പിഎം ഇന്ത്യ

ഇന്ത്യ-റഷ്യ:സുസ്ഥിരവും വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതുമായ പങ്കാളിത്തം

1. ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദി റഷ്യൻ പ്രസിഡന്റ് വ്‌ളാഡിമിർ പുടിന്റെ  ക്ഷണപ്രകാരം 2024 ജൂലൈ 8-9 തീയതികളിൽ റഷ്യയിൽ ഔദ്യോഗിക സന്ദർശനം നടത്തി. ഇന്ത്യ-റഷ്യ 22-ാമത്  വാർഷിക ഉച്ചകോടിക്കായാണ് അ‌ദ്ദേഹം റഷ്യയിലെത്തിയത്.

2. സന്ദർശന വേളയിൽ, ഇന്ത്യയും റഷ്യയും തമ്മിലുള്ള ശ്രേഷ്ഠവും സവിശേഷവുമായ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിനും ജനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സൗഹൃദ ബന്ധത്തിനും നൽകിയ വിശിഷ്ട സംഭാവനകൾ പരിഗണിച്ച് പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദിക്ക് റഷ്യയുടെ പരമോന്നത ദേശീയ ബഹുമതിയായ “ഓർഡർ ഓഫ് സെൻ്റ് ആൻഡ്രൂ ദി അപ്പോസിൽ” പ്രസിഡൻ്റ് വ്‌ളാഡിമിർ പുടിൻ സമ്മാനിച്ചു.

രാഷ്ട്രീയ ബന്ധങ്ങൾ

3. ഇന്ത്യയും റഷ്യയും തമ്മിലുള്ള പ്രത്യേകവും വിശേഷാധികാരമുള്ളതുമായ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിൻ്റെ തുടർച്ചയായ ശക്തിപ്പെടുത്തലിലും ആഴത്തിനും നേതാക്കൾ ശ്രദ്ധയേകി.

4. വിശ്വാസം, പരസ്പര ധാരണ, തന്ത്രപരമായ സംയോജനം എന്നിവയിലധിഷ്ഠിതമായ ഈ ബന്ധത്തിന്റെ സവിശേഷ സ്വഭാവത്തെ നേതാക്കൾ വളരെയധികം അഭിനന്ദിച്ചു. 2023-ൽ ഇന്ത്യയുടെ എസ്‌സിഒ- ജി20 അധ്യക്ഷ സമയത്തും 2024ൽ റഷ്യയുടെ ബ്രിക്‌സ് അധ്യക്ഷപദത്തിനു കീഴിലും ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ തലങ്ങളിലുമുള്ള പതിവ് ഉഭയകക്ഷി ഇടപെടൽ, വളർന്നുവരുന്ന ഉഭയകക്ഷി പങ്കാളിത്തം കൂടുതൽ ആഴത്തിലാക്കാനും വിപുലീകരിക്കാനും സഹായിച്ചു.

5. രാഷ്ട്രീയവും തന്ത്രപരവും, സൈനികരംഗവും സുരക്ഷയും, വ്യാപാരവും നിക്ഷേപവും, ഊർജം, ശാസ്ത്രം, സാങ്കേതികവിദ്യ, ആണവമേഖല, ബഹിരാകാശം, സാംസ്കാരികം, വിദ്യാഭ്യാസം, മാനുഷിക സഹകരണം തുടങ്ങി സാധ്യമായ എല്ലാ സഹകരണ മേഖലകളിലും വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന ബഹുമുഖമായ പരസ്പര പ്രയോജനകരമായ ഇന്ത്യ-റഷ്യ ബന്ധങ്ങൾ നേതാക്കൾ ക്രിയാത്മകമായി വിലയിരുത്തി. പരമ്പരാഗത മേഖലകളിലെ സഹകരണം കൂടുതൽ ശക്തമാക്കുന്നതോടൊപ്പം സഹകരണത്തിനുള്ള പുതിയ വഴികൾ ഇരുപക്ഷവും സജീവമായി തേടുന്നുവെന്നത് സംതൃപ്തിയോടെ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടു.

6. നിലവിലുള്ള സങ്കീർണ്ണവും വെല്ലുവിളി നിറഞ്ഞതും അനിശ്ചിതത്വമാർന്നതുമായ ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ഇന്ത്യ-റഷ്യ ബന്ധം സുസ്ഥിരമായി നിലകൊള്ളുന്നുവെന്ന് ഇരുരാജ്യവും അടിവരയിട്ടു. സമകാലികവും സന്തുലിതവും പരസ്പര പ്രയോജനകരവും സുസ്ഥിരവും ദീർഘകാലവുമായ പങ്കാളിത്തം കെട്ടിപ്പടുക്കാൻ ഇരുപക്ഷവും ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ട്. സഹകരണ മേഖലകളിലാകെ ഇന്ത്യ-റഷ്യ ബന്ധം വികസിപ്പിക്കുക എന്നത് പങ്കിടുന്ന വിദേശനയ മുൻഗണനയാണ്. തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിൻ്റെ മുഴുവൻ സാധ്യതകളും തുറക്കുന്നതിനുള്ള എല്ലാ ശ്രമങ്ങളും നടത്താൻ നേതാക്കൾ ധാരണയായി.

വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയതല സഹകരണം

7. നിരന്തരം വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യത്തിലൂടെ ഉഭയകക്ഷി പങ്കാളിത്തം പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിനും നയിക്കുന്നതിനും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസൃതമായി അതിനെ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിനും വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള അടുത്ത സഹകരണത്തെയും വിദേശകാര്യ മന്ത്രിമാർ തമ്മിലുള്ള ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള കൂടിക്കാഴ്ചകളെയും വിനിമയങ്ങളെയും നേതാക്കൾ അഭിനന്ദിച്ചു. സ്ഥിരമായി നടത്തുന്ന വളരെ അടുത്ത ഇടപഴകൽ  പ്രധാന താൽപ്പര്യങ്ങൾ, അന്തർദേശീയ വിഷയങ്ങളിലെ നിലപാടുകൾ, വിവിധ അന്തർദേശീയ, ബഹുമുഖ സംഘടനകൾ എന്നിവയുടെ കാര്യത്തിൽ പരസ്പരം ആഴത്തിൽ മനസ്സിലാക്കുന്നതിനും വിലമതിക്കുന്നതിനും സഹായിച്ചിട്ടുണ്ട്.

8. ഇന്ത്യയുടെ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയവും റഷ്യൻ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയവും തമ്മിൽ 2023 ഡിസംബറിൽ ഒപ്പുവച്ച 2024-28 കാലയളവിലെ ഫോറിൻ ഓഫീസ് കൺസൾട്ടേഷനുകളെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രോട്ടോക്കോളിനെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഉഭയകക്ഷി, യുഎൻ അനുബന്ധ, ഭീകരവിരുദ്ധ, കോൺസുലാർ, ആസ്തി വിഷയങ്ങൾ, പരസ്പര താല്പര്യമുള്ള പ്രാദേശികവും ആഗോളവുമായ വിഷയങ്ങൾ എന്നിവയിൽ വിദേശകാര്യ ഓഫീസ് കൂടിയാലോചനകൾ പതിവായി നടത്തുന്നതിൽ അവർ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി.

പാർലമെന്ററി സഹകരണം

9. ഇന്ത്യ-റഷ്യ ബന്ധത്തിൻ്റെ വിലപ്പെട്ട ഘടകമെന്ന നിലയിൽ പാർലമെൻ്ററി കമ്മീഷനുകളുടെയും ഇരുസഭകളുടെയും പാർലമെൻ്ററി സൗഹൃദ സംഘങ്ങളുടെയും പതിവ് യോഗങ്ങളുടെ പ്രാധാന്യത്തിന് അടിവരയിടുകയും ചെയ്തു. ഒമ്പതാമത് ജി20 പാർലമെൻ്ററി സ്പീക്കർമാരുടെ ഉച്ചകോടിക്കായി 2023 ഒക്ടോബറിൽ റഷ്യൻ ഫെഡറേഷൻ കൗൺസിൽ സ്പീക്കറുടെ ന്യൂഡൽഹി സന്ദർശനത്തെ അവർ അഭിനന്ദിച്ചു.

ദേശീയ സുരക്ഷാ സമിതികൾ തമ്മിലുള്ള സഹകരണം

10. ഉഭയകക്ഷി, പ്രാദേശിക വിഷയങ്ങളിൽ ദേശീയ സുരക്ഷാ ഉപദേഷ്ടാക്കളുടെയും ദേശീയ സുരക്ഷാ കൗൺസിലുകളുടെയും തലത്തിൽ സുരക്ഷാ ചർച്ചയുടെ പ്രാധാന്യം നേതാക്കൾ എടുത്തുകാട്ടി. ഉഭയകക്ഷി, ആഗോള, പ്രാദേശിക വിഷയങ്ങളിൽ ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിൽ കൂടുതൽ തന്ത്രപരമായ ധാരണയും ഏകോപനവും സുഗമമാക്കുന്ന പതിവ് ആശയവിനിമയങ്ങളെ അ‌വർ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

വ്യാപാര-സാമ്പത്തിക പങ്കാളിത്തം

11. 2023 ൽ ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരത്തിന്റെ ഗണ്യമായ വളർച്ചയിൽ ഇരുപക്ഷവും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി; ഇത് 2025ൽ നേതാക്കൾ നിശ്ചയിച്ച 30 ബില്യൺ യുഎസ് ഡോളറിന്റെ ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാര ലക്ഷ്യത്തിന്റെ ഇരട്ടിയാണ്. ദീർഘകാലാടിസ്ഥാനത്തിൽ സന്തുലിതവും സുസ്ഥിരവുമായ ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരം കൈവരിക്കുന്നതിന് വ്യാവസായിക സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും പുതിയ സാങ്കേതിക, നിക്ഷേപ പങ്കാളിത്തം കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിലൂടെയും, പ്രത്യേകിച്ച് നൂതന ഹൈ-ടെക് നോളജി മേഖലകളിൽ , സഹകരണത്തിന്റെ പുതിയ വഴികളും രൂപങ്ങളും കണ്ടെത്തുന്നതിലൂടെയും റഷ്യയിലേക്കുള്ള ഇന്ത്യൻ കയറ്റുമതി വർദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത നേതാക്കൾ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

12. ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരത്തിന്റെ വളർച്ച കൂടുതൽ ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നതിനും നിലനിർത്താനും ലക്ഷ്യമിട്ട്, 2030 ഓടെ 100 ബില്യൺ യുഎസ് ഡോളറിന്റെ ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാര ലക്ഷ്യം നിശ്ചയിക്കാൻ നേതാക്കൾ ധാരണയായി. 

13. 2023 ഏപ്രിലിൽ ന്യൂഡൽഹിയിൽ നടന്ന ഇന്ത്യ-റഷ്യ ഇൻ്റർഗവൺമെൻ്റൽ കമ്മീഷൻ ഓഫ് ട്രേഡ്, ഇക്കണോമിക്, സയൻ്റിഫിക്, ടെക്നിക്കൽ, കൾച്ചറൽ കോപ്പറേഷൻ (IRIGC-TEC), ഇന്ത്യ-റഷ്യ ബിസിനസ് ഫോറം എന്നിവയുടെ 24-ാമത് സമ്മേളനത്തെയും ഗതാഗതം, നഗര വികസനം, റെയിൽവേ എന്നിവയിലെ കർമസമിതി- ഉപകർമസമിതി ഉദ്ഘാടന യോഗങ്ങളെയും നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഉഭയകക്ഷി സാമ്പത്തിക ബന്ധങ്ങളുടെ കൂടുതൽ വിപുലീകരണവും വൈവിധ്യവൽക്കരണവും ഉറപ്പാക്കുന്നതിനുള്ള കമ്മീഷൻ്റെ പ്രവർത്തനത്തെ അവർ അഭിനന്ദിച്ചു. IRIGC-TEC യുടെ അടുത്ത സെഷൻ 2024 രണ്ടാം പകുതിയിൽ റഷ്യയിൽ നടത്താൻ അവർ സമ്മതിച്ചു.

14. വ്യാപാര, സാമ്പത്തിക സഹകരണത്തിന്റെ ആഴം വർധിപ്പിക്കുന്നതിന് അധിക പ്രേരണ നൽകാനും ഇരു സംസ്ഥാനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ചരക്കുകളുടെയും സേവനങ്ങളുടെയും വ്യാപാരത്തിലെ ചലനാത്മക വളർച്ചയുടെ പ്രവണത നിലനിർത്താനുള്ള ഉദ്ദേശ്യത്താലും അതിന്റെ അളവിൽ ഗണ്യമായ വർദ്ധന ഉറപ്പാക്കാനുള്ള ആഗ്രഹത്താലും നയിക്കപ്പെടുന്ന നേതാക്കൾ, 2030 വരെ (പ്രോഗ്രാം -2030) റഷ്യൻ-ഇന്ത്യ സാമ്പത്തിക സഹകരണത്തിന്റെ പ്രതീക്ഷ നൽകുന്ന മേഖലകളുടെ വികസനത്തിനായി ഒരു പ്രോഗ്രാം തയ്യാറാക്കാൻ ബന്ധപ്പെട്ട ഏജൻസികൾക്ക് നിർദേശം നൽകി. പ്രോഗ്രാം-2030 പ്രദാനം ചെയ്യുന്ന സംരംഭങ്ങൾ , പദ്ധതികൾ, നടപടികൾ , പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവ നടപ്പാക്കുന്നതിന് സംഭാവന നൽകാനുള്ള സന്നദ്ധത ഇരുപക്ഷവും ആവർത്തിച്ചു. അതിന്റെ നടത്തിപ്പിന്റെ മൊത്തത്തിലുള്ള ഏകോപനം ഐആർഐജിസി-ടിഇസി നിർവഹിക്കും. പ്രോഗ്രാം -2030 ന്റെ നിരീക്ഷണം, നിയന്ത്രണം, പിന്തുണ എന്നിവ ഉറപ്പാക്കാൻ അതിന്റെ വർക്കിംഗ് ഗ്രൂപ്പുകൾക്കും സബ് വർക്കിംഗ് ഗ്രൂപ്പുകൾക്കും ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും ബന്ധപ്പെട്ട ഏജൻസികൾക്കും നിർദ്ദേശം നൽകിയിട്ടുണ്ട്.

15. ദേശീയ കറൻസികൾ ഉപയോഗിച്ച് ഉഭയകക്ഷി സെറ്റിൽമെൻ്റ് സംവിധാനം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. തങ്ങളുടെ സാമ്പത്തിക സന്ദേശമയയ്ക്കൽ സംവിധാനങ്ങളുടെ പരസ്പര പ്രവർത്തനക്ഷമതയ്ക്കായി കൂടിയാലോചനകൾ തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരത്തിൽ കൂടുതൽ മെച്ചപ്പെടുത്തൽ സുഗമമാക്കുന്നതിന് ഇൻഷുറൻസ്, റീഇൻഷുറൻസ് പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് പരസ്പര സ്വീകാര്യമായ പരിഹാരങ്ങൾ കണ്ടെത്തേണ്ടതിൻ്റെ പ്രാധാന്യം അവർ ചൂണ്ടിക്കാട്ടി.

16. സംരക്ഷണ നടപടികളും ഭരണപരമായ തടസ്സങ്ങളും ഉൾപ്പെടെ വ്യാപാരത്തിലെ താരിഫ്/താരിഫ് തടസ്സങ്ങൾ ഇല്ലാതാക്കുന്നതിന്, ഇന്ത്യയും യുറേഷ്യൻ ഇക്കണോമിക് യൂണിയനും തമ്മിലുള്ള  സ്വതന്ത്ര വ്യാപാര ചരക്കുകരാറിനായുള്ള സമ്പൂർണ്ണ ചർച്ചകൾ ആരംഭിക്കുന്നതിന് 2024 മാർച്ചിൽ നടന്ന പ്രാരംഭ യോഗത്തെ നേതാക്കൾ അഭിനന്ദിച്ചു. സേവനങ്ങളിലും നിക്ഷേപങ്ങളിലും ഉഭയകക്ഷി സ്വതന്ത്ര വ്യാപാര കരാർ ഒപ്പിടുന്നതിനുള്ള ചർച്ചകൾ ആരംഭിക്കുന്നതിനുള്ള സാധ്യതകൾ ആരായാൻ നേതാക്കൾ ബന്ധപ്പെട്ട ഉദ്യോഗസ്ഥരോട് നിർദ്ദേശിച്ചു.

17. ഉഭയകക്ഷി ബന്ധങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള വ്യാവസായിക സഹകരണത്തിൻ്റെ മഹത്തായ പ്രാധാന്യം ചൂണ്ടിക്കാട്ടി, ട്രാൻസ്പോർട്ട് എഞ്ചിനീയറിംഗ്, മെറ്റലർജി, കെമിക്കൽ വ്യവസായം, പരസ്പര താൽപ്പര്യമുള്ള മറ്റ് മേഖലകൾ എന്നിവയിൽ ഉൽപ്പാദന സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള തങ്ങളുടെ പരസ്പര അഭിലാഷം ഇരുരാജ്യങ്ങളും സ്ഥിരീകരിച്ചു. മുൻഗണനയുള്ള മേഖലകളിൽ സംയുക്ത പദ്ധതികൾ നടപ്പിലാക്കുന്നതിന് അനുകൂലമായ സാഹചര്യങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനുള്ള ഉദ്ദേശ്യം ഇരുപക്ഷവും പ്രകടിപ്പിച്ചു. വ്യാവസായിക ഉൽപന്നങ്ങളുടെ പരസ്പര വ്യാപാര പ്രവാഹം വിപുലീകരിക്കേണ്ടതിൻ്റെയും ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരത്തിൽ തങ്ങളുടെ പങ്ക് വർധിപ്പിക്കുന്നതിൻ്റെയും പ്രാധാന്യം ഇരു കക്ഷികളും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

18. 2024 മെയ് മാസത്തിൽ ഒപ്പുവച്ച അംഗീകൃത സാമ്പത്തിക ഓപ്പറേറ്ററുടെ പ്രസക്തമായ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ പരസ്പര അംഗീകാരം സംബന്ധിച്ച് ഫെഡറൽ കസ്റ്റംസ് സർവീസ് ഓഫ് റഷ്യയും സെൻട്രൽ ബോർഡ് ഓഫ് ഇൻഡെറക്‌ട് ടാക്‌സസ് ആൻഡ് കസ്റ്റംസ് ഓഫ് ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടി കൂടുതൽ പ്രചോദനം നൽകുമെന്ന് കക്ഷികൾ വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചു. ഇതു നാമകരണം വിപുലീകരിക്കുകയും റഷ്യ-ഇന്ത്യ വ്യാപാരത്തിൻ്റെ അളവ് വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും വിതരണ ശൃംഖലകളുടെ സുരക്ഷ ഉറപ്പാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

19. റഷ്യൻ ഗവൺമെൻ്റും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള മൈഗ്രേഷൻ ആൻഡ് മൊബിലിറ്റി പാർട്ണർഷിപ്പ് കരാറിനെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ച തുടരാൻ കക്ഷികൾ സമ്മതിച്ചു.

20. സംയുക്ത ഇന്ത്യ-റഷ്യ രാസവള സമിതിയുടെ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ കമ്പനിക്ക് ദീർഘകാല കരാറുകളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഇന്ത്യയിലേക്കുള്ള സുസ്ഥിര രാസവളങ്ങളുടെ വിതരണത്തിൽ സഹകരണം തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു.

21. 2024 ഏപ്രിലിൽ മോസ്കോയിൽ  നടന്ന പ്രഥമ ഇന്ത്യ-റഷ്യ നിക്ഷേപ ഫോറത്തെയും മുൻഗണനാ നിക്ഷേപ പദ്ധതികളെക്കുറിച്ചുള്ള കർമസമിതിയുടെ  ഏഴാമത് യോഗത്തെയും നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. അവിടെ ‘മെയ്ക്ക് ഇന് ഇന്ത്യ’, ‘ആത്മനിർഭർ ഭാരത്’ പ്രോഗ്രാമുകളിലും റഷ്യയിലെ നിക്ഷേപ പദ്ധതികളിലും ഇന്ത്യൻ കമ്പനികളുടെ പങ്കാളിത്തം സുഗമമാക്കാൻ ഇരുപക്ഷവും സമ്മതിച്ചു. ഇന്ത്യാ ഗവണ്മെന്റിന്റെ വ്യാവസായിക ഇടനാഴി പ്രോഗ്രാമിന് കീഴിൽ ഗ്രീൻഫീൽഡ് വ്യാവസായിക നഗരങ്ങളിൽ ഉൽപ്പാദന സൗകര്യങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കാൻ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം റഷ്യൻ ബിസിനസുകളെ ക്ഷണിച്ചു.

22. ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷൻസ്, സാറ്റലൈറ്റ് കമ്മ്യൂണിക്കേഷൻസ്, പൊതുഭരണത്തിന്റെയും നഗര പരിസ്ഥിതിയുടെയും ഡിജിറ്റലൈസേഷൻ, മൊബൈൽ കമ്മ്യൂണിക്കേഷൻസ്, വിവര സുരക്ഷ മുതലായവ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ആശയവിനിമയ സാങ്കേതികവിദ്യകളുടെ മേഖലയിൽ സഹകരണം വിപുലീകരിക്കാനുള്ള തങ്ങളുടെ താൽപര്യം ഇരുരാജ്യങ്ങളും സ്ഥിരീകരിച്ചു.

ഗതാഗതവും കണക്റ്റിവിറ്റിയും

23. സുസ്ഥിരവും കാര്യക്ഷമവുമായ ഗതാഗത ഇടനാഴികളുടെ ഒരു പുതിയ വാസ്തുവിദ്യ കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിനുള്ള സമീപനങ്ങൾ ഇരുപക്ഷവും പങ്കിടുന്നു. കൂടാതെ ഗ്രേറ്റർ യുറേഷ്യൻ സ്പേസ് എന്ന ആശയം നടപ്പിലാക്കുക എന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടെയുൾപ്പെടെ യുറേഷ്യയിലെ ഉൽപാദന, വിപണന ശൃംഖലകളുടെ വികസനത്തിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ സാഹചര്യത്തിൽ, ചെന്നൈ-വ്ളാഡിവോസ്റ്റോക്ക് ഈസ്റ്റേൺ മാരിടൈം കോറിഡോർ, അന്താരാഷ്ട്ര നോർത്ത്-സൗത്ത് ട്രാൻസ്പോർട്ട് കോറിഡോർ എന്നിവ നടപ്പാക്കുന്നതിനും വടക്കന് കടൽപാതയുടെ സാധ്യതകൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നതിനും ഉൾപ്പെടെ അടിസ്ഥാനസൗകര്യങ്ങളുടെ ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് ഊന്നൽ നല് ഫകിക്കൊണ്ട് ലോജിസ്റ്റിക് ബന്ധം വികസിപ്പിക്കുന്നതിന് സജീവമായി പ്രവർത്തിക്കാൻ ഇരുപക്ഷവും സന്നദ്ധത പ്രകടിപ്പിച്ചു.

24. ചരക്ക് ഗതാഗതത്തിൻ്റെ സമയവും ചെലവും കുറയ്ക്കുന്നതിനും യുറേഷ്യൻ ബഹിരാകാശത്ത് കണക്റ്റിവിറ്റി പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും INSTC റൂട്ടിൻ്റെ ഉപയോഗം തീവ്രമാക്കുന്നതിനുള്ള സംയുക്ത ശ്രമങ്ങൾ ഇരുപക്ഷവും തുടരും. ഗസുതാര്യത, വിശാലമായ പങ്കാളിത്തം, പ്രാദേശിക മുന് ഗണനകള് , സാമ്പത്തികം എന്നീ തത്വങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയായിരിക്കും ഗതാഗത, ലോജിസ്റ്റിക് മേഖലയിലെ സഹകരണം.

25. വടക്കൻ കടൽ റൂട്ട് വഴി റഷ്യയ്ക്കും ഇന്ത്യയ്ക്കും ഇടയിൽ കപ്പൽ ഗതാഗതം വികസിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള സഹകരണത്തെ ഇരുരാജ്യങ്ങളും പിന്തുണയ്ക്കുന്നു. ഈ ആവശ്യത്തിനായി, വടക്കൻ കടൽ പാതയിലെ സഹകരണത്തിനായി IRIGC-TEC-യിൽ ഒരു സംയുക്ത വർക്കിംഗ് ബോഡി സ്ഥാപിക്കാൻ അവർ സന്നദ്ധത പ്രകടിപ്പിച്ചു.

26. മോസ്കോയിൽ വ്യോമയാനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള സബ് വർക്കിംഗ് ഗ്രൂപ്പിൻ്റെ (ഫെബ്രുവരി, 2023) മീറ്റിംഗിൻ്റെ ഫലങ്ങളിൽ കക്ഷികൾ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. സിവിൽ ഏവിയേഷൻ, സിവിൽ ഏവിയേഷൻ സെക്യൂരിറ്റി എന്നീ മേഖലകളിൽ സഹകരിക്കാൻ അവർ സമ്മതിച്ചു.

ഊർജപങ്കാളിത്തം

27. പ്രത്യേകവും വിശേഷാധികാരമുള്ളതുമായ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിൻ്റെ സുപ്രധാന സ്തംഭമെന്ന നിലയിൽ ഊർജമേഖലയിലെ ശക്തവും വിശാലവുമായ സഹകരണത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യം കക്ഷികൾ ആവർത്തിച്ചു. ഈ പശ്ചാത്തലത്തിൽ, ഊർജ്ജ സ്രോതസ്സുകളിൽ ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരത്തിൻ്റെ തുടർച്ചയായ പ്രത്യേക പ്രാധാന്യം വശങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കുകയും പുതിയ ദീർഘകാല കരാറുകൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാൻ സമ്മതിക്കുകയും ചെയ്തു.

28. കൽക്കരി മേഖലയിൽ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന സഹകരണത്തെ ഇരുരാജ്യങ്ങളും അഭിനന്ദിക്കുകയും ഇന്ത്യയിലേക്കുള്ള കോക്കിംഗ് കൽക്കരി വിതരണം കൂടുതൽ വർധിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള സാധ്യതയും റഷ്യയിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യയിലേക്ക് ആന്ത്രാസൈറ്റ് കൽക്കരി കയറ്റുമതി ചെയ്യുന്നതിനുള്ള സാധ്യതയും പരിശോധിക്കാൻ സമ്മതിക്കുകയും ചെയ്തു.

റഷ്യൻ ഫാർ ഈസ്റ്റിലും ആർട്ടിക് മേഖലയിലും സഹകരണം

29. റഷ്യൻ ഫെഡറേഷൻ്റെ ഫാർ ഈസ്റ്റിലും ആർട്ടിക് മേഖലയിലും വ്യാപാര-നിക്ഷേപ സഹകരണം തീവ്രമാക്കാനുള്ള സന്നദ്ധത കക്ഷികൾ അ‌റിയിച്ചു. ഇക്കാര്യത്തിൽ, 2024-2029 കാലയളവിൽ റഷ്യൻ ഫാർ ഈസ്റ്റിലെ വ്യാപാര, സാമ്പത്തിക, നിക്ഷേപ മേഖലകളിലെ ഇന്ത്യ-റഷ്യ സഹകരണ പരിപാടിയിൽ ഒപ്പുവെച്ചതിനെയും റഷ്യയുടെ ആർട്ടിക് മേഖലയിലെ സഹകരണ തത്വങ്ങളെയും ഇരു രാജ്യങ്ങളും സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഇന്ത്യയും റഷ്യൻ ഫാർ ഈസ്റ്റ് മേഖലയും തമ്മിലുള്ള, പ്രത്യേകിച്ച് കൃഷി, ഊർജം, ഖനനം, മാനവശേഷി, വജ്രം, ഫാർമസ്യൂട്ടിക്കൽസ്, നാവിക ഗതാഗതം തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ, കൂടുതൽ സഹകരണത്തിന് ആവശ്യമായ ചട്ടക്കൂട് സഹകരണ പരിപാടി നൽകും.

30. റഷ്യൻ ഫാർ ഈസ്റ്റിലെയും ഇന്ത്യൻ സ്റ്റേറ്റുകളിലെയും പ്രദേശങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള അ‌ന്തർമേഖലാ സംഭാഷണം വികസിപ്പിക്കേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യകതയും വ്യവസായം, വ്യാപാരം, വിദ്യാഭ്യാസം, സാംസ്കാരിക വിനിമയം, പദ്ധതികൾ എന്നിവ വികസിപ്പിക്കുന്നതിന് ഇരട്ട ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.

31. റഷ്യൻ ഫാർ ഈസ്റ്റിലെ ടെറിട്ടറി ഓഫ് അഡ്വാൻസ്ഡ് ഡെവലപ്‌മെൻ്റിൻ്റെ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ ഹൈടെക് നിക്ഷേപ പദ്ധതികൾ നടപ്പിലാക്കാൻ താൽപ്പര്യമുള്ള ഇന്ത്യൻ നിക്ഷേപകരെ റഷ്യൻ പക്ഷം ക്ഷണിക്കുന്നു. 2024 ജനുവരിയിൽ നടന്ന വൈബ്രന്റ് ഗുജറാത്ത് ആഗോള ഉച്ചകോടിയിൽ റഷ്യൻ ഫാർ ഈസ്റ്റ് ആൻഡ് ആർട്ടിക് വികസന മന്ത്രാലയത്തിൻ്റെ പ്രതിനിധി സംഘത്തിൻ്റെ പങ്കാളിത്തത്തെ ഇന്ത്യ അഭിനന്ദിച്ചു. സെന്റ് പീറ്റേഴ്സ്ബര്ഗ് ഇൻ്റർനാഷണൽ ഇക്കണോമിക് ഫോറം (ജൂൺ 2023), ഈസ്റ്റേൺ ഇക്കണോമിക് ഫോറം (സെപ്റ്റംബർ 2023) എന്നിവയിൽ ഇന്ത്യൻ പ്രതിനിധികൾ പങ്കെടുത്തതിനെ റഷ്യൻ പക്ഷം സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരം, സാമ്പത്തികം, നിക്ഷേപ സഹകരണം എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനായി ഈ സാമ്പത്തിക ഫോറങ്ങളോടനുബന്ധിച്ച് സംഘടിപ്പിച്ച ഇന്ത്യ-റഷ്യ ബിസിനസ് ഡയലോഗിന്റെ സംഭാവനകൾ ഇരുപക്ഷവും പരാമർശിച്ചു.

32. ഈസ്റ്റേൺ ഇക്കണോമിക് ഫോറത്തിൻ്റെ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ ഉൾപ്പെടെ, ഏഷ്യ-പസഫിക് മേഖലയിലെ പ്രമുഖ വ്യവസായ മേഖലകളിൽ സഹകരണം വികസിപ്പിക്കേണ്ടതിൻ്റെ പ്രാധാന്യവും കക്ഷികൾ തിരിച്ചറിഞ്ഞു.

സൈനികേതര ആണവ സഹകരണം, ബഹിരാകാശ സഹകരണം

33. തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിന്റെ സുപ്രധാന ഘടകമെന്ന നിലയിൽ സമാധാനപരമായ ആണവോർജ ഉപയോഗത്തിനുള്ള സഹകരണത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഇരുപക്ഷവും ചൂണ്ടിക്കാട്ടി. കൂടംകുളത്ത് ശേഷിക്കുന്ന ആണവ നിലയ യൂണിറ്റുകളുടെ നിർമ്മാണത്തിൽ കൈവരിച്ച പുരോഗതിയെ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ആണവോർജോത്പാദനത്തിനുള്ള അസംസ്‌കൃത വസ്തുക്കൾ വിതരണം  ചെയ്യുന്നതിനുള്ള സമയക്രമം ഉൾപ്പെടെ പാലിക്കാൻ സമ്മതിക്കുകയും ചെയ്തു. നേരത്തെ ഒപ്പുവെച്ച കരാറുകൾക്ക് അനുസൃതമായി ഇന്ത്യയിലെ രണ്ടാമത്തെ ആണവോർജ ഉത്പാദന കേന്ദ്രത്തെക്കുറിച്ചുള്ള കൂടുതൽ ചർച്ചയുടെ പ്രാധാന്യം ഇരുപക്ഷവും ചൂണ്ടിക്കാട്ടി.റഷ്യൻ നിർമ്മിതമായ  VVER 1200 ഉപകരണങ്ങളുടെ പ്രാദേശികവൽക്കരണം, എൻപിപി ഘടകങ്ങളുടെ സംയുക്ത നിർമ്മാണം, മൂന്നാം ലോക രാജ്യങ്ങളിലെ സഹകരണം എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള സാങ്കേതിക ചർച്ചകൾ തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ഇന്ധന ചക്രം, കെകെഎൻപിപികൾ പ്രവർത്തിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ആജീവനാന്ത സഹായം ,ഊർജേതര   ആപ്ലിക്കേഷനുകൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെ ആണവോർജ്ജത്തിൽ സഹകരണം വിശാലമാക്കാനുള്ള തങ്ങളുടെ ഉദ്ദേശ്യം ഇരുരാജ്യങ്ങളും സ്ഥിരീകരിച്ചു.

34. ബഹിരാകാശ മേഖലയിലെ സഹകരണത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ചൂണ്ടിക്കാട്ടി, മനുഷ്യ ബഹിരാകാശ യാത്രകൾ, അന്യഗ്രഹ പര്യവേക്ഷണം എന്നിവയുൾപ്പെടെ സമാധാനപരമായ ആവശ്യങ്ങൾക്കായി ബഹിരാകാശത്തെ ഉപയോഗിക്കുന്നതിൽ ഇന്ത്യൻ ബഹിരാകാശ ഗവേഷണ സംഘടന(ഐ എസ് ആർ ഒ)യും  റഷ്യൻ ബഹിരാകാശ ഏജൻസിയായ  “റോസ്‌കോസ്മോസും” തമ്മിലുള്ള മെച്ചപ്പെടുത്തിയ പങ്കാളിത്തത്തെ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സ്വാഗതം ചെയ്തു.ഭാവിയിലെ സഹകരണത്തിന് പരസ്പരം പ്രയോജനകരമാകുന്ന തരത്തിൽ ബഹിരാകാശ പര്യവേഷണത്തിൽ ഇന്ത്യ സ്വന്തമാക്കിയ ചന്ദ്രയാൻ -3 ന്റെ വിജയത്തിലും ,ശാസ്ത്രത്തിലും എഞ്ചിനീയറിംഗിലും ഇന്ത്യ കൈവരിച്ച ശ്രദ്ധേയമായ പുരോഗതിയിലും  റഷ്യൻ  പക്ഷം ഇന്ത്യയെ അഭിനന്ദിച്ചു, . റോക്കറ്റ് എഞ്ചിൻ വികസനം, ഉത്പാദനം, ഉപയോഗം എന്നിവയിൽ പരസ്പരം  പ്രയോജനകരമായ സഹകരണത്തിന്റെ സാധ്യതകൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു.

സൈന്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സാങ്കേതിക സഹകരണം

35. സൈന്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സാങ്കേതിക സഹകരണം ഇന്ത്യയും റഷ്യയും തമ്മിലുള്ള പ്രത്യേകത നിറഞ്ഞതും  തന്ത്രപരവുമായ പങ്കാളിത്തത്തിന്റെയും നെടുംതൂണാണ് .ഇത് സൈനിക – സൈനിക സാങ്കേതിക സഹകരണത്തിനായുള്ള അന്തർ സർക്കാർ കമ്മീഷന്റെ ദശാബ്ദങ്ങളുടെ സംയുക്ത പരിശ്രമത്തിന്റേയും  ഫലപ്രദമായ സഹകരണത്തിന്റെയും  ശക്തിയിൽ നിന്ന് വളർന്നതാണ് . (IRIGC-M&MTC).എസ്‌സിഒ പ്രതിരോധ മന്ത്രിമാരുടെ യോഗത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ  2023 ഏപ്രിലിൽ ന്യൂഡൽഹിയിൽ നടന്ന പ്രതിരോധ മന്ത്രിമാരുടെ യോഗത്തിലും ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും സായുധ സേനകളുടെ സംയുക്ത അഭ്യാസത്തിന്റെ ഭാഗമായി നടക്കുന്ന  പതിവ് പ്രതിരോധ, സൈനിക ബന്ധങ്ങളിലും ഇരുപക്ഷവും സംതൃപ്തി പ്രകടിപ്പിച്ചു.2024-ന്റെ രണ്ടാം പകുതിയിൽ IRIGC-M&MTC(അന്തർ സർക്കാർ കമ്മീഷൻ)ന്റെ  21-ാം മത് യോഗം മോസ്കോയിൽ നടത്താൻ ഇരു രാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ഇന്ത്യയുടെ സ്വയംപര്യാപ്തതയ്‌ക്കായുള്ള അന്വേഷണത്തോട് പ്രതികരിച്ചുകൊണ്ട്, ഈ പങ്കാളിത്തം ഇപ്പോൾ സംയുക്ത ഗവേഷണത്തിനും വികസനത്തിനും നൂതന പ്രതിരോധ സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ സംയുക്ത ഉൽപ്പാദനത്തിനും പുനഃക്രമീകരിക്കുകയാണ്. സംയുക്ത സൈനിക സഹകരണ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ആക്കം നിലനിർത്താനും സൈനിക പ്രതിനിധികളുടെ കൈമാറ്റം വിപുലീകരിക്കാനുമുള്ള പ്രതിബദ്ധത ഇരുരാജ്യങ്ങളും ഉറപ്പിച്ചു .

36. സാങ്കേതികവിദ്യ കൈമാറ്റം ചെയ്യുന്നതിലൂടെയും സംയുക്ത സംരംഭങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്നതിലൂടെയും റഷ്യൻ നിർമ്മിതമായ ആയുധങ്ങളുടെയും പ്രതിരോധ ഉപകരണങ്ങളുടെയും പരിപാലനത്തിനായി സ്പെയർ പാർട്സ്, ഘടകങ്ങൾ, സംയുക്തങ്ങൾ , മറ്റ് ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ എന്നിവയുടെ കൂട്ടായ  നിർമ്മാണം “മെയ്ക്ക് ഇൻ ഇന്ത്യ”പദ്ധതിയിൽ  ഉൾപ്പെടുത്തി  ഇന്ത്യയിൽ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ഇന്ത്യൻ സായുധ സേനയ്ക്കും തുടർന്ന് പരസ്പര സൗഹൃദമുള്ള മൂന്നാം രാജ്യങ്ങളിലേക്കും ഈ ഉപകരണങ്ങൾ ഇരു കക്ഷികളുടെയും  അനുമതിയോടെ  കയറ്റുമതി ചെയ്യാനും ഇരു പക്ഷവും സമ്മതിച്ചു . ഇക്കാര്യത്തിൽ, IRIGC-M&MTC യുടെ അടുത്ത യോഗത്തിൽ സാങ്കേതിക സഹകരണത്തിനായി  ഒരു പുതിയ വർക്കിംഗ് ഗ്രൂപ്പ് രൂപീകരിക്കാനും അതിൻ്റെ വ്യവസ്ഥകൾ ചർച്ച ചെയ്യാനും ഇരുരാജ്യങ്ങളും ധാരണയിലെത്തി .

വിദ്യാഭ്യാസ– ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വിദ്യയിലെ  സഹകരണം

37. ശാസ്ത്രം, സാങ്കേതികവിദ്യ, നവീകരണം എന്നിവയിലെ ഉഭയകക്ഷി സഹകരണത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഇരു കക്ഷികളും ചൂണ്ടിക്കാട്ടി. വിവിധ അക്കാദമിക് പ്രവർത്തനങ്ങൾ , വിദ്യാഭ്യാസ പരിപാടികൾ, ഗവേഷണ പ്രോജക്ടുകൾ എന്നിവയുടെ നടത്തിപ്പ് ഉൾപ്പെടെ വിദ്യാഭ്യാസ, ശാസ്ത്ര സംഘടനകൾ തമ്മിലുള്ള പങ്കാളിത്തം വികസിപ്പിക്കാനും തത്പരരായ റഷ്യൻ വിദ്യാഭ്യാസ, ശാസ്ത്ര സംഘടനകളുടെ വിവിധ ശാഖകൾ ഇന്ത്യയിൽ ആരംഭിക്കുന്നതിൽ സഹകരിക്കാനും ഇരു പക്ഷവും സമ്മതിച്ചു .

38. റഷ്യ-ഇന്ത്യ ഗവേഷണ പദ്ധതികൾ നടപ്പിലാക്കുന്നത് ഉൾപ്പെടെ, 2021 ൽ  റഷ്യയുടെ  ശാസ്ത്ര-ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ മന്ത്രാലയവും ഇന്ത്യയുടെ  ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക വകുപ്പും തമ്മിൽ  വിജയകരമായി നടപ്പിലാക്കിയ പ്രവർത്തന മാർഗ്ഗരേഖയും ഇരു പക്ഷത്തിന്റെയും ശ്രദ്ധ പിടിച്ചുപറ്റി .

39. ശാസ്ത്രം, സാങ്കേതികവിദ്യ, നവീകരണം എന്നിവയിലെ സംയുക്ത ഗവേഷണത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഊന്നിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട്, ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള നവീകരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സഹകരണം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും വാണിജ്യവൽക്കരണത്തിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിനുമായി 2021 ലെ ശാസ്ത്രം, സാങ്കേതികവിദ്യ, നവീകരണ സഹകരണം എന്നിവയ്ക്കായി തയ്യാറാക്കിയ മാർഗ്ഗരേഖയ്ക്കുനുസൃതമായി ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാനും ഇരുകൂട്ടരും  സമ്മതിച്ചു. സാമ്പത്തികവും സാമൂഹികവുമായ ആഘാതത്തിനായുള്ള സംയുക്ത പദ്ധതികൾക്ക് സാങ്കേതിക വിദ്യകളും പരിപൂർണ പിന്തുണയും. സാങ്കേതിക പങ്കാളിത്തവും മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനായി നൂതന സംരംഭകത്വത്തിനും അന്തർ സംഘങ്ങളുടെ ഇടപെടലുകൾക്കുമായി അന്താരാഷ്ട്ര കേന്ദ്രങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിന്റെ സാധ്യത അന്വേഷിക്കാനും ഇരുപക്ഷവും സമ്മതിച്ചു.

40. കൃഷിയും , ഭക്ഷ്യ ശാസ്ത്രവും  സാങ്കേതികവിദ്യയും, കപ്പൽ നിർമ്മാണവും അറ്റകുറ്റപ്പണികളും, മത്സ്യ  സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ, സമുദ്ര വ്യവസായവും സമുദ്രവിഭവങ്ങളും, രാസ ശാസ്ത്രവും സാങ്കേതികവിദ്യയും, ഊർജം, ജലം, കാലാവസ്ഥ, പ്രകൃതിവിഭവങ്ങൾ, ആരോഗ്യം, മെഡിക്കൽ സാങ്കേതികവിദ്യ,ജീവശാസ്ത്രം തുടങ്ങി ശാസ്ത്രം, ബയോടെക്നോളജി, അപ്ലൈഡ് മാത്തമാറ്റിക്സ്, ഡാറ്റ സയൻസ് ആൻഡ് ടെക്നോളജി, മെറ്റീരിയൽ സയൻസ് & ടെക്നോളജി, ഫിസിക്സും ആസ്ട്രോഫിസിക്സും, ധ്രുവ ഗവേഷണവും നാനോ ടെക്നോളജിയും എന്നിങ്ങനെ സഹകരണത്തിന് സാധ്യതയുള്ള  എല്ലാ മേഖലകളെയും  ഇരുപക്ഷവും തിരിച്ചറിഞ്ഞു.

41. ഇന്ത്യാ ഗവണ്മെന്റിന്റെ ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക  വകുപ്പും റഷ്യയുടെ  ശാസ്ത്ര-ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ മന്ത്രാലയവും റഷ്യൻ സയൻസ് ഫൗണ്ടേഷനും ചേർന്ന് പരസ്പരം  താൽപര്യമുള്ള  സംയുക്ത ഗവേഷണ പദ്ധതികൾക്കായി തയ്യാറാക്കിയ  സംയുക്ത കരാറുകളുടെ വിജയകരമായ നടത്തിപ്പും ഇരു ഭാഗത്തിന്റെയും ശ്രദ്ധ ആകർഷിച്ചു .

42. IRIGC-TEC യുടെ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ ഉന്നതവിദ്യാഭ്യാസവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ആശയവിനിമയത്തിന്റെ പ്രസക്തമായ പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്നതിനായി രണ്ട് രാജ്യങ്ങളിലെയും  താൽപ്പര്യമുള്ള വകുപ്പുകളുടെയും സംഘടനകളുടെയും പ്രതിനിധികൾ ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രവർത്തക സമിതി സ്ഥാപിക്കാനുള്ള തങ്ങളുടെ ഉദ്ദേശം ഇരുരാജ്യങ്ങളും ആവർത്തിച്ചു പറഞ്ഞു.

43.വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെയും അക്കാദമിക ബിരുദങ്ങളുടെയും പരസ്പര അംഗീകാരം സംബന്ധിച്ച കൂടിയാലോചനകൾ തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. 

44. വിദ്യാഭ്യാസപരവും ശാസ്ത്രീയവുമായ ബന്ധം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും വിപുലീകരിക്കുന്നതിനും ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള റഷ്യ-ഇന്ത്യ ഉഭയകക്ഷി യോഗങ്ങളും,സെമിനാറുകൾ, സമ്മേളനങ്ങൾ, മറ്റ് പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവ നടത്തുന്നതിനും  ഇരുരാജ്യങ്ങളും പിന്തുണ അറിയിച്ചു.

45.വിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയിൽ ഇന്ത്യയും റഷ്യയും തമ്മിൽ  പരമ്പരാഗതമായി നിലനിൽക്കുന്ന ശക്തമായ സഹകരണം തിരിച്ചറിഞ്ഞ്, സർവകലാശാലകളും വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള തങ്ങളുടെ ശ്രമങ്ങൾ തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു.ഇതിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ 2024 ഏപ്രിലിൽ ഏകദേശം 60 റഷ്യൻ സർവകലാശാലകളുടെ പങ്കാളിത്തത്തോടെ ഇന്ത്യയിൽ സംഘടിപ്പിച്ച വിദ്യാഭ്യാസ ഉച്ചകോടിയെ ഇരു പക്ഷവും  സ്വാഗതം ചെയ്തു.

സാംസ്കാരിക സഹകരണം, വിനോദസഞ്ചാരം,ഇരു രാജ്യങ്ങളിലേയും ജനങ്ങൾക്കിടയിലെ ആശയ കൈമാറ്റവും  

46. റഷ്യ-ഇന്ത്യ രാജ്യങ്ങൾക്കിടയിൽ നിലനിൽക്കുന്ന  പ്രത്യേക പദവിയുള്ളതും  തന്ത്രപരവുമായ പങ്കാളിത്തത്തിന്റെ പ്രധാന ഘടകമാണ് സാംസ്കാരിക ഇടപെടൽ എന്ന് ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും മേളകൾ, തിയേറ്ററുകൾ, ലൈബ്രറികൾ, മ്യൂസിയങ്ങൾ, ക്രിയേറ്റീവ് സർവ്വകലാശാലകൾ, മറ്റ് സാംസ്കാരിക സ്ഥാപനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കിടയിൽ നേരിട്ടുള്ള സമ്പർക്കങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്നതിനെയും കൂടുതൽ സഹകരണം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനെയും ഇരുവരും  പിന്തുണയ്ക്കുകയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

47.പരമ്പരാഗതമായി  നിലനിൽക്കുന്ന ശക്തമായ സാംസ്കാരിക ബന്ധങ്ങൾക്ക് അടിവരയിട്ട്, റഷ്യ- ഇന്ത്യ ഗവൺമെന്റുകളുടെ  സാംസ്കാരിക മന്ത്രാലയങ്ങൾ  തമ്മിൽ  2021-2024 കാലയളവിൽ സംയുക്തമായി സംഘടിപ്പിച്ച  സാംസ്കാരിക വിനിമയ പരിപാടിയുടെ  വിജയകരമായ നടത്തിപ്പിനെ ഇരു കക്ഷികളും  അഭിനന്ദിച്ചു.ഇത് ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും ജനങ്ങൾക്കിടയിലെ  സമ്പർക്കങ്ങൾ മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതായും ഇരുവരും തിരിച്ചറിഞ്ഞു . സാംസ്കാരിക-ചലച്ചിത്രമേളകൾ പരസ്പരം പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്ന രീതി തുടരാനും 
ഇരുവർക്കുമിടയിൽ ധാരണയായി.സാംസ്കാരിക വിനിമയങ്ങളുടെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ വിപുലീകരണത്തിന്റെ ആവശ്യകതയും യുവജനങ്ങളുടെയും നാടൻ കലാസംഘങ്ങളുടെയും കൂടുതൽ പങ്കാളിത്തവും ഇരുവരും എടുത്തുപറഞ്ഞു. ഇക്കാര്യത്തിൽ, 2023 സെപ്റ്റംബറിൽ റഷ്യയിലെ എട്ട് നഗരങ്ങളിൽ ഫെസ്റ്റിവൽ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ കൾച്ചറും 2024 ൽ ഇന്ത്യയിൽ നടന്ന റഷ്യൻ സാംസ്കാരികോത്സവവും വിജയകരമായി നടത്തിയതിൽ കക്ഷികൾ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി.

48.ഉഭയകക്ഷി ബന്ധം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിൽ യുവാക്കളുടെ പ്രധാന പങ്ക് ചൂണ്ടിക്കാട്ടി, 2024 മാർച്ചിൽ നടന്ന സോചി ലോക യുവജനോത്സവത്തിൽ വിദ്യാർത്ഥികളുടെയും യുവ സംരംഭകരുടെയും ഇന്ത്യൻ പ്രതിനിധി സംഘത്തിന്റെയും പങ്കാളിത്തവും ,യഥാക്രമം 2024 മാർച്ചിലും ജൂണിലുമായി  നടന്ന “ഭാവി ഗെയിംസിലും” കസാനിൽ നടന്ന ബ്രിക്‌സ് ഗെയിംസിലും ഇന്ത്യൻ  കായിക താരങ്ങൾ കാഴ്ചവച്ച സജീവ പങ്കാളിത്തത്തിലൂടെ നേടിയ  യുവജന വിനിമയതിന്റെ മേന്മയിലും നേതാക്കൾ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി.

49. ശാസ്ത്ര-സാങ്കേതികവിദ്യ, ഹരിത ഊർജം, ബഹിരാകാശം തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ വൻതോതിലുള്ള പ്രദർശനങ്ങളും കൈമാറ്റങ്ങളും ഉൾപ്പെടുന്ന സാംസ്കാരിക വിനിമയങ്ങൾക്ക് പുറമെ ഇരു രാജ്യങ്ങളെയും കുറിച്ച് കൂടുതൽ സമകാലിക ധാരണകൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യകതയും ഇരുരാജ്യങ്ങളും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. സാമ്പത്തിക, വിദ്യാഭ്യാസ, ശാസ്‌ത്രീയ, സിവിൽ സമൂഹങ്ങളെ ഒന്നിച്ചുകൊണ്ടുവരുന്നതിനും ജനങ്ങളിലേക്കുള്ള വിനിമയം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനുമായി ഇരു രാജ്യങ്ങളിലും “ക്രോസ്/മൾട്ടി സെക്ടറൽ ഇയേഴ്‌സ് ഓഫ് എക്‌സ്‌ചേഞ്ച്”,അതായത് “വിനിമയ വർഷങ്ങൾ” ആചരിക്കാനും ധാരണയായി.

50.പ്രസക്തമായ വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സമ്പർക്കം വികസിപ്പിക്കുന്നതുൾപ്പെടെ, ഇന്ത്യയിൽ റഷ്യൻ ഭാഷയും റഷ്യയിൽ ഇന്ത്യൻ ഭാഷകളും സമഗ്രമായി പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള സംയുക്ത ശ്രമങ്ങൾ തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു.

51.ഇന്ത്യയിലെയും റഷ്യയിലെയും വിദഗ്‌ധരും ചിന്താകേന്ദ്രങ്ങളും ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളും തമ്മിൽ നടന്നുവരുന്ന  വർധിച്ച കൈമാറ്റങ്ങളും സമ്പർക്കങ്ങളും കക്ഷികൾ അഭിനന്ദിച്ചു. വർഷങ്ങളായി, തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തം കൂടുതൽ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനായി അനുവർത്തിച്ചുവരുന്ന  ഈ സംഭാഷണ ശൈലി, ഇന്ത്യയിലെയും  റഷ്യയിലെയും  നയരൂപീകരണ വേദികളും  ബിസിനസുകളും തമ്മിലുള്ള  തന്ത്രപരവും പാരസ്പരികവുമായ  ധാരണ പുഷ്ടിപ്പെടുത്തുന്നു .

52.റഷ്യയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള വിനോദ സഞ്ചാര വിനിമയത്തിലെ  ക്രമാനുഗതമായ വർധനയെ ഇരുരാജ്യങ്ങളും അഭിനന്ദിച്ചു. വിനോദസഞ്ചാര മേഖലയിലെ സഹകരണം കൂടുതൽ ആഴത്തിലാക്കാൻ, വിനോദസഞ്ചാരികളുടെ ഒഴുക്ക് വർധിപ്പിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ സർക്കാർ, സ്വകാര്യ മേഖലകളിൽ സഹകരിക്കാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ഈ സാഹചര്യത്തിൽ, മോസ്കോ ഇൻ്റർനാഷണൽ ടൂറിസം ആൻഡ് ട്രാവൽ എക്‌സ്‌പോ 2023 & 2024, OTDYKH-2023 തുടങ്ങിയ ജനപ്രിയ റഷ്യൻ ടൂർ എക്‌സിബിഷനുകളിൽ ഇൻക്രെഡിബിൾ ഇന്ത്യ ടീമിൻ്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഇന്ത്യൻ ടൂർ ഓപ്പറേറ്റർമാരുടെയും ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ ടൂറിസം വകുപ്പുകളുടെയും പങ്കാളിത്തം ഇരുവരുടെയും ശ്രദ്ധ ആകർഷിച്ചു .

53.ഇരു രാജ്യങ്ങളും ഇ-വിസ ഏർപ്പെടുത്തുന്നതുൾപ്പെടെയുള്ള വിസ നടപടിക്രമങ്ങൾ ലളിതമാക്കിയതിനെ ഇരു കക്ഷികളും സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഭാവിയിൽ വിസ വ്യവസ്ഥ കൂടുതൽ ലളിതമാക്കുന്നതിനുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടരാൻ അവർ സമ്മതിച്ചു.

യുഎന്നിലേയും ബഹുമുഖ വേദികളിലേയും സഹകരണം

54. യു.എന്നിലെ വിഷയങ്ങളിൽ ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള സഹകരണവും ഉയർന്ന തലത്തിലുള്ള രാഷ്ട്രീയ സംവാദങ്ങളും ഇരു കക്ഷികളും ചൂണ്ടിക്കാട്ടുകയും അത് കൂടുതൽ ആഴത്തിലാക്കുന്നത് അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. ലോകകാര്യങ്ങളിൽ കേന്ദ്ര സ്ഥാനത്തു നിന്ന് ഏകോപനം നടത്താൻ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ വഹിക്കുന്ന പങ്കിനൊപ്പം ബഹുമുഖവാദത്തെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ഇരുപക്ഷവും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. അന്താരാഷ്ട്ര നിയമങ്ങളോടുള്ള ബഹുമാനത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തിലും അംഗരാജ്യങ്ങളുടെ ആഭ്യന്തര കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാതിരിക്കുക എന്ന തത്വം ഉൾപ്പെടെ യു.എൻ ചാർട്ടറിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ലക്ഷ്യങ്ങളോടും തത്ത്വങ്ങളോടുമുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധതയ്ക്ക് നൽകുന്ന ഊന്നലിലും, ഇരു കക്ഷികളും അടിവരയിട്ടു.

55. യു.എൻ രക്ഷാസമിതിയിലെ സ്ഥിരാംഗമല്ലാതിരുന്ന 2021-22ലെ കാലയളവിലെ ഇന്ത്യയുടെ ഇടപെടലുകളെയും ഇന്ത്യയുടെ യു.എൻ.എസ്.സി മുൻഗണനകൾ, പരിഷ്‌കരിച്ച ബഹുരാഷ്ട്രവാദം, യു.എൻ സമാധാന പരിപാലനം, ഭീകരവാദ വിരുദ്ധത എന്നിവയ്ക്കുള്ള ശ്രമങ്ങളെയും റഷ്യ അഭിനന്ദിച്ചു. യു.എന്നിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട വിഷയങ്ങളിൽ കൂടുതൽ ഏകോപനത്തിനുള്ള വിലപ്പെട്ട അവസരമാണ് യു.എൻ.എസ്.സിയിലെ ഇന്ത്യയുടെ സാന്നിദ്ധ്യം നൽകുന്നതെന്ന് ഇരുപക്ഷവും ഉയർത്തിക്കാട്ടി.

56. സമകാലിക ആഗോള യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നതിനും അന്താരാഷ്ട്ര സമാധാനത്തിന്റെയും സുരക്ഷയുടെയും പ്രശ്‌നങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിലെ പ്രാതിനിദ്ധ്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും അത് ഫലപ്രദവും കാര്യക്ഷമവുമാക്കുന്നതിനും യു.എൻ.എസ്.സിയുടെ സമഗ്രമായ പരിഷ്‌കരണത്തിന് ഇരുപക്ഷവും ആഹ്വാനം ചെയ്തു. പരിഷ്‌കരിച്ചതും വിപുലീകരിച്ചതുമായ യു.എൻ രക്ഷാസമിതിയിൽ ഇന്ത്യയുടെ സ്ഥിരാംഗത്വത്തിനുള്ള ഉറച്ച പിന്തുണ റഷ്യ ആവർത്തിച്ചു.

57. “വസുധൈവ കുടുംബകം” അല്ലെങ്കിൽ “ഒരു ഭൂമി ഒരു കുടുംബം ഒരു ഭാവി” എന്ന പ്രമേയത്തിന് കീഴിൽ ഇന്ത്യയുടെ ആദ്ധ്യക്ഷതയിൽ 2023 ൽ നടന്ന ജി20 യുടെ, പ്രത്യേകിച്ച് ജി20 രൂപഘടനയ്ക്കുള്ളിലെ തങ്ങളുടെ ഫലപ്രദമായ സഹകരണവും ഇരുപക്ഷവും ഉയർത്തിക്കാട്ടി. അതിൽ കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തെ ചെറുക്കുന്നതിനുള്ള സുസ്ഥിര വികസനം (ലൈഫ്) എന്ന പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദിയുടെ മുൻകൈ മുന്നോട്ടുവയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. എല്ലാവർക്കും നീതിയുക്തവും സന്തുലിതവുമായ വളർച്ച, നൂതനാശയത്തേയും ഡിജിറ്റൽ സാങ്കേതികവിദ്യകളേയും പിന്തുണയ്ക്കുമ്പോഴുമുള്ള മനുഷ്യകേന്ദ്രീകൃതമായ സമീപനം, ഉൾച്ചേർക്കുന്ന വികസനത്തിനെ പ്രവർത്തനസജ്ജമാക്കുന്നതിലെ ഏറ്റവും നിർണ്ണായകമായ ഡിജിറ്റൽ പൊതു അടിസ്ഥാനസൗകര്യം (ഡി.പി.ഐ) ഉൾപ്പെടെയുള്ളവ, ബഹുമുഖവാദത്തിലുള്ള വിശ്വാസം പുതുക്കൽ എന്നിവയ്ക്ക് ഊന്നൽ നൽകിയ പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയുടെ നേതൃത്വത്തിലെ ജി20 യുടെ ഇന്ത്യൻ അദ്ധ്യക്ഷതയുടെ വിജയത്തെ പ്രസിഡന്റ് ആദരണീയനായ ശ്രീ വ്‌ളാഡിമിർ പുടിൻ വളരെയധികം അഭിനന്ദിച്ചു. ഇന്ത്യയുടെ വിജയകരമായ ജി 20 അദ്ധ്യക്ഷതയ്ക്കുണ്ടായിരുന്ന റഷ്യയുടെ സ്ഥിരമായ പിന്തുണയെ ഇന്ത്യൻ പക്ഷവും അഭിനന്ദിച്ചു.

58. ഇന്ത്യയുടെ ജി 20 ആദ്ധ്യക്ഷതയുടെ പ്രധാന പ്രായോഗിക പാരമ്പര്യം, അന്താരാഷ്ട്ര സാമ്പത്തിക സഹകരണത്തിനുള്ള പ്രധാനവേദിയിലെ അജണ്ടയിൽ ഗ്ലോബൽ സൗത്തിലെ രാജ്യങ്ങളുടെ മുൻഗണനകളുടെ ഏകീകരണവും വേദിയുടെ പൂർണ്ണ അംഗങ്ങളുടെ നിരയിലേക്കുള്ള ആഫ്രിക്കൻ യൂണിയന്റെ പ്രവേശനവുമാണെന്ന് ഇരുപക്ഷവും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. 2023-ലെ ഇന്ത്യൻ അദ്ധ്യക്ഷതയുടെ മേൽനോട്ടത്തിൽ വോയ്‌സ് ഓഫ് ഗ്ലോബൽ സൗത്ത് വെർച്വൽ ഉച്ചകോടി സംഘടിപ്പിച്ചതിനെ സ്വാഗതം ചെയ്ത കക്ഷികൾ, ഇത് ഒരു ബഹുധ്രുവ ലോകക്രമം കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിനും ആഗോള കാര്യങ്ങളിൽ വികസ്വര രാജ്യങ്ങളുടെ സ്ഥാനം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനും അനുകൂലമായ ഒരു സുപ്രധാന സൂചന നൽകിയെന്നും അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. ആഗോള സാമ്പത്തിക വെല്ലുവിളികൾക്കുള്ള സംയുക്ത പരിഹാരങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും, ജി20 നേതാക്കളുടെ ന്യൂഡൽഹി പ്രഖ്യാപനത്തിൽ പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന ഹരിത വികസന ഉടമ്പടിയിൽ വിഭാവനം ചെയ്തിട്ടുള്ളതുപോലെ കാലാവസ്ഥാ സമ്പദ്ഘടനയ്ക്കും സാങ്കേതിക വിദ്യയ്ക്കും വർദ്ധിച്ച പ്രാപ്യത ഉറപ്പുവരുത്തുന്നതിനും അന്താരാഷ്ട്ര സാമ്പത്തിക ഭരണ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ പ്രത്യേകിച്ച് ബഹുമുഖ വികസന ബാങ്കുകളുടെ നീതിയുക്തമായ പരിഷ്‌കരണം ഉറപ്പാക്കുന്നതിനുമായി ജി20-നുള്ളിലെ ഏകോപനം തുടരാനും അവർ സമ്മതിച്ചു.

59. ബ്രിക്‌സിനുള്ളിലെ തങ്ങളുടെ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തവും അടുത്ത ഏകോപനവും ശക്തിപ്പെടുത്തേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യവും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞ ഇരുപക്ഷവും ബ്രിക്‌സിന്റെ അംഗത്വ വിപുലീകരണത്തിന് ജോഹന്നാസ്ബർഗിൽ നടന്ന പതിനഞ്ചാമത് ഉച്ചകോടിയിൽ എടുത്ത തീരുമാനത്തെ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. പരസ്പര ബഹുമാനവും ധാരണയും, സമത്വവും ഐക്യദാർഢ്യവും, തുറന്ന മനസ്സ്, ഉൾച്ചേർക്കൽ, സമവായം എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ബ്രിക്‌സിന്റെ ആശയത്തിലുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധത ഇരുകക്ഷികളും വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചു. ബ്രിക്‌സ് സഹകരണത്തിന്റെ തുടർച്ചയും ഏകീകരണവും, പുതിയ അംഗങ്ങൾക്ക് തടസ്സങ്ങളില്ലാതെ ബ്രിക്‌സിലെ സംയോജനം, ഒരു ബ്രിക്‌സ് പങ്കാളിത്ത രാജ്യ മാതൃക സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള രീതികൾ വികസിപ്പിക്കുക എന്നിവ ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള സംയുക്ത ശ്രമങ്ങൾ തുടരാൻ റഷ്യയും ഇന്ത്യയും സമ്മതിച്ചു. റഷ്യയുടെ 2024ലെ അദ്ധ്യക്ഷപദവിയിലെ മുൻഗണനകളെ പിന്തുണച്ചതിന് റഷ്യൻ പക്ഷം ഇന്ത്യയോട് നന്ദി രേഖപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു.

60. വികസിപ്പിച്ച ബ്രിക്‌സ് കുടുംബത്തിലേക്ക് പുതിയ അംഗരാജ്യങ്ങളെ ഇരുകക്ഷികളും സ്വാഗതം ചെയ്തു. ”നീതിയുക്തമായ ആഗോളവികസനത്തിനും സുരക്ഷയ്ക്കും വേണ്ടി ബഹുമുഖവാദം ശക്തിപ്പെടുത്തുക (സ്‌ട്രെംഗ്ത്തനിംഗ് മൾട്ടിലാറ്ററലിസം ഫോർ ജസ്റ്റ് ഗ്ലോബൽ ഡെവലപ്‌മെന്റ് ആന്റ് സെക്യൂരിറ്റി) എന്ന ആശയത്തിലൂന്നിയുള്ള റഷ്യയുടെ 2024-ലെ ബ്രിക്‌സ് അദ്ധ്യക്ഷസ്ഥാനത്തിനുള്ള പൂർണ്ണ പിന്തുണ ഇന്ത്യ അറിയിച്ചു. 2024 ഒകേ്ടാബറിൽ കസാനിൽ നടക്കുന്ന പതിനാറാമത് ബ്രിക്‌സ് ഉച്ചകോടിയുടെ വിജയത്തിനായി ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാനുള്ള പ്രതിജ്ഞാബദ്ധത ഇരുരാജ്യങ്ങളും പ്രകടിപ്പിച്ചു.

61. റഷ്യയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള പ്രത്യേകവും വിശേഷകരവുമായ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിന്റെ ആഴത്തിലുള്ള ബന്ധത്തിന് ഷാങ്ഹായ് കോ-ഓപ്പറേഷൻ ഓർഗനൈസേഷന്റെ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിലെ സംയുക്ത പ്രവർത്തനം സുപ്രധാനമാണെന്ന് ഇരുരാജ്യങ്ങളും വിലയിരുത്തി.

62. ഭീകരവാദം, തീവ്രവാദം, വിഘടനവാദം, മയക്കുമരുന്ന് കടത്ത്, അതിർത്തി കടന്നുള്ള സംഘടിത കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ, വിവര സുരക്ഷാ ഭീഷണികൾ തുടങ്ങിയ സുപ്രധാന മേഖലകളിൽ എസ്.സി.ഒയ്ക്കുള്ളിലെ തങ്ങളുടെ ഫലപ്രദമായ സഹകരണത്തിൽ കക്ഷികൾ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. ഇന്ത്യയുടെ 2022-23 ലെ എസ്.സി.ഒ അദ്ധ്യക്ഷതയെ അഭിനന്ദിച്ച റഷ്യ, ഇത് എസ്.സി.ഒയിലെ വിശാലമായ സഹകരണത്തിന്റെ മേഖലകൾക്ക് പുതിയ ഉന്മേഷമുണ്ടാക്കിയതായി അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. അന്താരാഷ്ട്ര കാര്യങ്ങളിലും സുസ്ഥിരവും ബഹുധ്രുവവുമായ ലോകക്രമം രൂപീകരിക്കുന്നതിലുമുള്ള എസ്.സി.ഒയുടെ വർദ്ധിത പങ്കിനെ അവർ സ്വാഗതവും ചെയ്തു. എസ്.സി.ഒയിലെ പുതിയ അംഗങ്ങളായി ഇറാനെയും ബെലാറസിനെയും അവർ സ്വാഗതം ചെയ്തു. അന്താരാഷ്ട്ര രംഗത്ത് എസ്.സി.ഒയുടെ പങ്ക് വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനേയും യു.എന്നുമായും അതിന്റെ പ്രത്യേക ഏജൻസികളുമായും മറ്റ് ബഹുമുഖ സംഘടനകളുമായും അസോസിയേഷനുകളുമായും സംഘടനയുടെ ബന്ധപ്പെടലുകൾ സമഗ്രമായി വികസിപ്പിക്കുന്നതിനേയും ഇരു കക്ഷികളും പിന്തുണച്ചു.

ഭീകരവാദത്തിനെതിരായ പോരാട്ടം

63. തീവ്രവാദികളുടെ അതിർത്തി കടന്നുള്ള നീക്കം, തീവ്രവാദത്തിന് സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുന്ന ശൃംഖലകൾ, സുരക്ഷിത താവളങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെ എല്ലാ രൂപങ്ങളിലും ഭീകരതയ്ക്ക് സഹായകമായതിനെയും ഭീകരവാദത്തേയും അക്രമാസക്തമായ തീവ്രവാദത്തെയും നേതാക്കൾ അസന്നിഗ്ദ്ധമായി അപലപിച്ചു. 2024 ജൂലൈ 8 ന് ജമ്മു കശ്മീരിലെ കത്വ പ്രദേശത്തും ജൂൺ 23 ന് ഡാഗെസ്താനിലും മാർച്ച് 22 ന് മോസ്‌കോയിലെ ക്രോക്കസ് സിറ്റി ഹാളിലും സൈനിക വാഹനവ്യൂഹങ്ങൾക്ക് നേരെ നടന്ന ഭീകരാക്രമണത്തെ അവർ ശക്തമായി അപലപിക്കുകയും ഈ ഭീകരാക്രമണങ്ങൾ ഭയാനകമായതും ഭീകരതയ്ക്ക് എതിരായ പോരാട്ടത്തിനുളള സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തണമെന്നുള്ള ഓർമ്മപ്പെടുത്തലാണെന്നും ഊന്നിപ്പറയുകയും ചെയ്തു. അന്താരാഷ്ട്ര നിയമത്തിന്റെയും യു.എൻ ചാർട്ടറിന്റെയും ഉറച്ച അടിത്തറയിൽ ഒളിപ്പിച്ചുവച്ച അജൻഡകളും ഇരട്ടത്താപ്പുകളും ഇല്ലാതെ, ഈ മേഖലയിൽ സഹകരണം വർദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ചൂണ്ടിക്കാട്ടികൊണ്ട്, അന്താരാഷ്ട്ര ഭീകരതയ്ക്കും തീവ്രവാദത്തിനുമെതിരെ അതിന്റെ എല്ലാ രൂപങ്ങളോടും പ്രകടനങ്ങളോടും വിട്ടുവീഴ്ചയില്ലാത്ത പോരാട്ടത്തിനും ഇരുകക്ഷികളും ആഹ്വാനം ചെയ്തു. അതിനുപുറ െഐക്യരാഷ്ട്ര സഭ രക്ഷാസമിതി, ഐക്യരാഷ്ട്ര സഭ പൊതുസഭ എന്നിവയിലെ ബന്ധപ്പെട്ട പ്രമേയങ്ങളും അതോടൊപ്പം യു.എൻ ആഗോള തീവ്രവാദ വിരുദ്ധ തന്ത്രവും കർശനമായി നടപ്പിലാക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകതയും അവർ ശക്തമായി ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

64. ഭീകരതയെ ചെറുക്കുന്നതിൽ രാജ്യങ്ങളുടെയും അവരുടെ യോഗ്യരായ അധികാരികളുടെയും പ്രാഥമിക ഉത്തരവാദിത്തം ഊന്നിപ്പറഞ്ഞ ഇരുപക്ഷവും അന്താരാഷ്ട്ര നിയമത്തിന് കീഴിലുള്ള തങ്ങളുടെ ബാദ്ധ്യതകളെ പൂർണ്ണമായും അനുസരിക്കുന്നതായിരിക്കണംതീവ്രവാദ ഭീഷണികളെ തടയുന്നതിനും പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനുമുള്ള ആഗോള ശ്രമങ്ങളെന്നും ചൂണ്ടിക്കാട്ടി. ഭീകരതയോട് സഹിഷ്ണുതയില്ലാത്ത നിലപാട് സ്വീകരിക്കണമെന്നും, യു.എൻ ചട്ടക്കൂടിൽ അന്താരാഷ്ട്ര ഭീകരതയെക്കുറിച്ചുള്ള സമഗ്ര കൺവെൻഷന്റെ ദ്രുതഗതിയിലുള്ള അന്തിമവൽക്കരണവും അംഗീകരിക്കലും വേണമെന്നും അതുപോലെ തന്നെ തീവ്രവാദത്തിനും ഭീകരവാദത്തിനും ഉതകുന്ന ഭീകരത സംബന്ധിച്ച യു.എൻ.എസ്.സിയുടെയും യു.എൻ.ജി.എയുടെയും പ്രമേയങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കണമെന്നുംഅവർ ആഹ്വാനം ചെയ്തു.

65. ഭീകരവാദത്തെ ഒരു മതവുമായോ ദേശീയതയുമായോ നാഗരികതയുമായോ വംശീയ വിഭാഗവുമായോ ബന്ധപ്പെടുത്താനാവില്ലെന്നും അന്താരാഷ്ട്ര നിയമത്തിന് അനുസൃതമായി ഭീകരവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന എല്ലാവരും അവരെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നവരും ഉത്തരവാദികളാണെന്നും അവരെ നിയമത്തിന് മുന്നിൽ കൊണ്ടുവരണമെന്നും നേതാക്കൾ ആവർത്തിച്ചു.

66. ഇന്ത്യയുടെ അദ്ധ്യക്ഷതയിൽ 2022 ഒകേ്ടാബറിൽ ഇന്ത്യയിൽ നടന്ന യു.എൻ.എസ്.സിയുടെ കൗണ്ടർ ടെററിസം കമ്മിറ്റിയുടെ (സി.ടി.സി) പ്രത്യേക യോഗത്തിനെ കക്ഷികൾ വളരെയധികം അഭിനന്ദിക്കുകയും ഭീകരവാദ ആവശ്യങ്ങൾക്കായി നവീനവും ഉയർന്നുവരുന്നതുമായ സാങ്കേതികവിദ്യകളുടെ ഉപയോഗം തടയുന്നതിനായി ഏകകണ്ഠമായി അംഗീകരിച്ച ഡൽഹി പ്രഖ്യാപനത്തെ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. പേയ്‌മെന്റ് സാങ്കേതികവിദ്യകൾ, സാമൂഹിക മാധ്യമവേദികൾ, ധനസമാഹരണ രീതികൾ, ആളില്ലാതെ പറക്കുന്നയന്ത്രങ്ങൾ (യു.എ.വി, അല്ലെങ്കിൽ ഡ്രോണുകൾ) എന്നിവപോലുള്ള വിവര, ആശയവിനിമയ സാങ്കേതിക വിദ്യയുടെ ദുരുപയോഗത്തിലൂടെയുള്ള ഭീകരവാദ ചൂഷണത്തെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയുള്ള പ്രധാന ആശങ്കകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതാണ് പ്രഖ്യാപനമെന്ന് അവർ അഭിപ്രായപ്പെട്ടു.

67. രാജ്യാന്തര സംഘടിത കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ ചെറുക്കുന്നതിനും കള്ളപ്പണം വെളുപ്പിക്കൽ, തീവ്രവാദ ധനസഹായം, മയക്കുമരുന്ന് കടത്ത് എന്നിവ തടയുന്നതിനും ബഹുമുഖ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള തങ്ങൾക്കുള്ള പ്രതിജ്ഞാബദ്ധത ഇരു കക്ഷികളും വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചു.

68. 2016 ഒക്‌ടോബർ 15-ലെ ഇന്റർനാഷണൽ ഇൻഫർമേഷൻ സെക്യൂരിറ്റിയിലെ സഹകരണത്തിനുള്ള കരാറിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ സുരക്ഷാ മേഖലയിൽ ഐ.സി.ടിയുടെ ഉപയോഗത്തിലുള്ള ആശയവിനിമയം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിന് ഇരു കക്ഷികളും സന്നദ്ധത പ്രകടിപ്പിച്ചു. രാജ്യങ്ങളുടെ പരമാധികാര സമത്വവും അവരുടെ ആഭ്യന്തര കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാതിരിക്കുന്നതിനുമുള്ള തത്വങ്ങൾ കർശനമായി പാലിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യവും ഇരുപക്ഷവും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. ഈ ലക്ഷ്യത്തിന്, സാർവത്രിക അന്താരാഷ്ട്ര നിയമ ഉപകരണങ്ങൾ അംഗീകരിക്കാനും ഐ.സി.ടി കുറ്റകൃത്യങ്ങളെ ചെറുക്കുന്നതിനുള്ള സമഗ്ര കൺവെൻഷൻ ഉൾപ്പെടെ ഐക്യരാഷ്ര്ടസഭയുടെ കീഴിലുള്ള ശ്രമങ്ങളെ സ്വാഗതം ചെയ്യാനും ഇരുപക്ഷവും അഭ്യർത്ഥിച്ചു.

69. ബഹിരാകാശ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ദീർഘകാല സുസ്ഥിരതയുടെ പ്രശ്‌നങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ, ബഹിരാകാശത്തിന്റെ സമാധാനപരമായ ഉപയോഗങ്ങൾ (യു.എൻ-കോപ്പസ്) സംബന്ധിച്ച യു.എൻ കമ്മിറ്റിക്കുള്ളിൽ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്താനുള്ള സന്നദ്ധതയും ഇരുപക്ഷവും പ്രകടിപ്പിച്ചു.

70. കൂട്ട നശീകരണ ആയുധങ്ങളുടെ വ്യാപനം തടയുന്നതിനുള്ള ആഗോള ശ്രമങ്ങൾ കൂടുതൽ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധത ഇരു കക്ഷികളും വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചു. ആണവ വിതരണ ഗ്രൂപ്പിൽ ഇന്ത്യയുടെ അംഗത്വത്തിന് റഷ്യ ശക്തമായ പിന്തുണ അറിയിച്ചു. ആഗോള സമാധാനവും സുരക്ഷയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനായി പരസ്പര വിശ്വാസം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനായി പ്രവർത്തിക്കാൻ അന്താരാഷ്ട്ര സമൂഹത്തിലെ എല്ലാ അംഗങ്ങളോടും ഇരുകക്ഷികളും അഭ്യർത്ഥിച്ചു.

71. അന്താരാഷ്ട്ര സൗരോർജ്ജ കൂട്ടായ്മ (ഇന്റർനാഷണൽ സോളാർ അലയൻസ് -ഐ.എസ്.എ), ദുരന്തപ്രതിരാധ അടിസ്ഥാനസൗകര്യ കൂട്ടായ്മ (കോയലേഷൻ ഫോർ ഡിസാസ്റ്റർ റെസിലന്റ് ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ (സി.ഡി.ആർ.ഐ), ഇന്റർനാഷണൽ ബിഗ് ക്യാറ്റ് അലയൻസ് (ഐ.ബി.സി.എ) എന്നിവയിലെ റഷ്യ പങ്കാളിത്തം ഇന്ത്യൻ പക്ഷം ഉറ്റുനോക്കുന്നു.

72. ഇരു രാജ്യങ്ങളുടെയും സുരക്ഷാ കൗൺസിലുകൾ തമ്മിലുള്ള സംഭാഷണ സംവിധാനത്തിലൂടെയുൾപ്പെടെ അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിൽ ഇന്ത്യയും റഷ്യയും തമ്മിലുള്ള അടുത്ത ഏകോപനത്തെ കക്ഷികൾ അഭിനന്ദിച്ചു. അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെ സുരക്ഷാ സാഹചര്യങ്ങളും മേഖലയിലെ അതിന്റെ പ്രത്യാഘാതങ്ങളും നിലവിലെ രാഷ്ട്രീയ സാഹചര്യവും ഭീകരവാദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിഷയങ്ങളും, തീവ്രവാദവും മയക്കുമരുന്ന് കടത്തലും ഉൾപ്പെടെയുള്ള വിഷയങ്ങൾ ഇരുപക്ഷവും ചർച്ച ചെയ്തു.
ഭീകരവാദം, യുദ്ധം, മയക്കുമരുന്ന് എന്നിവയിൽ നിന്ന് മോചനം നേടിയ അയൽക്കാരുമായി സമാധാനത്തോടെ നിലകൊള്ളുന്ന അഫ്ഗാൻ സമൂഹത്തിലെ ഏറ്റവും ദുർബലരായ വിഭാഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ളവർക്ക് അടിസ്ഥാന മനുഷ്യാവകാശങ്ങളോടും സ്വാതന്ത്ര്യങ്ങളോടും ബഹുമാനം ഉറപ്പാക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഐക്യവും സമാധാനവുമുളള, ഒരു രാഷ്ട്രമായി അഫ്ഗാനിസ്ഥാൻ നിലകൊള്ളണമെന്നതിന് വേണ്ടി അവർ വാദിച്ചു, അഫ്ഗാൻ കുടിയേറ്റം സുഗമമാക്കുന്നതിലെ മോസ്‌കോ ഫോർമാറ്റ് മീറ്റിംഗുകളുടെ പ്രധാന പങ്കും അവർ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

73. ഐ. എസ്.ഐ.എസ് ഉൾപ്പെടെയുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര ഭീകരവാദ ഗ്രൂപ്പുകൾക്കും മറ്റ് ഗ്രൂപ്പുകൾക്കുമെതിരായ
ഭീകരവാദ വിരുദ്ധ നടപടികളെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ഭീകരവാദത്തിനെതിരായ അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെ പോരാട്ടം സമഗ്രവും ഫലപ്രദവുമാകുമെന്ന് ആത്മവിശ്വാസം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഒരു രാഷ്ട്രീയ ആവശ്യങ്ങളില്ലാതെ അഫ്ഗാൻ ജനതയ്ക്ക് അടിയന്തിരവും തടസ്സമില്ലാത്തതുമായ മാനുഷിക സഹായം ഉറപ്പാക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകതയും അവർ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

74. ഇരു കക്ഷികളും തമ്മിലുള്ള ഇടപെടലുകൾ ഉൾപ്പെടെ സംഭാഷണങ്ങളിലൂടെയും നയതന്ത്രത്തിലൂടെയും യുക്രൈയ്‌നിന് ചുറ്റുമുള്ള സംഘർഷം സമാധാനപരമായി പരിഹരിക്കേണ്ടതിന്റെ അനിവാര്യതയും ഇരുപക്ഷവും ഉയർത്തിക്കാട്ടി. അന്താരാഷ്ട്ര നിയമങ്ങൾക്കനുസൃതമായും യു.എൻ ചാർട്ടറിന്റെ പൂർണ്ണതയിലും സമഗ്രതയിലും അധിഷ്ഠിതമായി സംഘർഷം സമാധാനപരമായി പരിഹരിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള മദ്ധ്യസ്ഥതയുടെയും ഔദ്യോഗികമായ സഹായങ്ങളുടെയും പ്രസക്തമായ നിർദ്ദേശങ്ങളേയും അവർ അഭിനന്ദിച്ചു.

75. ഗാസയ്ക്ക് പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധ നൽകികൊണ്ട് മദ്ധ്യപൂർവ്വേഷ്യയിലെ (മിഡിൽ ഈസ്റ്റിലെ) സ്ഥിതിഗതികളിൽ കക്ഷികൾ അഗാധമായ ആശങ്ക പ്രകടിപ്പിച്ചു. ഇക്കാര്യത്തിൽ യു.എൻ.ജി.എയുടെ പ്രസക്തമായ പ്രമേയങ്ങളും യു.എൻ.എസ്.സിയുടെ പ്രമേയം 2720 ഉും ഫലപ്രദമായി നടപ്പാക്കാനും ഗാസ മുനമ്പിലെമ്പാടുമുള്ള പലസ്തീനിയൻ സിവിലിയൻ ജനങ്ങൾക്ക് വലിയതോതിൽ മാനുഷിക സഹായം സുരക്ഷിതവും തടസ്സമില്ലാതെയും അടിയന്തരമായി എത്തിക്കാനും അവർ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ശാശ്വതമായ സുസ്ഥിര വെടിനിർത്തലിനായി യു.എൻ.എസ്.സി പ്രമേയം 2728 ഫലപ്രദമായി നടപ്പാക്കണമെന്നും അവർ ആവശ്യപ്പെട്ടു. എല്ലാ ബന്ദികളെ ഉടനടി നിരുപാധികം മോചിപ്പിക്കുന്നതിനും അവരുടെ മെഡിക്കൽ ആവശ്യങ്ങൾക്കും മറ്റ് മാനുഷിക ആവശ്യങ്ങൾക്കും മാനുഷിക പ്രാപ്യതയ്ക്കും അവർ ഒരേപോലെ ആഹ്വാനം ചെയ്തു. ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയിൽ പലസ്തീന്റെ പൂർണ്ണ അംഗത്വത്തിനുള്ള പിന്തുണ ആവർത്തിച്ച് ഉറപ്പിച്ച അവർ അന്തർദേശീയമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ട ദ്വിരാഷ്ട്ര പരിഹാരതത്വത്തോടുള്ള തങ്ങളുടെ അചഞ്ചലമായ പ്രതിബദ്ധത ആവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു.

76. തുല്യവും അവിഭാജ്യവുമായ പ്രാദേശിക സുരക്ഷയുടെ ഒരു വാസ്തുവിദ്യ കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിനുള്ള സംയുക്ത ശ്രമങ്ങൾ ശക്തിപ്പെടുത്താനും ഗ്രേറ്റർ യുറേഷ്യൻമേഖലയിലും ഇന്ത്യൻ, പസഫിക് സമുദ്രങ്ങളുടെ പ്രദേശങ്ങളിലും സംയോജനവും വികസന മുൻകൈകളും തമ്മിൽ പരസ്പര പൂരകങ്ങളാക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള കൂടിയാലോചനകൾ ശക്തമാക്കാനും ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു.

77. കിഴക്കൻ ഏഷ്യ ഉച്ചകോടി, ആസിയാൻ റീജിയണൽ ഫോറം ഓൺ സെക്യൂരിറ്റി (എ.ആർ.എഫ്), ആസിയാൻ പ്രതിരോധ മന്ത്രിമാരുടെ മീറ്റിംഗ് പ്ലസ് (എ.ഡി.എം.എം-പ്ലസ്) എന്നിവയുൾപ്പെടെ പ്രാദേശിക സമാധാനവും സുരക്ഷയും ആഴത്തിലാക്കാൻ ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള വിവിധ പ്രാദേശിക വേദികൾക്കുള്ളിൽ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യത്തിനും ഇരു കക്ഷികളും അടിവരയിട്ടു.

78. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തെ ചെറുക്കുന്നതിനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ വിപുലീകരിക്കേണ്ടതിന്റെയും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഐക്യരാഷ്ര്ടസഭയുടെ കൺവെൻഷൻ ചട്ടക്കൂടിന്റെയും (യു.എൻ.എഫ്.സി.സി.സി) പാരീസ് ഉടമ്പടിയുടെയും ലക്ഷ്യങ്ങൾ കൈവരിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യവും കക്ഷികൾ ചൂണ്ടിക്കാട്ടി. ഇക്കാര്യത്തിൽ, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം തടയുന്നതിനും അതിനോട് പൊരുത്തപ്പെടുന്നതിനും, ഹരിതഗൃഹ വാതക ഉദ്‌വമന ക്വാട്ട സംവിധാനങ്ങളുടെ സംഘാടനവും പ്രവർത്തനവും, കുറഞ്ഞ കാർബൺ വികസനം ഹരിത സാമ്പത്തികസഹായം എന്നീ മേഖലയിൽ റഷ്യൻ-ഇന്ത്യ സംയുക്ത നിക്ഷേപ പദ്ധതികൾ നടപ്പിലാക്കൽ എന്നിവയിലുള്ള അനുഭവങ്ങളുടെ കൈമാറ്റം ഉൾപ്പെടെയുള്ള സഹകരണം വികസിപ്പിക്കാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു.

79. അന്താരാഷ്ട്ര വിതരണ ശൃംഖലകളുടെ സുസ്ഥിരതയും പ്രതിരോധശേഷി വികസിപ്പിക്കലും, സ്വതന്ത്രവും നീതിയുക്തവുമായ വ്യാപാര നിയമങ്ങൾ പാലിക്കൽ, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം എന്നിവ പോലുള്ള പ്രധാന വിഷയങ്ങളിൽ ജി20, ബ്രിക്‌സ്, എസ്.സി.ഒ എന്നിവയ്ക്കുള്ളിൽ ആശയവിനിമയം തുടരാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും സമ്മതിച്ചു. ബ്രിക്‌സിന്റെ 2024-ലെ റഷ്യൻ ആദ്ധ്യക്ഷത്തിന് കീഴിലുള്ള പരിസ്ഥിതി കർമ്മസമിതിയുടെ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവും സുസ്ഥിര വികസനവും സംബന്ധിച്ച ബ്രിക്‌സ് കോൺടാക്റ്റ് ഗ്രൂപ്പിന് സമാരംഭം കുറിച്ചതിനെ അവർ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

80. പ്രത്യേകവും വിശേഷാവകാശമുള്ളതുമായ ഇന്ത്യ-റഷ്യ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിന്റെ പ്രതിരോധശേഷിയിലും തങ്ങളുടെ വിദേശനയ മുൻഗണനകളുടെ സംയോജിതവും പരസ്പര പൂരകവുമായ സമീപനങ്ങളിലും ഇരുപക്ഷവും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തുകയും അത് കൂടുതൽ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബന്ധത ആവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. ആഗോള സമാധാനത്തിനും ബഹുധ്രുവലോകത്ത് സ്ഥിരതയ്ക്കും വേണ്ടി വൻശക്തികളായ ഇന്ത്യയും റഷ്യയും തുടർന്നും പരിശ്രമിക്കുമെന്നും അവർ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

81. തനിക്കും തന്റെ പ്രതിനിധി സംഘത്തിനും നൽകിയ മഹത്തരമാകയ ആതിഥേയത്തിന് ആദരണീയനായ പ്രസിഡന്റ് ശ്രീ. വ്‌ളാഡിമിർ പുടിന് നന്ദിരേഖപ്പെടുത്തിയ പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദി 23-ാമത് ഇന്ത്യ-റഷ്യ വാർഷിക ഉച്ചകോടിക്കായി 2025-ൽ ഇന്ത്യ സന്ദർശിക്കാൻ അദ്ദേഹത്തെ ക്ഷണിക്കുകയും ചെയ്തു.

–NK–