਰੋਗਯ ਵਨ, ਏਕਤਾ ਨਰਸਰੀ, ਵਿਸ਼ਵ ਵਣ ਅਤੇ Miyawaki forest ਵਿੱਚ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਲੱਖਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਮਲ ਦੇ ਪੌਦੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਲ਼ੇ-ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੇਖੋਗੇ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਅਨੋਖੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦੋਸਤੋ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ, ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਰਹੋ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਆਲ਼ੇ-ਦੁਆਲ਼ੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਜੋ ਆਮ ਲੱਗੇ ਪਰ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਉਹ ਵਿਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਾਂਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਤੁਹਾਡਾ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ, ਨਮਸਕਾਰ।

*****

ਐੱਮਜੇਪੀਐੱਸ/ਐੱਸਟੀ/ਆਰਟੀ