ಪಿಎಂಇಂಡಿಯಾ

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೀವು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಎಷ್ಟು ಪಾಡ್ ಕಾಸ್ಟ್  ಪೋಸ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೀರಿ?

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – 25 ಸರ್

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – 25

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಹೌದು, ಆದರೆ ನಾವು ಅದನ್ನು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ!

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಸರಿ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಾನು ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು ಒಂದು ದಿನ ಪಾಡ್ ಕಾಸ್ಟ್   ಮಾಡುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ತಿಂಗಳ ಉಳಿದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಏನೂ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೋಡಿ, ಯಾರು ಯಾರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕೋ, ಅವರಿಗೆ/ಅವಳಿಗೆ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಸಮಯ ನೀಡಿ ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು/ಅವಳನ್ನು ಆರಾಮದಾಯಕವಾಗಿಸಿ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಹೌದು ಸರ್, ನಾವು ಮಾಡಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾಡ್ ಕಾಸ್ಟ್ ಗಳು  ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ (Entrepreneurship) ಬಗ್ಗೆ ಆಳವಾದ ಚರ್ಚೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ನಮ್ಮ ಕೇಳುಗರು 15 ರಿಂದ 40 ವರ್ಷದೊಳಗಿನವರಾಗಿದ್ದು, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಉದ್ಯಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಉತ್ಸುಕರಾಗಿರುವವರು. ಹಾಗಾಗಿ ನಾವು ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ, ಮೆಟಾ, ಮತ್ತು ಔಷಧೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದ  ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯಗಳ  ಬಗ್ಗೆ ಸಂಚಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತೇವೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ  “ಪೀಪಲ್” ಎಂಬ ಹೊಸ  ವಿಭಾಗವನ್ನು  ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ  ಬಿಲ್ ಗೇಟ್ಸ್‌ನಂತಹ  ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ  ಅವರ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ  ವಿಷಯಗಳ  ಬಗ್ಗೆ  ಮಾತನಾಡುತ್ತೇವೆ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ನಾನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಜಗತ್ತು ನನಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೊಸದು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನನ್ನ ಹಿಂದಿ ಅಷ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕ್ಷಮಿಸಿ. ನಾನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದವನು. ನನ್ನ ತಾಯಿಯ ಊರು ಮೈಸೂರು, ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ನನ್ನ ತಂದೆ ಮಂಗಳೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದವರು. ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿ ಕಲಿತಿದ್ದರೂ, ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲು  ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಜನರು ಹೇಳುವಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂವಹನವು  ಮಾತಿನ ಮೂಲಕವಲ್ಲ,  ಭಾವನೆಗಳ ಮೂಲಕ. ಪರಸ್ಪರ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು  ನಾನು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ನಾವು ಚೆನ್ನಾಗಿ  ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು  ಎಂಬ ವಿಶ್ವಾಸವಿದೆ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೋಡಿ, ನಾನೂ ಕೂಡ ಹಿಂದಿ ಭಾಷಿಕನಲ್ಲ, ನಮಗೆಬ್ಬರಿಗೂ ಹೀಗೇ ಆಗುತ್ತದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ನಮ್ಮ ಈ ಪಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂದರ್ಶನದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಪತ್ರಕರ್ತನೂ ಅಲ್ಲ. ನಾವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಡಲು  ಹೊರಟಿರುವ  ಜನರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಾದ ನಡೆಸುತ್ತೇವೆ.  ಉದ್ಯಮಿಯಾಗಲು ಬೇಕಾದ  ಅರ್ಹತೆಗಳು,  ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ  ಹಣಕಾಸಿನ ಸಹಾಯ  ಪಡೆಯುವ  ಮಾರ್ಗಗಳು, ಅಗತ್ಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಉಪಯುಕ್ತವಾದ ಆನ್‌ಲೈನ್  ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ  ಬಗ್ಗೆ  ಮಾಹಿತಿ  ನೀಡುತ್ತೇವೆ. ಇಂದು ನಾನು ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ  ನಡುವಿನ  ಸಾಮ್ಯತೆಗಳನ್ನು  ಕುರಿತು  ಚರ್ಚಿಸಲು  ಬಯಸುತ್ತೇನೆ.  ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಹಲವು ಹೋಲಿಕೆಗಳಿವೆ ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ. ಆದರೆ ಇದುವರೆಗೂ ಯಾರೂ ಈ ಬಗ್ಗೆ  ಮಾತನಾಡಿಲ್ಲ.  ಹಾಗಾಗಿ  ನಾವು  ಆ  ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ  ಚಿಂತನೆ  ನಡೆಸೋಣ. ಈ ಪಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನೀವು ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಲು ಬಯಸಿದರೆ ನಿರಾಳವಾಗಿ ಕೇಳಿ. ನನಗೆ  ಉತ್ತರ ತಿಳಿದಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಪರವಾಗಿಲ್ಲ. ನಾನು ಮೊದಲು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಛಿಸುವುದು ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದ  ಆರಂಭಿಕ  ಘಟ್ಟದ  ಬಗ್ಗೆ.  ಪ್ರಧಾನಿ  ಮತ್ತು  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗುವ ಮೊದಲಿನ ದಿನಗಳ ಬಗ್ಗೆ. ನೀವು ಎಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದಿರಿ, ಮೊದಲ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಏನು ಮಾಡಿದಿರಿ ಎಂಬುದನ್ನು  ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೇ?  ನಿಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ಕುರಿತು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಹುದೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಖಂಡಿತ, ನಾನು ಗುಜರಾತಿನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮೆಹ್ಸಾನಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವಡ್ನಗರ ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದೆ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿದೆ. ನಾನು ಚಿಕ್ಕವನಿದ್ದಾಗ, ಅಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು 15,000 ಮಾತ್ರ ಇತ್ತು ಎಂದು ನೆನಪಿದೆ. ನನ್ನ ಹಳ್ಳಿಯು ಹಿಂದೆ ಗಾಯಕ್ವಾಡ್ ಸಂಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಗಾಯಕ್ವಾಡ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲೂ ಕೆರೆ, ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿ, ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಮುಂತಾದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಾನು ಗಾಯಕ್ವಾಡ್ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿದ್ದೇನೆ. ನಮ್ಮೂರಿನ ಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ಈಜುವುದನ್ನು ಕಲಿತೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಒಗೆಯುವ ಕೆಲಸ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನನಗೆ ಕೆರೆಗೆ ಹೋಗಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಂತರ ಭಾಗವತ್ ಆಚಾರ್ಯ ನಾರಾಯಣ ಆಚಾರ್ಯ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ (ಬಿ.ಎನ್.ಎ. ಶಾಲೆ) ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮುಂದುವರಿಸಿದೆ. ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ  ಇಂದಿನಷ್ಟು  ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆ ಶಾಲೆಯು  ಒಂದು  ರೀತಿಯಲ್ಲಿ  ದತ್ತಿ  ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು.  ಆಗ  10+2  ಪದ್ಧತಿ  ಇರಲಿಲ್ಲ,  11ನೇ  ತರಗತಿ  ಇತ್ತು.  ಚೀನಾದ  ಪ್ರಸಿದ್ಧ  ಬೌದ್ಧ  ಭಿಕ್ಷು  ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್  ಒಮ್ಮೆ  ನಮ್ಮ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು  ಎಂದು  ಎಲ್ಲೋ  ಓದಿದ್ದೆ.  ಅವರ  ಬಗ್ಗೆ  ಒಂದು  ಚಲನಚಿತ್ರ  ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತಿದೆ  ಎಂದು  ತಿಳಿದು,  ಚೀನಾ  ದೇಶದ  ರಾಯಭಾರ  ಕಚೇರಿಗೆ  ಪತ್ರ  ಬರೆದಿದ್ದೆ.  ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್  ನಮ್ಮ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ  ವಿಷಯವನ್ನು  ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ  ಸೇರಿಸಬೇಕೆಂದು  ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡೆ.  ಇದೆಲ್ಲ  ಹಲವು  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದಿನ  ಮಾತು.

ಅದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು, ನನ್ನ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಡೇವ್ ಎಂಬ ಉತ್ಸಾಹಿ ಸಹೋದರನಿದ್ದನು. ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಮುಖಂಡರಾಗಿದ್ದು, ಸಮಾಜವಾದಿ  ವಿಚಾರಧಾರೆಯನ್ನು  ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಮೂಲತಃ  ಸೌರಾಷ್ಟ್ರದವರಾದ  ಅವರು  ನಂತರ  ನಮ್ಮ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ನೆಲೆಸಿದ್ದರು.  ಶಾಲಾ  ಮಕ್ಕಳಾದ  ನಮಗೆ  ಅವರು  ಯಾವಾಗಲೂ  ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು, “ನೀವು  ಎಲ್ಲಿಗೆ  ಹೋದರೂ,  ಏನಾದರೂ  ಬರಹ  ಅಥವಾ  ಚಿತ್ರ  ಕೆತ್ತಿದ  ಕಲ್ಲುಗಳು  ಸಿಕ್ಕರೆ,  ಅವುಗಳನ್ನು  ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ  ಶಾಲೆಯ  ಒಂದು  ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ  ಇಡಿ.”  ಕ್ರಮೇಣ  ಅಲ್ಲಿ  ಕಲ್ಲುಗಳ  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ರಾಶಿಯೇ  ಸಂಗ್ರಹವಾಯಿತು.  ನಂತರ  ನಾನು  ಅವರ  ಉದ್ದೇಶವನ್ನು  ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡೆ.  ನಮ್ಮದು  ಬಹಳ  ಪ್ರಾಚೀನ  ಹಳ್ಳಿ,  ಇಲ್ಲಿನ  ಪ್ರತಿಯೊಂದು  ಕಲ್ಲಿಗೂ  ಒಂದೊಂದು  ಕಥೆ  ಇದೆ  ಎಂಬುದು  ಅವರ  ಭಾವನೆಯಾಗಿತ್ತು.  “ಈ  ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು  ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟರೆ,  ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ  ಯಾರಾದರೂ  ಇತಿಹಾಸ  ಸಂಶೋಧಕರು  ಬಂದಾಗ,  ಅವರಿಗೆ  ಉಪಯೋಗವಾಗಬಹುದು”  ಎಂದು  ಅವರು  ಬಯಸಿದ್ದರು.  ಬಹುಶಃ  ಅದು  ಅವರ  ಒಂದು  ಕನಸಾಗಿತ್ತು.  ಆದರೆ  ಅವರ  ಈ  ಆಸಕ್ತಿಯು  ನನ್ನ  ಮೇಲೂ  ಪ್ರಭಾವ  ಬೀರಿತು.  2014ರಲ್ಲಿ  ನಾನು  ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾದಾಗ,  ವಿಶ್ವದ  ವಿವಿಧ  ದೇಶಗಳ  ನಾಯಕರು  ನನಗೆ  ಶುಭಾಶಯಗಳನ್ನು  ತಿಳಿಸಲು  ಕರೆ  ಮಾಡಿದರು.  ಚೀನಾದ  ಅಧ್ಯಕ್ಷ  ಕ್ಸಿ  ಜಿನ್‌ಪಿಂಗ್  ಕೂಡ  ಕರೆ  ಮಾಡಿ  ಶುಭಾಶಯ  ತಿಳಿಸಿದರು.  ನಂತರ  ಅವರು  ಸ್ವತಃ  ಭಾರತಕ್ಕೆ  ಭೇಟಿ  ನೀಡುವ  ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು  ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು.  ನಾನು  ಅವರನ್ನು  ಸ್ವಾಗತಿಸಿದೆ.  “ನೀವು  ಗುಜರಾತ್‌ಗೆ  ಬನ್ನಿ”  ಎಂದು  ಹೇಳಿದೆ.  ಅದಕ್ಕೆ  ಅವರು,  “ನಿಮ್ಮ  ಹಳ್ಳಿ  ವಡ್ನಗರಕ್ಕೆ  ಬರಬೇಕೆಂದಿದೆ”  ಎಂದರು.  ನನಗೆ  ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು.  “ಏಕೆ?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ಅದಕ್ಕೆ  ಅವರು  ಹೇಳಿದ್ದು  ಇಂತಿತ್ತು:  “ನಿಮಗೂ  ನನಗೂ  ಒಂದು  ವಿಶೇಷ  ಸಂಬಂಧ  ಇದೆ.  ಚೀನಾದ  ಪ್ರಸಿದ್ಧ  ಬೌದ್ಧ  ಭಿಕ್ಷು  ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್  ಭಾರತಕ್ಕೆ  ಬಂದಾಗ  ನಿಮ್ಮ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ಕೆಲ  ಕಾಲ  ವಾಸಿಸಿದ್ದರು.  ಚೀನಾಕ್ಕೆ  ಹಿಂದಿರುಗುವ  ಮುನ್ನ  ಅವರು  ನನ್ನ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ತಂಗಿದ್ದರು.  ಹಾಗಾಗಿ  ನಮ್ಮಿಬ್ಬರ  ನಡುವೆ  ಒಂದು  ಐತಿಹಾಸಿಕ  ಸಂಬಂಧ  ಇದೆ “ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಿಮಗೆ ನಿಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಷಯಗಳು ನೆನಪಿದ್ದರೆ, ನೀವು ಚಿಕ್ಕವರಿದ್ದಾಗ, ನೀವು ಒಳ್ಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದೀರಾ, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಯಾವುವು.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ನಾನು ತುಂಬಾ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ, ಯಾರ  ಗಮನವನ್ನೂ  ಸೆಳೆಯುವ  ಹಾಗೆ  ಇರಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೆ  ವೆಲ್ಜಿಭಾಯಿ  ಚೌಧರಿ  ಎಂಬ  ನನ್ನ  ಶಿಕ್ಷಕರು  ನನ್ನ  ಬಗ್ಗೆ  ತುಂಬಾ  ಪ್ರೀತಿ  ಮತ್ತು  ಕಾಳಜಿ  ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಒಂದು  ದಿನ  ಅವರು  ನನ್ನ  ತಂದೆಯನ್ನು  ಭೇಟಿ  ಮಾಡಿ  ಹೇಳಿದರು,  “ಈ  ಹುಡುಗನಿಗೆ  ತುಂಬಾ  ಪ್ರತಿಭೆ  ಇದೆ,  ಆದರೆ  ಅವನು  ಏಕಾಗ್ರತೆ  ವಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ.  ವಿಭಿನ್ನ  ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ  ಆಸಕ್ತಿ  ತೋರಿಸುತ್ತಾನೆ.  ಬೇಗನೆ  ಕಲಿಯುತ್ತಾನೆ  ಆದರೆ  ಸ್ವಲ್ಪ  ಸಮಯದಲ್ಲೇ  ತನ್ನದೇ  ಆದ  ಲೋಕದಲ್ಲಿ  ಮುಳುಗಿ  ಹೋಗುತ್ತಾನೆ.”  ವೆಲ್ಜಿಭಾಯಿ  ನನ್ನಿಂದ  ತುಂಬಾ  ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು  ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು.  ಎಲ್ಲಾ  ಶಿಕ್ಷಕರು  ನನ್ನನ್ನು  ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಆದರೆ  ನಾನು  ಸ್ವಲ್ಪ  ಹೆಚ್ಚು  ಓದಬೇಕಿತ್ತು.  ಸ್ಪರ್ಧೆಯ  ಮನೋಭಾವ  ನನಗೆ  ಇಷ್ಟವಿರಲಿಲ್ಲ.  ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ  ಪಾಸಾಗುವುದು,  ಮುಂದೆ  ಹೋಗುವುದು –  ಇಷ್ಟೇ  ನನ್ನ  ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು.  ಆದರೆ  ಪಠ್ಯೇತರ  ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ  ನಾನು  ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ  ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಹೊಸ  ವಿಷಯಗಳನ್ನು  ಬೇಗನೆ  ಗ್ರಹಿಸುವ  ಸ್ವಭಾವ  ನನ್ನದು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನಿಮಗೆ ಇನ್ನೂ  ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿರುವ  ಯಾವುದೇ  ಬಾಲ್ಯದ  ಸ್ನೇಹಿತರಿದ್ದಾರೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನನ್ನ  ಪ್ರಕರಣ  ಸ್ವಲ್ಪ  ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ.  ನಾನು  ಬಹಳ  ಚಿಕ್ಕ  ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ  ಮನೆ  ಬಿಟ್ಟು  ಹೋಗಿದ್ದೆ.  ಅಂದರೆ  ನನ್ನ  ಬಾಲ್ಯ,  ನನ್ನ  ಸ್ನೇಹಿತರು,  ನನ್ನ  ಹಳೆಯ  ಜೀವನ,  ಎಲ್ಲವನ್ನೂ  ಬಿಟ್ಟು  ಬಂದಿದ್ದೆ.  ಯಾರ  ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿಯೂ  ಇರಲಿಲ್ಲ.  ಹೀಗೆ  ವರ್ಷಗಳು  ಕಳೆದವು.  ನನ್ನ  ಜೀವನ  ಒಂದು  ರೀತಿಯ  ಅನಾಮಧೇಯ  ಪಯಣದಂತಾಗಿತ್ತು.  ಯಾರೂ  ನನ್ನ  ಬಗ್ಗೆ  ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು  ಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ,  ನಾನೂ  ಯಾರನ್ನೂ  ಸಂಪರ್ಕಿಸಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೆ  ನಾನು  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದ  ಮೇಲೆ,  ನನ್ನ  ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ  ಒಂದು  ಬಲವಾದ  ಆಸೆ  ಮೂಡಿತು.  ನನ್ನ  ಹಳೆಯ  ಶಾಲಾ  ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನೆಲ್ಲಾ  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ  ನಿವಾಸಕ್ಕೆ  ಆಹ್ವಾನಿಸಬೇಕೆಂದು  ನಾನು  ಬಯಸಿದೆ.  ನಾನು  ಯಾವುದೋ  ದೊಡ್ಡ  ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ  ಬದಲಾಗಿ  ಹೋಗಿದ್ದೇನೆ  ಎಂದು  ಅವರಿಗೆ  ಅನಿಸಬಾರದು  ಎಂಬುದು  ನನ್ನ  ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದೆ  ಅವರೊಂದಿಗೆ  ಇದ್ದ  ಹಾಗೆಯೇ  ಇದ್ದೇನೆ  ಎಂದು  ಅವರಿಗೆ  ತೋರಿಸಲು  ಬಯಸಿದೆ.  ಆ  ಹಳೆಯ  ದಿನಗಳನ್ನು  ಮತ್ತೆ  ಒಮ್ಮೆ  ಅವರೊಂದಿಗೆ  ಕಳೆಯಬೇಕೆಂದು  ಆಸೆಪಟ್ಟೆ.  ಆದರೆ  ನಮ್ಮ  ನಡುವೆ  ಬಹಳ  ದೀರ್ಘ  ಕಾಲದ  ಅಂತರ  ಬಿದ್ದಿತ್ತು.  ನಾನು  ಅವರನ್ನು  ಮುಖ  ನೋಡಿ  ಗುರುತಿಸಲು  ಕಷ್ಟಪಟ್ಟೆ.  ಅವರ  ಕೂದಲು  ಬೆಳ್ಳಗಾಗಿತ್ತು,  ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲ  ದೊಡ್ಡವರಾಗಿದ್ದರು.  ಆದರೂ  ನಾನು  ಎಲ್ಲರನ್ನೂ  ಆಹ್ವಾನಿಸಿದೆ.  ಸುಮಾರು  30-35  ಜನರು  ಬಂದಿದ್ದರು.  ನಾವು  ಒಟ್ಟಿಗೆ  ಊಟ  ಮಾಡಿ,  ಹಳೆಯ  ನೆನಪುಗಳನ್ನು  ಮೆಲುಕು  ಹಾಕಿದೆವು.  ಆದರೆ  ನನಗೆ  ಅಂದುಕೊಂಡಷ್ಟು  ಖುಷಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ.  ಏಕೆಂದರೆ  ನಾನು  ಒಬ್ಬ  ಸ್ನೇಹಿತನನ್ನು  ಮತ್ತೆ  ಭೇಟಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು  ಬಯಸಿದ್ದೆ,  ಆದರೆ  ಅವರೆಲ್ಲರೂ  ನನ್ನನ್ನು  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ  ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು.  ನಮ್ಮ  ನಡುವಿನ  ಆ  ಅಂತರ  ಮರೆಯಾಗಲಿಲ್ಲ.  ಬಹುಶಃ  ನನ್ನ  ಜೀವನದಲ್ಲಿ  ಈಗ  “ನೀನು”  ಎಂದು  ಸಲಿಗೆಯಿಂದ  ಕರೆಯುವ  ಯಾರೂ  ಇಲ್ಲ.  ಎಲ್ಲರೂ  ಗೌರವದಿಂದಲೇ  ಮಾತನಾಡಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಆದರೆ  ಒಬ್ಬರು  ಮಾತ್ರ  ಇದ್ದರು,  ನನ್ನ  ಶಿಕ್ಷಕ  ರಾಸ್  ಬಿಹಾರಿ  ಮಣಿಹಾರ್.  ಅವರು  ಕೆಲವು  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದೆ  ತೀರಿಕೊಂಡರು.  ಅವರಿಗೆ  93-94  ವರ್ಷ  ವಯಸ್ಸಾಗಿತ್ತು.  ಅವರು  ಯಾವಾಗಲೂ  ನನಗೆ  ಪತ್ರ  ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು,  ಮತ್ತು  ಆ  ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ  “ನೀನು”  ಎಂದೇ  ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ನಾನು  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದಾಗ  ನನ್ನ  ಹಳೆಯ  ಶಾಲಾ  ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು  ಭೇಟಿಯಾಗಬೇಕೆಂಬ  ಒಂದೇ  ಒಂದು  ಆಸೆ  ನನ್ನಲ್ಲಿತ್ತು.

ನನ್ನ  ಎರಡನೇ  ಆಸೆ  ಭಾರತೀಯರಿಗೆ  ಸ್ವಲ್ಪ  ವಿಚಿತ್ರವೆನಿಸಬಹುದು.  ನನ್ನ  ಎಲ್ಲಾ  ಗುರುಗಳನ್ನು  ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ  ಗೌರವಿಸಬೇಕೆಂಬ  ತೀವ್ರ  ಇಚ್ಛೆ  ನನ್ನಲ್ಲಿತ್ತು.  ಬಾಲ್ಯದಿಂದ  ಹಿಡಿದು  ಶಾಲಾ  ದಿನಗಳವರೆಗೆ  ನನಗೆ  ಬೋಧಿಸಿದ  ಎಲ್ಲ  ಗುರುಗಳನ್ನು  ಹುಡುಕಿ  ಹೊರಟೆ.  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದ  ಮೇಲೆ,  ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ  ಒಂದು  ವಿಶೇಷ  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ಆಹ್ವಾನಿಸಿ  ಸನ್ಮಾನಿಸಿದೆ.  ನಮ್ಮ  ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾದ  ಶರ್ಮಾಜಿ  ಮತ್ತು  ಗುಜರಾತಿನ  ಹಲವು  ಗಣ್ಯರು  ಆ  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ಉಪಸ್ಥಿತರಿದ್ದರು.  ನಾನು  ಇಂದು  ಈ  ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕೆ  ನನ್ನ  ಗುರುಗಳ  ಕೊಡುಗೆ  ಅಪಾರ  ಎಂದು  ನಾನು  ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ  ನಂಬುತ್ತೇನೆ.  ಬಾಲ್  ಮಂದಿರದಿಂದ  ಹಿಡಿದು  ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯವರೆಗೆ  ನನಗೆ  ಬೋಧಿಸಿದ  ಸುಮಾರು  30-32  ಗುರುಗಳನ್ನು  ಆ  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ  ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ್ದೆ.  ಅವರಲ್ಲಿ  ಅತ್ಯಂತ  ವಯಸ್ಸಾದ  ಗುರುಗಳಿಗೆ  93  ವರ್ಷ.  ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ  ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ  ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದು  ನನ್ನ  ಜೀವನದ  ಒಂದು  ಮರೆಯಲಾಗದ  ಅನುಭವ. ನಂತರ  ನಾನು  ಮಾಡಿದ  ಮತ್ತೊಂದು  ಕೆಲಸವೆಂದರೆ  ನನ್ನ  ವಿಸ್ತೃತ  ಕುಟುಂಬವನ್ನು  ಭೇಟಿಯಾಗುವುದು.  ನನ್ನ  ಸಹೋದರರು,  ಅವರ  ಮಕ್ಕಳು,  ಸಹೋದರಿಯರು,  ಅವರ  ಮಕ್ಕಳು  –  ನನ್ನ  ಎಲ್ಲಾ  ಬಂಧುಗಳನ್ನು  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ  ನಿವಾಸಕ್ಕೆ  ಆಹ್ವಾನಿಸಿದೆ.  ನಾನು  ಬಹಳ  ಕಾಲದ  ನಂತರ  ಅವರನ್ನು  ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ,  ಅವರಲ್ಲಿ  ಹಲವರನ್ನು  ಗುರುತಿಸಲು  ನನಗೆ  ಕಷ್ಟವಾಯಿತು.  ಆದರೆ  ಆ  ಭೇಟಿಯ  ಮೂಲಕ  ನಮ್ಮ  ನಡುವಿನ  ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು  ಮತ್ತೆ  ಬೆಸೆಯಲು  ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.  ಯಾರು  ಯಾರ  ಮಗ,  ಯಾರು  ಎಲ್ಲಿ  ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ  ಎಂದು  ತಿಳಿದುಕೊಂಡೆ.  ಏಕೆಂದರೆ  ನನಗೆ  ಅವರ  ಜೀವನದ  ಬಗ್ಗೆ  ಅಷ್ಟಾಗಿ  ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ,  ನಾನು  ಆರ್‌.ಎಸ್‌.ಎಸ್‌.ನಲ್ಲಿ  ಇದ್ದಾಗ,  ಆರಂಭದ  ದಿನಗಳಲ್ಲಿ  ನನಗೆ  ಊಟ  ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ  ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು  ಆಹ್ವಾನಿಸಿ  ಗೌರವಿಸಿದೆ.  ನನ್ನ  ಜೀವನದಲ್ಲಿ  ನಾನು  ಸ್ವಂತವಾಗಿ  ಊಟ  ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ  ವ್ಯವಸ್ಥೆ  ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ.  ಹಲವು  ಕುಟುಂಬಗಳು  ದಯೆ  ತೋರಿ  ನನಗೆ  ಊಟ  ನೀಡಿದ್ದವು.  ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ  ನೆನೆದು  ಕೃತಜ್ಞತೆ  ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. ನನ್ನ  ಸ್ವಂತ  ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ  ನಾನು  ಮಾಡಿದ  ಕೆಲಸಗಳನ್ನು  ನೀವು  ಕೇಳಿದರೆ,  ಇವುಗಳೇ  ಆ  ನಾಲ್ಕು  ಕೆಲಸಗಳು:  ನನ್ನ  ಶಾಲಾ  ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು  ಭೇಟಿಯಾಗುವುದು,  ನನಗೆ  ಊಟ  ನೀಡಿದ  ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು  ಗೌರವಿಸುವುದು,  ನನ್ನ  ಕುಟುಂಬದ  ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ  ಬಾಂಧವ್ಯ  ಬೆಸೆಯುವುದು,  ಮತ್ತು  ನನ್ನ  ಗುರುಗಳನ್ನು  ಸನ್ಮಾನಿಸುವುದು.  ಈ  ಕೆಲಸಗಳನ್ನು  ಮಾಡಲು  ನನಗೆ  25  ವರ್ಷಗಳು  ಬೇಕಾಯಿತು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಿಮಗೆ ನೆನಪಿರಬಹುದೇನೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನೀವು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದಾಗ, ನಿಮ್ಮ ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್‌ನ ಜನರ ಜೊತೆ ಸಭೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಿರಿ. ಆ ದಿನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನೀವು ನಮ್ಮನ್ನೂ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದಿರಿ. ಅವರು ನಿಮಗೆ ಕೇವಲ 15 ನಿಮಿಷಗಳ ಸಮಯವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರೂ, ನೀವು ಒಂದು ಗಂಟೆಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕುಳಿತು ಮಾತನಾಡಿದ್ದಿರಿ. ಆಗಲೂ ನಾನು ನಿಮಗೆ ಸಾಲು ಸಾಲು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ, ನೆನಪಿದೆಯೇ? ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದು ಸುಲಭ ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.   “ಇದು ಸರಿಯಲ್ಲ, ಅದು ಸರಿಯಲ್ಲ” ಎಂದು ನಾನು ಆಗ ನಿಮಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ, ಮತ್ತು ನೀವು ತಾಳ್ಮೆಯಿಂದ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದಿರಿ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಯಾವ ವಯೋಮಾನದ ಜನರೊಂದಿಗೆ ನಿಮಗೆ ಹೆಚ್ಚು  ಒಡನಾಟ  ಇದೆ  ಎಂದು  ನೀವು  ಭಾವಿಸುತ್ತೀರಿ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಜನರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತು ಏನೆಂದರೆ, “ನರೇಂದ್ರ ಭಾಯಿಯನ್ನು ಹುಡುಕಬೇಕೆಂದರೆ, 15-20 ಯುವಕರ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಿ, ಅವರೆಲ್ಲರೂ ನಗುತ್ತಾ  ಖುಷಿಯಾಗಿ  ಇರುತ್ತಾರೆ.”  ಅದು  ನನ್ನ  ಒಂದು  ಇಮೇಜ್  ಆಗಿತ್ತು.  ಬಹುಶಃ  ಇಂದಿಗೂ  ನಾನು  ಯಾವುದೇ  ವಯೋಮಾನದ  ಜನರೊಂದಿಗೂ  ಅಂತರವನ್ನು  ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.  ಕನೆಕ್ಟ್”  ಎಂಬ  ಪದಕ್ಕೆ  ನನಗೆ  ಸರಿಯಾದ  ವಿವರಣೆ  ನೀಡಲು  ಬಾರದೇ  ಇರಬಹುದು, ಆದರೆ  ನಾನು  ಯಾರೊಂದಿಗೂ  ಅಂತರವನ್ನು  ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನೀವು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಿರಿ. ಜಿಡ್ಡು ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಯವರಂತಹ ಹಲವು  ಜ್ಞಾನಿಗಳು  ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು  ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ  ದೂರವಿರುವ  ಒಬ್ಬ  ವ್ಯಕ್ತಿ  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ  ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಗ,  ಅಲ್ಲಿ  ತೀವ್ರ  ಸ್ಪರ್ಧೆ  ಇರುತ್ತದೆ,  ಅವರು  ತಮ್ಮ  ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು  ಹೇಗೆ  ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೋಡಿ,  ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ  ಸ್ಪರ್ಧೆ  ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ  ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ  ಸೋಮಾರಿತನ  ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.  ಯಾವುದೇ  ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆ  ಅಥವಾ  ಗುರಿ  ಇರುವುದಿಲ್ಲ.  ಮಕ್ಕಳು  ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ  ಮಾಡುವಂತೆ  ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿಯಿಂದ  ವರ್ತಿಸುತ್ತೇನೆ.  ಯಾವುದೇ  ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು  ನನ್ನನ್ನು  ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ  ಮಾಡಿದೆ  ಎಂದು  ನಾನು  ನಂಬುವುದಿಲ್ಲ.  “ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ  ಹೆಚ್ಚು  ಅಂಕಗಳು  ಬಂದರೆ  ಸಾಕು,  ಬೇರೆ  ಯಾವುದರ  ಬಗ್ಗೆಯೂ  ಚಿಂತಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ”  ಎಂಬ  ಭಾವನೆ  ನನ್ನಲ್ಲಿತ್ತು.  ಅಂದರೆ,  ನಾನು  ಸ್ವಲ್ಪ  “ಚಾಣಾಕ್ಷ  ವ್ಯಾಪಾರಿ”  ತರಹ  ಇದ್ದೆ.  ಆ  ಸಮಯದಲ್ಲಿ  ಏನು  ಸಿಗುತ್ತದೋ  ಅದನ್ನು  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಯಾವುದಾದರೂ  ಸ್ಪರ್ಧೆ  ಇದ್ದರೆ,  ಅದರಲ್ಲಿ  ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನಾಟಕ  ಸ್ಪರ್ಧೆ  ಇದ್ದರೆ,  ಅದರಲ್ಲಿಯೂ  ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಹೀಗೆ  ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ  ಆಸಕ್ತಿ  ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನಮ್ಮ  ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ  ಪರ್ಮಾರ್  ಸರ್  ಎಂಬ  ಒಬ್ಬ  ಶಿಕ್ಷಕರು  ಇದ್ದರು.  ಅವರು  ದೈಹಿಕ  ಶಿಕ್ಷಣ  ಶಿಕ್ಷಕರು.  ನಮ್ಮೂರಿನ  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ಮನೆಯಲ್ಲಿ  ಒಂದು  ಸಣ್ಣ  ವ್ಯಾಯಾಮಶಾಲೆ  ಇತ್ತು.  ಪರ್ಮಾರ್  ಸರ್  ಅವರಿಂದ  ಪ್ರೇರಿತನಾಗಿ  ನಾನು  ಪ್ರತಿದಿನ  ಅಲ್ಲಿಗೆ  ಹೋಗಿ  ಮಲ್ಲಕಂಬ  ಮತ್ತು  ಕುಸ್ತಿಯನ್ನು  ಅಭ್ಯಾಸ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಮಲ್ಲಕಂಬ  ಎಂದರೆ  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ಮರದ  ಕಂಬದ  ಮೇಲೆ  ಮಾಡುವ  ವ್ಯಾಯಾಮ.  ಇದು  ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ  ಬಹಳ  ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.  ದೇಹವನ್ನು  ಬಲಪಡಿಸಲು  ಇದು  ಒಳ್ಳೆಯ  ವ್ಯಾಯಾಮ.  ಕಂಬದ  ಮೇಲೆ  ಮಾಡುವ  ಯೋಗ  ಎಂದೂ  ಇದನ್ನು  ಹೇಳಬಹುದು.  ಪ್ರತಿದಿನ  ಬೆಳಿಗ್ಗೆ  5  ಗಂಟೆಗೆ  ನಾನು  ವ್ಯಾಯಾಮಶಾಲೆಗೆ  ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಪರ್ಮಾರ್  ಸರ್  ನನಗೆ  ಸಹಾಯ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.  ಆದರೆ  ನಾನು  ಆ  ಕ್ರೀಡೆಯಲ್ಲಿ  ನಿಪುಣನಾಗಲಿಲ್ಲ.  ಸ್ವಲ್ಪ  ದಿನ  ಅಭ್ಯಾಸ  ಮಾಡಿ  ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ರಾಜಕಾರಣಿಗೆ  ‘ಪ್ರತಿಭೆ’ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದ ಯಾವುದಾದರೂ ಗುಣಗಳಿವೆಯೇ? ಬಿಸಿನೆಸ್‌ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ  ಯಾರಾದರೂ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವಾಗ, ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮರು, ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವವರು – ಹೀಗೆ ಮೂರು ಅಥವಾ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರತಿಭೆಗಳು ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಒಬ್ಬ ಯುವಕ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಲು ಬಯಸಿದರೆ, ಅವನಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಬಹುದಾದ ಯಾವುದಾದರೂ  ‘ಪ್ರತಿಭೆ’ ಅಥವಾ  ‘ಅವಶ್ಯಕ ಗುಣ’ ಇದೆಯೇ?  ಅವನು ಹೊಂದಿರಬೇಕಾದ  ‘ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಗುಣಗಳು’ ಯಾವುವು?

ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ –  ಇವು ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಷಯಗಳು. ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗುವುದು ಒಂದು ಭಾಗ, ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದು ಇನ್ನೊಂದು.  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಗುಣಗಳು ಬೇರೆ, ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು ಬೇಕಾದ ಗುಣಗಳು ಬೇರೆ. ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಸಮರ್ಪಣಾ ಭಾವ, ಬದ್ಧತೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಜನರ ಸುಖ-ದುಃಖಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿರಬೇಕು. ಉತ್ತಮ ತಂಡದ ಆಟಗಾರನಾಗಿರಬೇಕು.  “ನಾನು ಒಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ಯೋಧ, ನಾನು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತೇನೆ, ಎಲ್ಲರೂ ನನ್ನ ಮಾತು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ” ಎಂಬ ಧೋರಣೆ ಸರಿಯಲ್ಲ.  ಅಂಥವರ ರಾಜಕೀಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಹುದು, ಅವರು ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರು ಯಶಸ್ವಿ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಖಾತರಿಯಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ, ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಗಗಳ ಜನರು ಅದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವರು ನಂತರ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ, ಕೆಲವರು ಖಾದಿಗೆ, ಕೆಲವರು ವಯಸ್ಕರ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ, ಕೆಲವರು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ  ಸೃಜನಶೀಲ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ ದೇಶಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಲು  ಎಲ್ಲರಲ್ಲೂ ಉತ್ಸಾಹವಿತ್ತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಅವರಲ್ಲಿ ಹಲವರು ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಚಿಂತನೆ, ಪ್ರಬುದ್ಧತೆ, ವರ್ತನೆ ಎಲ್ಲವೂ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಸಮಾಜದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಲ್ಲಿ  ಆಳವಾದ ಸಮರ್ಪಣಾ ಭಾವನೆ ಇತ್ತು. ಒಳ್ಳೆಯ ಜನರು ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಲೇ ಇರಬೇಕು. ಅವರು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯಿಂದ ಅಲ್ಲ, ಒಂದು ಧ್ಯೇಯದೊಂದಿಗೆ ಬರಬೇಕು. ನೀವು ಒಂದು ಧ್ಯೇಯದೊಂದಿಗೆ ಬಂದರೆ, ನೀವು ಎಲ್ಲೋ ಒಂದು ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತೀರಿ. ಧ್ಯೇಯವು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಮೇಲಿರಬೇಕು. ಆಗ ನಿಮಗೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುತ್ತದೆ.

ಈಗ ನೀವು ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಇಂದಿನ ಯುಗದ ನಾಯಕ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮ ಜೀ ಎಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ? ಪರ್ಸನಾಲಿಟಿ ವೈಸ್, ತೆಳ್ಳಗಿದ್ದ ಅವರ ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯ ನಗಣ್ಯ, ಆ  ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ  ನೋಡಿದರೆ,  ಅವರು  ನಾಯಕರಾಗಲು  ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದೆನಿಸಬಹುದು.  ಹಾಗಾದರೆ  ಅವರು  ಮಹಾನ್  ನಾಯಕರಾದದ್ದು  ಹೇಗೆ?  ಅವರ  ಕಾರ್ಯಗಳೇ  ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದವು.  ಈ  ಶಕ್ತಿಯೇ  ಇಡೀ  ದೇಶವನ್ನು  ಅವರ  ಹಿಂದೆ  ನಿಲ್ಲಿಸಿತು.ಇತ್ತೀಚಿನ  ದಿನಗಳಲ್ಲಿ,  ರಾಜಕಾರಣಿ  ಎಂದರೆ  ಒಬ್ಬ  ವೃತ್ತಿಪರ  ವ್ಯಕ್ತಿ  ಎಂಬಂತೆ  ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.  ಅವರು  ನಿರರ್ಗಳ   ಭಾಷಣಗಳನ್ನು  ನೀಡಬೇಕು,  ಜನರನ್ನು  ಆಕರ್ಷಿಸಬೇಕು.  ಇದು  ಕೆಲವು  ದಿನಗಳವರೆಗೆ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡಬಹುದು,  ಜನರು  ಚಪ್ಪಾಳೆ  ತಟ್ಟಬಹುದು.  ಆದರೆ  ಅಂತಿಮವಾಗಿ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡುವುದು  ಕಾರ್ಯಗಳೇ  ಹೊರತು  ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲ. ನನ್ನ  ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ  ಭಾಷಣ  ಮತ್ತು  ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯಕ್ಕಿಂತ  ಸಂವಹನ  ಹೆಚ್ಚು  ಮುಖ್ಯ.  ನೀವು  ಹೇಗೆ  ಸಂವಹನ  ನಡೆಸುತ್ತೀರಿ  ಎಂಬುದು  ಪ್ರಮುಖ.  ಮಹಾತ್ಮ  ಗಾಂಧಿ  ತಮ್ಮ  ಎತ್ತರಕ್ಕಿಂತ  ಎತ್ತರವಾದ  ಕೋಲನ್ನು  ಕೈಯಲ್ಲಿ  ಹಿಡಿದಿರುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅವರು  ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು  ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಇದು  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ವ್ಯತಿರಿಕ್ತತೆಯಾಗಿತ್ತು.  ಆದರೆ  ಅವರು  ಈ  ಮೂಲಕ  ಸಂವಹನ  ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಮಹಾತ್ಮ  ಗಾಂಧಿ  ಎಂದಿಗೂ  ಟೋಪಿ  ಧರಿಸಲಿಲ್ಲ,  ಆದರೆ  ಇಡೀ  ಜಗತ್ತು  ಗಾಂಧಿ  ಟೋಪಿ  ಧರಿಸಿತು.  ಅವರಿಗೆ  ಸಂವಹನದ  ಅದ್ಭುತ  ಶಕ್ತಿ  ಇತ್ತು. ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು.  ಅವರು ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿದ್ದರು ಆದರೆ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.  ಅವರು ಚುನಾವಣೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲಿಲ್ಲ, ಅವರು ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೆ ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ‘ರಾಜ್ ಘಾಟ್’ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನೀವು ಈಗ ಹೇಳಿದ್ದರ ತಿರುಳು ಇಡೀ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನೇ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾವು ಯುವಜನರಿಗೆ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯಂತೆ ಪರಿಗಣಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಬೇಕೆಂಬುದೇ ನಮ್ಮ ಗುರಿ.  ನಿಮ್ಮ  ಜೀವನದಿಂದ  ಪ್ರೇರಣೆ  ಪಡೆದು,  10,000  ಚುರುಕಾದ  ಯುವ  ಭಾರತೀಯರು  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ  ಕಾಲಿಡುವಂತಾಗಬೇಕೆಂಬುದು  ನನ್ನ  ಆಶಯ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ಕೆಂಪು ಕೋಟೆಯಿಂದ ದೇಶಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಬರುವ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಯುವಕರ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದೆ.  “ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಪಡೆಯುವುದು ಮತ್ತು ಆಗುವುದು” –  ಇದೇ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದರೆ, ಅದರ  ಜೀವಿತಾವಧಿ ಹೆಚ್ಚು ದೀರ್ಘವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಒಬ್ಬ ಉದ್ಯಮಿಗೆ ಸಿಗುವ ಮೊದಲ ತರಬೇತಿಯೆಂದರೆ ಬೆಳೆಯುವುದು.  ಆದರೆ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ  ಮೊದಲ  ತರಬೇತಿಯೆಂದರೆ  ತನ್ನನ್ನು ತಾನು  ಮುಡಿಪಾಗಿಡುವುದು,  ತನಗಿರುವುದನ್ನು  ನೀಡುವುದು.  ಉದ್ಯಮಿಯ  ಗುರಿ  “ನನ್ನ  ಕಂಪನಿಯನ್ನು  ಅಥವಾ  ನನ್ನ  ವೃತ್ತಿಯನ್ನು  ಹೇಗೆ  ನಂಬರ್  ಒನ್  ಮಾಡುವುದು”  ಎಂಬುದಾಗಿದ್ದರೆ,  ರಾಜಕಾರಣಿಯ  ಗುರಿ  “ರಾಷ್ಟ್ರ  ಪ್ರಥಮ”.  ಇದು  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ವ್ಯತ್ಯಾಸ.  “ರಾಷ್ಟ್ರ  ಪ್ರಥಮ”  ಎಂದು  ಭಾವಿಸುವ  ಜನರನ್ನು  ಮಾತ್ರ  ಸಮಾಜ  ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ರಾಜಕೀಯ  ಜೀವನ  ಸುಲಭವಲ್ಲ.  ಕೆಲವರು  ಭಾವಿಸುವಂತೆ  “ಅದು  ಕೆಲವು  ಜನರ  ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿದೆ,  ಅವರು  ಏನನ್ನೂ  ಮಾಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ,  ಅವರು  ಅದನ್ನು  ಪಡೆಯುತ್ತಲೇ  ಇರುತ್ತಾರೆ”.  ಆದರೆ  ಇದಕ್ಕೆ  ಕೆಲವು  ಕಾರಣಗಳಿರಬಹುದು,  ನಾನು  ಅದರ  ಬಗ್ಗೆ  ಹೋಗಲು  ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ. ನಮಗೆ  ಅಶೋಕ್  ಭಟ್ಟ್  ಎಂಬ  ಕಾರ್ಯಕರ್ತ  ಇದ್ದರು.  ಅವರು  ತಮ್ಮ  ಜೀವನದ  ಕೊನೆಯವರೆಗೂ  ಒಂದು  ಸಣ್ಣ  ಮನೆಯಲ್ಲಿ  ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅವರು  ಹಲವು  ಬಾರಿ  ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು,  ಅವರಿಗೆ  ಸ್ವಂತ  ಕಾರು  ಇತ್ಯಾದಿ  ಇರಲಿಲ್ಲ.  ಮೊದಲು  ಮೊಬೈಲ್  ಫೋನ್‌ಗಳು  ಇರಲಿಲ್ಲ,  ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಲೈನ್‌ಗಳು  ಮಾತ್ರ  ಇದ್ದವು.  ನೀವು  ಅವರಿಗೆ  ರಾತ್ರಿ  3:00  ಗಂಟೆಗೆ  ಕರೆ  ಮಾಡಿದರೆ,  ಅವರು  ಅರ್ಧ  ರಿಂಗ್  ನಂತರ  ಫೋನ್  ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅಹಮದಾಬಾದ್  ರಾಜ್‌ಕೋಟ್  ಹೆದ್ದಾರಿಯಲ್ಲಿ  ಆಗಾಗ  ಅಪಘಾತಗಳು  ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.  ಬಾಗೋದ್ರಾ  ಎಂಬ  ಒಂದು  ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ  ವಾರದಲ್ಲಿ  ಎರಡು  ದಿನ  ಅಪಘಾತಗಳ  ಕರೆಗಳು  ಬರುತ್ತಿದ್ದವು.  ನಾನು  ಅಶೋಕ್  ಭಟ್ಟ್  ಅವರಿಗೆ  ಕರೆ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಅವರು  “ಸರಿ”  ಎಂದು  ಹೇಳಿ,  ಸ್ವಲ್ಪ  ಸಮಯದ  ನಂತರ  ಹೊರಡುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅವರಿಗೆ  ವಾಹನ  ಅಥವಾ  ಏನೂ  ಇರಲಿಲ್ಲ.  ಅವರು  ಲಿಫ್ಟ್  ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು,  ಟ್ರಕ್‌ನಲ್ಲಿ  ಲಿಫ್ಟ್  ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅವರು  ತಮ್ಮ  ಇಡೀ  ಜೀವನವನ್ನು  ಹೀಗೆಯೇ  ಸರಳವಾಗಿ  ಬದುಕಿದರು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಯಾವ ಯುವಕನೂ “ನಾನು ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಬೇಕು” ಎಂದು ಯೋಚಿಸಬಾರದು, ಬದಲಿಗೆ “ರಾಜಕಾರಣಿಯಾದ ಮೇಲೆ ನಾನು ಏನು ಮಾಡುತ್ತೇನೆ?” ಎಂಬ ಚಿಂತನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬರಬೇಕು ಎಂದು ನೀವು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಿಜ,  ಹೆಚ್ಚಿನ  ಜನರು  “ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಾಗಲು”  ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ.  ಅವರು  “ನಾನು  ಶಾಸಕನಾಗಬೇಕು,  ನಾನು  ಕಾರ್ಪೊರೇಟರ್  ಆಗಬೇಕು,  ನಾನು  ಸಂಸದನಾಗಬೇಕು”  ಎಂದು  ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.  ಇದು  ರಾಜಕೀಯದ  ಒಂದು  ಸಣ್ಣ  ಭಾಗ  ಮಾತ್ರ.  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ  ಪ್ರವೇಶಿಸಲು  ಚುನಾವಣೆಗೆ  ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದು  ಕಡ್ಡಾಯವಲ್ಲ.  ಅದು  ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ  ಒಂದು  ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ  ಮಾತ್ರ.  ಅವಕಾಶ  ಸಿಕ್ಕರೆ  ಸ್ಪರ್ಧಿಸಬಹುದು.  ಆದರೆ  ನಿಜವಾದ  ರಾಜಕಾರಣ  ಎಂದರೆ  ಸಾಮಾನ್ಯ  ಜನರ  ಹೃದಯ  ಗೆಲ್ಲುವುದು.  ಚುನಾವಣೆಗಳು  ನಂತರ  ಗೆಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ  ಜನರ  ಮನ  ಗೆಲ್ಲಲು,  ಅವರ  ನಡುವೆ  ಬದುಕಬೇಕು,  ಅವರೊಂದಿಗೆ  ನಮ್ಮ  ಜೀವನವನ್ನು  ಬೆಸೆಯಬೇಕು.  ಅಂತಹ  ನಿಜವಾದ  ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು  ಇಂದಿಗೂ  ದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇಂದಿನ ಯುವ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರಾದರೂ ಒಬ್ಬರಲ್ಲಿ ನೀವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಹೌದು, ಹಲವಾರು ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಹಗಲು ರಾತ್ರಿ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಮಿಷನ್ ಮೋಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಒಬ್ಬರ ಹೆಸರನ್ನಾದರೂ ಹೇಳಬಲ್ಲಿರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ, ಅದು ಅನೇಕರಿಗೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ನಾನು ಯಾರಿಗೂ ಅನ್ಯಾಯ ಮಾಡದಿರುವುದು ನನ್ನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ನನ್ನ ಮುಂದೆ ಅನೇಕ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ, ಅನೇಕ ಮುಖಗಳು. ಅನೇಕ ಜನರ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದಿದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನೀವು ಮೊದಲು ಜನರೊಂದಿಗೆ ಇರುವುದು, ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಭಾವನೆ ಹೊಂದುವುದು, ಆ ಸಹಾನುಭೂತಿ, ಸಹಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಿರಿ. ನಿಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ಯಾವುದಾದರೂ ಅನುಭವಗಳು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಹಾಗೆ ರೂಪಿಸಿವೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ – ಅಂದರೆ?

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನೀವು ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಲು ಬಯಸಿದಾಗ ಅದು ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅಲ್ಲ, ನೀವು ಎರಡನೆಯವರು. ನೀವು ಯಾರಿಗೆ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿದ್ದೀರೋ ಆ ಜನರು ನಿಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆದ್ಯತೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನೀವು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ. ನಿಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಏನಾದರೂ ಇತ್ತೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ನನ್ನ ಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ, ಸಂದರ್ಭಗಳು ಅದನ್ನು ರೂಪಿಸಿವೆ ಎಂಬುದು ನಿಜ. ನಾನು ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ಬದುಕಿದ ಜೀವನದ ಆಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಆ ಜೀವನ ನನಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಅದು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನನ್ನ ದೊಡ್ಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿತ್ತು. ತೊಂದರೆ ನನಗೆ ಕಲಿಸುವ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಮತ್ತು ನಾನು ತೊಂದರೆಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಲು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ, ಅದು ನನಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಲಿಸಿದೆ. ನಾನು ತಾಯಂದಿರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯರು ತಮ್ಮ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಮಡಕೆಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತು ನೀರು ತರಲು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ನಡೆಯುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ. 75 ವರ್ಷಗಳ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರವೂ, ನಮ್ಮ ಜನರಿಗೆ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿಗಾಗಿ ಪರದಾಡಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇದೆಯಲ್ಲಾ” ಎಂದು ನೋಡಿದಾಗ ನನಗೆ ತುಂಬಾ  ದುಃಖವಾಗುತ್ತದೆ.  ಜನರಿಗೆ ಶುದ್ಧ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಒದಗಿಸಬೇಕೆಂಬ  ಬಯಕೆ  ನನ್ನಲ್ಲಿ  ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ.  ನಾನು  ಮಾಡುತ್ತಿರುವ  ಎಲ್ಲಾ  ಕೆಲಸಗಳಿಗೂ  ಇದೇ  ಪ್ರೇರಣೆ. ಹಿಂದೆಯೂ  ಸರ್ಕಾರಗಳು  ವಿವಿಧ  ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು  ರೂಪಿಸಿರಬಹುದು.  ನಾನು  ಯಾವುದೇ  ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು  ನನ್ನದೆಂದು  ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ.  ಜನರು  ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ  ಉತ್ತಮ  ಭವಿಷ್ಯದ  ಕನಸುಗಳನ್ನು  ಕಾಣುತ್ತಲೇ  ಇದ್ದಾರೆ.  ಆ  ಕನಸುಗಳನ್ನು  ನನಸಾಗಿಸುವುದೇ  ನನ್ನ  ಧ್ಯೇಯ.  ಅದು  ಯಾರ  ಕನಸಾಗಿದ್ದರೂ  ಪರವಾಗಿಲ್ಲ,  ಆದರೆ  ಆ  ಕನಸು  ಜನರ  ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ  ಇದ್ದರೆ,  ದೇಶದ  ಒಳಿತಿಗಾಗಿ  ಇದ್ದರೆ,  ಅದನ್ನು  ನನಸಾಗಿಸಲು  ನಾನು  ನನ್ನನ್ನು  ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ  ಮುಡಿಪಾಗಿಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಮೊದಲು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದಾಗ, ಒಂದು ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದೆ: “ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಯಾವುದೇ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲ. ಜನರಿಗಾಗಿ ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ ನಾನು ನನಗಾಗಿ ಏನನ್ನೂ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಮೂರನೆಯದಾಗಿ ನಾನು ಮನುಷ್ಯ, ನಾನು ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು ಆದರೆ ನಾನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ”. ನಾನು ಇವುಗಳನ್ನು ನನ್ನ ಜೀವನದ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ. ತಪ್ಪುಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ, ನಾನು ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಸಹ ಮನುಷ್ಯ, ನಾನು ದೇವರಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯರಾದ ಮೇಲೆ ತಪ್ಪುಗಳು ಆಗುವುದು ಸಹಜ. ಆದರೆ ನಾನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನನಗಿದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಿಮ್ಮೊಳಗಿರುವ ನಿಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನಿಮಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದುದು, 20 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನೀವು ಯೋಚಿಸಿದ ಆ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಇಂದು ಬದಲಾದರೆ, ಅದು ಒಳ್ಳೆಯದು ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ನೀವು ಭಾವಿಸುತ್ತೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಅಂದರೆ ಏನು?

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇಂದು ನನಗೆ 38 ವರ್ಷ. ನನಗೆ 20 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿದ್ದಾಗ, “ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ  ಜಗತ್ತಿನ  ಸರಿಯಾದ  ಮಾರ್ಗ”  ಎಂದು  ನಾನು  ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಈಗ  ನನ್ನ  ಅಭಿಪ್ರಾಯ  ಬದಲಾಗಿದೆ.  ಜನರು  20  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದೆ  ನಾನು  ಹೇಳಿದ್ದಕ್ಕೆ  ಇಂದಿಗೂ  ನನ್ನನ್ನು  ಜವಾಬ್ದಾರರನ್ನಾಗಿ  ಮಾಡಲು  ಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ.  ಆದರೆ  ಅದು  ಕೇವಲ  ಒಂದು  ವಿಕಾಸದ  ಹಂತ.  ಹೊಸ  ಮಾಹಿತಿಗಳು  ಲಭ್ಯವಾದಂತೆ,  ಅನುಭವಗಳು  ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ  ನಮ್ಮ  ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು  ಬದಲಾಗುವುದು  ಸಹಜ.  ನಾನು  ಈಗಲೂ  ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯನ್ನು  ನಂಬುತ್ತೇನೆ  ಎಂಬುದನ್ನು  ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತೇನೆ.  ಇದು  ಕೇವಲ  ಒಂದು  ಉದಾಹರಣೆ. ಆದರೆ ನೀವು 10 ವರ್ಷ, 20 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಂಬಿದ್ದ ಮತ್ತು ಇಂದು ನೀವು ನಂಬದಂತಹ ಯಾವುದೇ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಎರಡು ವಿಷಯಗಳಿವೆ. ಒಂದು – ಕೆಲವರು ಹಾದುಹೋಗುವ ವಾಹನದಂತೆ  ಬಣ್ಣ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾರೆ.  ನಾನು ಆ ರೀತಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲ. ನಾನು ಒಂದೇ ಚಿಂತನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೆಳೆದಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು  ಒಂದೇ  ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ  ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ  ಅದು  “ರಾಷ್ಟ್ರ  ಪ್ರಥಮ”. “ರಾಷ್ಟ್ರ  ಪ್ರಥಮ”  ಎಂಬುದೇ  ನನ್ನ  ಮೂಲ  ಮಂತ್ರ.  ಇದು  ನನ್ನನ್ನು  ಯಾವುದೇ  ಸಿದ್ಧಾಂತದ  ಅಥವಾ  ಸಂಪ್ರದಾಯದ  ಬಂಧನದಲ್ಲಿ  ಇಡುವುದಿಲ್ಲ.  ದೇಶದ  ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ  ಏನು  ಬೇಕಾದರೂ  ಮಾಡಲು  ನಾನು  ಸಿದ್ಧ.  ಹಳೆಯ  ವಿಷಯಗಳನ್ನು  ಬಿಡಬೇಕಾದರೆ  ಬಿಡುತ್ತೇನೆ,  ಹೊಸ  ವಿಷಯಗಳನ್ನು  ಸ್ವೀಕರಿಸಲು  ಸಿದ್ಧ.  ಆದರೆ  ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ  ಮಾಪನ  ದಂಡ  “ರಾಷ್ಟ್ರ  ಪ್ರಥಮ”.  ನನ್ನ  ಮಾಪಕ  ಒಂದೇ,  ನಾನು  ಅದನ್ನು  ಎಂದಿಗೂ  ಬದಲಾಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಾನು ಈ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಮುಂದುವರಿಸುವುದಾದರೆ, ಒಬ್ಬ ರಾಜಕಾರಣಿಗೆ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಸಿಗಲು ಕಾರಣ ಆತನ ಸಿದ್ಧಾಂತವೇ? ಅಥವಾ ರಾಜಕಾರಣಿಯು ಅನುಕರಣೆ ಮಾಡುವ ಸಮಾಜದ ಸಿದ್ಧಾಂತವೇ ಆತನಿಗೆ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಡುತ್ತದೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕಿಂತ ಆದರ್ಶವಾದವು ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯ. ರಾಜಕೀಯವು ಸಿದ್ಧಾಂತವಿಲ್ಲದೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಆದರ್ಶವಾದವು ತುಂಬಾ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸಿದ್ಧಾಂತವಿತ್ತು? ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಚಳುವಳಿ ಇತ್ತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೇ ಏಕೈಕ ಸಿದ್ಧಾಂತವಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಮಾರ್ಗ ಬೇರೆ ಇತ್ತು, ಆದರೆ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಸಾವರ್ಕರ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗ ಬೇರೆ ಇತ್ತು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಲು ದಪ್ಪ ಚರ್ಮ ಇರಬೇಕು ಎಂದು ಜನರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಹೇಗೆ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು? ಜನರು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಟ್ರೋಲ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ, ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೆಣೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಇದೆಲ್ಲವೂ ಒಂದು ಹೊಸ ಅನುಭವ. ಇದನ್ನು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಹೇಗೆ ಕಲಿಯಬಹುದು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಜನರ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಯಾರಿಗಾದರೂ ಒಳ್ಳೆಯದಾದರೆ ಸಂತೋಷಪಡುವ ಜನರು ನಮಗೆ ಬೇಕು. ಎರಡನೆಯ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಆರೋಪಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯಾರೋಪಗಳು. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ, ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಆರೋಪಗಳು ಬರುತ್ತವೆ, ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಆರೋಪಗಳು ಬರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೀವು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆದರೆ ನೀವು ಸರಿಯಾಗಿದ್ದರೆ, ನೀವು ಏನೂ ತಪ್ಪು ಮಾಡಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ನಿಮಗೆ ಎಂದಿಗೂ ಯಾವುದೇ ಸಮಸ್ಯೆ ಎದುರಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಮತ್ತು ಸರ್, ನೀವು ಸೋಷಿಯಲ್‌ಮೀಡಿಯಾ ಪೂರ್ವ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದವರು ಮತ್ತು ಸೋಷಿಯಲ್‌ಮೀಡಿಯಾ ನಂತರದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದವರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಜಕೀಯ ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೀವು ನೋಡಿದ್ದೀರಿ, ಹಿಂದಿನ ಕಾಲವನ್ನು ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಕಾಲವನ್ನು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಅಷ್ಟು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲದಿದ್ದ ಸಮಯವನ್ನು ಮತ್ತು ಇಂದು ಅದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವ ಸಮಯವನ್ನು ನೀವು ನೋಡಿದ್ದೀರಿ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಲು ಬಯಸುವ ಯುವಕರಿಗೆ ನೀವು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ, ಅದನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಳಸುವುದು ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು, ದಯವಿಟ್ಟು ತಿಳಿಸಿ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಆದ್ದರಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಜನರು ನನ್ನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನಾನು ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದಾಗ, ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹರಟೆ ಹೊಡೆಯಲು ನನಗೂ ಇಷ್ಟ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ 8-9ನೇ ತರಗತಿಯ ಮಕ್ಕಳು ನನ್ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಬರುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, “ಸರ್, ನೀವು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಾಗ ನಿಮಗೆ ಹೇಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ?” ಕೆಲ ಮಕ್ಕಳು ಬಂದು “ನಿಮ್ಮನ್ನು ಹಗಲು ರಾತ್ರಿ ಇಷ್ಟು ಬೈಯುತ್ತಾರಲ್ಲ, ನಿಮಗೆ ಹೇಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ?” ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ನಾನು ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ಜೋಕ್ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. “ನಾನು ಅಹಮದಾಬಾದ್‌ನವನು ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಅಹಮದಾಬಾದ್ ಜನರಿಗೆ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಗುರುತು ಇದೆ, ಅವರ ಅನೇಕ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಾಸ್ಯಗಳಿವೆ” ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದೆ, “ಒಮ್ಮೆ ಅಹಮದಾಬಾದ್‌ನವನೊಬ್ಬ ಸ್ಕೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅವನು ಯಾರಿಗೋ ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದ, ಎದುರಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಕೋಪ ಬಂದು ವಾಗ್ವಾದ ಶುರುವಾಯಿತು, ಅವನು ಬೈಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ. ಈ ಅಹಮದಾಬಾದ್‌ನವನು ತನ್ನ ಸ್ಕೂಟರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸುಮ್ಮನೆ ನಿಂತುಕೊಂಡೇ ಇದ್ದ, ಇನ್ನೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಬೈಯುತ್ತಲೇ ಇದ್ದ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಯಾರೋ ಬಂದು ‘ಸ್ನೇಹಿತ, ನೀನು ಎಂಥ ಮನುಷ್ಯ? ಅವನು ಬೈಯುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ನೀನು ಸುಮ್ಮನೆ ಹೀಗೆ ನಿಂತಿದ್ದೀಯ’ ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. ಆಗ ಅವನು, ‘ಬೈಗುಳ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಏನನ್ನೂ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿಲ್ಲವಲ್ಲ’ ಅಂದ. ಇದು ಅಪ್ಪಟ ಅಹಮದಾಬಾದಿಯ ಶೈಲಿ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನು ಸಹ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಗಟ್ಟಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ, ಸರಿ ಬಿಡು ಸಹೋದರ, ಅವನು ಬೈಯಲಿ, ಅವನ ಬಳಿ ಇರುವುದನ್ನು ಅವನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ, ನನ್ನ ಬಳಿ ಇರುವುದು ನಾನು ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ಆದರೆ ನೀವು ಸತ್ಯದ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಇರಬೇಕು, ನಿಮ್ಮ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪಾಪ ಇರಬಾರದು.

ನೀವು, ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿಲ್ಲ, ನೀವು ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತೀರಿ. ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳು ಆ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲೂ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲವೇ? ದೊಡ್ಡ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಸಹ, ಇಬ್ಬರು ಸಹೋದರರ ನಡುವೆ ಮನಸ್ತಾಪವಿದ್ದರೆ, ಅದು ಸಂಭವಿಸುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಇದು ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ, ಅದರ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ದಪ್ಪ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದುವ ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ಯೋಚಿಸಬಾರದು. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಂವೇದನಾಶೀಲನಾಗಿರಬೇಕು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಂವೇದನಾಶೀಲತೆ ಇಲ್ಲದೆ, ನೀವು ಜನರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣವು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಶಕ್ತಿ ಎಂದು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಈ ಹಿಂದೆ, ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಜನರು ನಿಮಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು, ನೀವು ಅದನ್ನು ಸತ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಿರಿ, ಆಗಲೂ ನೀವು ದಿಕ್ಕುತಪ್ಪುತ್ತಿದ್ದಿರಿ. ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರು ಸತ್ತರು ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಹೇಳಿದರೆ ಅದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ನಿಮಗೆ ಸಮಯವಿರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಆಗ ನೀವು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರು ಸತ್ತರು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಿದ್ದಿರಿ. ಇಂದು ನಿಮಗೆ ಪರ್ಯಾಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ, ಈ ಸುದ್ದಿ ಬಂದಿದ್ದರೆ ಅದು ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ನೀವು ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು? ನಿಮ್ಮ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ಗಮನ ಹರಿಸಿದರೆ, ನೀವು ಸತ್ಯವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ತಲುಪಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು. ಇಂದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಇಂತಹ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲೂ ಸಹ, ನಾನು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಏನೇ ಆದರೂ, ನಾವು, ಜನಸಂಘದವರು, ನಾನು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಏನೂ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ ಸಹ ನಿಂದನೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಕ್ಷಾಮ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗಲೂ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳನ್ನು ದೂಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಅದೇ ವಿಷಯ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿತ್ತು, ಆದರೆ ಅದು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿದ್ದಾಗ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟು ಶಕ್ತಿ ಇತ್ತು. ಇಂದು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂಚಿನಿಂದಲೂ ಇದೆ, ಅದು ಇಂದಿಗೂ ಇದೆ, ಆದರೆ ಇಂದು ನಿಮಗೆ ಸತ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ನೆರವಾಗುವಂತಹ ಒಂದು ವಿಶಾಲವಾದ ವೇದಿಕೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ, ಅನೇಕ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗಗಳು ತೆರೆದಿವೆ ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಯುವಕರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಈ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತಾರೆ.

ನೋಡಿ, ನಾನು ಇಂದಿನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದಾಗ, ಅವರು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುವುದನ್ನು ಕಂಡು ನನಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಚಂದ್ರಯಾನದ ಯಶಸ್ಸು ನನ್ನ ದೇಶದ ಯುವಕರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. ಗಗನಯಾನದ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ಅನೇಕ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ನಾನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತೇನೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ನೋಡಿದ್ದೇನೆ, ಗಗನಯಾನದೊಂದಿಗೆ ಏನು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ, ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ, ಯಾರ ತರಬೇತಿ ಎಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಗಮನಿಸುತ್ತಾರೆ. 8 ನೇ ಮತ್ತು 9 ನೇ ತರಗತಿಯ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ. ಇದರರ್ಥ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣವು ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಶಕ್ತಿಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ನಾನು ಅದನ್ನು ಉಪಯುಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಾಗ, ನಾನು ತುಂಬಾ ಚಿಕ್ಕವನಾಗಿದ್ದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ನನ್ನನ್ನು ನಿಂದಿಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ನಾನು ಅಸಂಬದ್ಧ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ, ಆಗ ಜನರು ಹೀಗೆ ಏಕೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಹೀಗೆ ಏಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಾನು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ, ನಂತರ ಕ್ರಮೇಣ ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಯಿತು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರ ಹೀಗಿದೆ, ನೀವು ಅದರಲ್ಲಿ ಬದುಕಬೇಕು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳು ತಮಗೆ ಆತಂಕವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ನನಗೂ ಕೂಡ ಅದು ಇದೆ, ನಾನು ನಿಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕುಳಿತು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ನಾನು ಆತಂಕಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ, ನಾನು ಏನು ಹೇಳುತ್ತೇನೆಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ನೀವು ಹೇಗೆ ಭಾವಿಸುತ್ತೀರಿ ಎಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ನನಗೆ ಇದು ಕಠಿಣ ಸಂಭಾಷಣೆ ಎಂದು ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳು ಆತಂಕದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಅದು ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯೂ ಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದು ನಿಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ನೀವು ಅದರೊಂದಿಗೆ ಏನು ಮಾಡಿದ್ದೀರಿ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಖಂಡಿತ ಅದು ಇರಲೇಬೇಕು, ದೇವರು ನನಗಾಗಿ ಕೆಲವು ಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ ಎಂದಲ್ಲ. ಅವನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಏನು ಕೊಡುತ್ತಾನೋ ಅದು ನನಗೂ ಕೊಟ್ಟಿರಲೇಬೇಕು. ನೋಡಿ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಈ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಾನು ಇದನ್ನು ನಿಮ್ಮಿಂದ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ, ನಾನು ಹೇಗೆ ಮಾಡಬೇಕು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಪ್ರಬಂಧದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಏನನ್ನಾದರೂ ಹೇಳುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಕಷ್ಟಕರ. ಆದರೆ ನಾನು ಒಂದು ವಿಚಿತ್ರ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು, ನನ್ನ ಮಾನವೀಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿ, ಎಲ್ಲದಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲೇ ಇರಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ನನಗಿದೆ. 2002ರ ಗುಜರಾತ್ ಚುನಾವಣೆ ನನ್ನ ಜೀವನದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ನಾನೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದಾಗಲೂ, ಬೇರೆಯವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿದಾಗಲೂ, ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಲು ನನಗೆ ಹಲವಾರು ಅವಕಾಶಗಳು ಒದಗಿಬಂದಿವೆ. ಆದರೆ ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಟಿವಿ ನೋಡಿ ಫಲಿತಾಂಶ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಆ ದಿನ ರಾತ್ರಿ 11-12 ಗಂಟೆಯ ಸುಮಾರಿಗೆ, ನನ್ನ ಮನೆಯ ಕೆಳಗಿನ ಸಿಎಂ ಬಂಗಲೆಯ ಹೊರಗೆ ಡೋಲು ಬಾರಿಸುವ ಸದ್ದು ಕೇಳಿಸತೊಡಗಿತು. 12 ಗಂಟೆಯವರೆಗೂ ಯಾರೂ ಏನನ್ನೂ ಹೇಳಬಾರದೆಂದು ನಾನು ಜನರಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ್ದೆ. ಆಗ ನಮ್ಮ ಆಪರೇಟರ್ ಒಂದು ಪತ್ರ ಕಳಿಸಿದರು, “ಸರ್, ನೀವು ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದಿಂದ ಮುನ್ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದೀರಿ” ಎಂದು. ನನ್ನೊಳಗೆ ಏನೂ ಆಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಲಾರೆ. ಆದರೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಭಾವನೆ ನನ್ನನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಚಡಪಡಿಕೆ ಅನ್ನಿ, ಆತಂಕ ಅನ್ನಿ, ಅದು ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ರೀತಿ, ನನ್ನ ಪ್ರದೇಶದ ಐದು ಕಡೆ ಬಾಂಬ್ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಆಗ ನನ್ನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೇಗಿತ್ತು ಎಂದು ನೀವೇ ಊಹಿಸಿ. ಪೊಲೀಸ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ರೂಮ್‌ಗೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಭದ್ರತಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. “ಸರ್, ಎಲ್ಲಿ ಏನಾಗುತ್ತದೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ನೀವು ಹೋಗುವುದು ಸುರಕ್ಷಿತವಲ್ಲ” ಎಂದರು. ಆದರೂ ನಾನು ಹೋಗಲೇಬೇಕೆಂದು ಹಠ ಹಿಡಿದೆ. ಅವರು ತುಂಬಾ ಚಿಂತೆಗೀಡಾದರು. ಕೊನೆಗೆ ನಾನು ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಹೊರಟೆ. ಮೊದಲು ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಹೋಗೋಣ ಎಂದರೆ, “ಸರ್, ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲೂ ಬಾಂಬ್ ಸ್ಫೋಟವಾಗಿದೆ” ಎಂದರು. ಏನೇ ಆದರೂ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಹೊರಟೆ. ಖಂಡಿತ ನನ್ನೊಳಗೆ ಚಡಪಡಿಕೆ, ಆತಂಕ ಇದ್ದೇ ಇತ್ತು. ಆದರೆ ನಾನು ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಹೋಗುವ ಮೂಲಕ ಅದನ್ನು ಎದುರಿಸಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಅದು ನನಗೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಿತು ಎನ್ನಬಹುದು.

“ನನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 24 ಫೆಬ್ರವರಿ 2002 ರಂದು ಶಾಸಕನಾದೆ. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 27 ಫೆಬ್ರವರಿಯಂದು ವಿಧಾನಸಭೆಗೆ ಹೋದೆ. ನಾನು ಮೂರು ದಿನಗಳ ಶಾಸಕನಾಗಿದ್ದೆ ಮತ್ತು ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಗೋಧ್ರಾದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಘಟನೆಯ ಸುದ್ದಿ ಬರಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಒಂದು ರೈಲು ಬೆಂಕಿಗಾಹುತಿಯಾಗಿತ್ತು. ನಾನು ಸಹಜವಾದ ಅಶಾಂತಿಯಿಂದ ಏನೇನೋ ಹೇಳಿದೆ, ಯಾಕೆಂದರೆ ನಾನು ಚಿಂತಿತನಾಗಿದ್ದೆ. ನಾನು ಸದನದಲ್ಲಿದ್ದೆ, ಹೊರಗೆ ಬಂದ ಕೂಡಲೇ, ನಾನು ಗೋಧ್ರಾಗೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಬರೋಡಾಗೆ ಹೋಗೋಣ, ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ ಎಂದೆ, ಆಗ ಅವರು ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದರು. ಬೇರೆಯವರ ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್ ಹುಡುಕಿ ಎಂದೆ. ONGC ಹತ್ತಿರ ಒಂದಿತ್ತು, ಅದು ಸಿಂಗಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿತ್ತು, ಆದ್ದರಿಂದ VIP ಅನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ನಾನು VIP ಅಲ್ಲ ಎಂದೆ. ನಾನು ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ನಾನು ಹೋಗುತ್ತೇನೆ, ನಮಗೆ ದೊಡ್ಡ ಜಗಳವಾಯಿತು, ಏನೇ ಆದರೂ ನನ್ನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಎಂದು ಬರೆದುಕೊಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದೆ. ಸಿಂಗಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಗೋಧ್ರಾ ತಲುಪಿದೆ. ಆ ನೋವಿನ ದೃಶ್ಯ, ಅಷ್ಟು ಸಾವುಗಳು, ನೀವು ಊಹಿಸಬಹುದು. ನಾನೂ ಮನುಷ್ಯನೇ, ನಾನೂ ಆಗಬೇಕಾದ್ದೆಲ್ಲ ಅನುಭವಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ನಾನು ಅಂತಹ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ನನ್ನ ಭಾವನೆಗಳು, ನನ್ನ ಮಾನವ ಸಹಜ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಇದರಿಂದೆಲ್ಲ ಹೊರಗಿಡಬೇಕು, ನಾನು ಎಲ್ಲವನ್ನು ಮೀರಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ನನ್ನಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾದದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿ ನನ್ನನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ‘ಪರೀಕ್ಷಾ ಪೆ ಚರ್ಚಾ’ದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುವಾಗ, ಅವರ ಪಾಠ ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹೋದರ, ನೀವು ಏನೋ ವಿಶೇಷವಾದದ್ದನ್ನು ಮಾಡಲು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಿ, ನೀವು ನಿಮ್ಮ ನಿತ್ಯದ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ, ಹೀಗೆ ಹೋಗಿ. ಆ ದಿನ ವಿಶೇಷ ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಡಿ.”

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ನೀವು ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತೀರಾ, ಅಂದರೆ  ಅತ್ಯಂತ ಕೆಟ್ಟ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಏನಾಗಬಹುದು,  ಅತ್ಯಂತ ಕೆಟ್ಟದ್ದು  ಅಂದರೆ ಏನಾಗಬಹುದು ಎಂದು ನೀವು ಯೋಚಿಸುತ್ತೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಇಲ್ಲ, ನಾನು ಜೀವನ ಅಥವಾ ಮರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಎಂದಿಗೂ ಯೋಚಿಸಿಲ್ಲ. ನೋಡಿ, ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತೆ, ಅದು ಬದುಕಿನ ಲೆಕ್ಕ ಇಡುತ್ತಾ ಹೋಗುವವರಿಗೆ ಇರಬಹುದು. ಹಾಗಾಗಿ ನಾನು ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರಬಹುದು. ಯಾಕೆಂದರೆ ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಇಂದು ತಲುಪಿಲ್ಲ, ನಾನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಲು ಎಂದಿಗೂ ಹೊರಟಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನನಗೆ ಏನೂ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಸಿಎಂ ಆದಾಗ, ನಾನು ಹೇಗೆ ಸಿಎಂ ಆದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು. ಹಾಗಾಗಿ ಇದು ನನ್ನ ಜೀವನದ ಹಾದಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ನನಗೆ ಒಂದು ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ, ಹಾಗಾಗಿ ನಾನು ಅದನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ, ಅದನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ನನ್ನ ಗುರಿ, ಆದರೆ ನಾನು ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟಿದ್ದೆ ಎಂದು ಅಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಾನು ಆ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಏನಾಗುತ್ತದೆಯೋ ಅದಕ್ಕೆ ನಾನು ಬಹುಶಃ ಅಪವಾದವಾಗಿದ್ದೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹಾಗಿದೆ, ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಯಾರೋ ಒಬ್ಬರು ನನ್ನನ್ನು ಕೇಳಿದರು, ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹಾಗಿದೆ, ನಾನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಕನಾಗಿದ್ದರೆ, ನನ್ನ ತಾಯಿ ನೆರೆಹೊರೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಲ ಮಾರಿ, ನನ್ನ ಮಗ ಶಿಕ್ಷಕನಾದ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬೆಲ್ಲ ಉಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಗಾಗಿ, ನನಗೆ ಆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇತ್ತು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಅಂತಹ ಕನಸುಗಳನ್ನು ಕಂಡಿರಲಿಲ್ಲ, ಹಾಗಾಗಿ ಇದು ಆಗದಿದ್ದರೆ ಏನಾಗುತ್ತದೆ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬರುವುದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನೀವು ಈ ಮೊದಲು ಹೇಳಿದಂತೆ, ನಾವು ಯಶಸ್ಸಿನಿಂದ ಕಲಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದ ಕಲಿಯುತ್ತೇವೆ, ಅಂತಹ ಕೆಲವು ವೈಫಲ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನೀವು ಮಾತನಾಡಲು ಬಯಸುವಿರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಚಂದ್ರಯಾನ-2 ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಬೇಕಿದ್ದ ದಿನ, ಅನೇಕರು ನನಗೆ “ಸರ್, ನೀವು ಹೋಗಬಾರದು” ಅಂದರು. ನಾನು “ಯಾಕೆ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದೆ. ಅವರು “ಸರ್, ಇದು ಅನಿಶ್ಚಿತ. ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳೂ ವಿಫಲವಾಗಿವೆ. ನಾಲ್ಕೈದು ಬಾರಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಯಶಸ್ಸು ಸಿಗುತ್ತದೆ. ನೀವು ಹೋಗಿ ಏನಾದರೂ ಆದರೆ..” ಅಂದರು. ನಾನು “ಏನಾಗುತ್ತದೆ? ಅವಮಾನ ಆಗುವುದು ನನಗಲ್ಲವೇ?” ಅಂತ ಕೇಳಿದೆ. ನಾನು ಹೋದೆ. ಆದರೆ ಚಂದ್ರಯಾನ ಉಡಾವಣೆಯ ಕೊನೆಯ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ನಾವು ವಿಫಲರಾದ್ವಿ. ಹೊರಗೆ ಕುಳಿತಿದ್ದವರೆಲ್ಲ ಚಿಂತೆಗೀಡಾದರು. ಪ್ರಧಾನಿಗಳಿಗೆ ಹೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಯಾರಿಗೂ ಧೈರ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನನಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಅರಿವು ಇದ್ದಿದ್ದರಿಂದ, ಏನೋ ತಪ್ಪಾಗಿದೆ, ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ ಅನ್ನುವುದು ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಯ್ತು. ಕೊನೆಗೆ ಅಲ್ಲಿಯ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿ ಬಂದು ನನಗೆ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿದರು. ನಾನು “ಚಿಂತಿಸಬೇಡಿ” ಎಂದಿ ಹೇಳಿ, ಎಲ್ಲರಿಗೂ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದೆ. ರಾತ್ರಿ 2 ಗಂಟೆಗೆ ನನಗೆ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಇತ್ತು. ನಾನು ಅತಿಥಿ ಗೃಹಕ್ಕೆ ಹೋದೆ, ಆದರೆ ನಿದ್ದೆ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಅರ್ಧ ಗಂಟೆ ಬಿಟ್ಟು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಕರೆಸಿ, “ಈ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ದಣಿದಿಲ್ಲ ಅಂದರೆ, ಹೊರಡೋ ಮುನ್ನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 7 ಗಂಟೆಗೆ ಭೇಟಿಯಾಗಬೇಕು” ಅಂದೆ. ದೇಶಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ಹಿನ್ನಡೆ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ನಾನು ಹಿನ್ನಡೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಳುತ್ತಾ ಜೀವನ ಕಳೆಯುವವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಲ್ಲ.  ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಹೋಗಿ ಎಲ್ಲಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೂ ಹೇಳಿದೆ, “ವೈಫಲ್ಯದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ನನ್ನದು. ನಾನು ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದೆ. ನೀವು ನಿರಾಶರಾಗಬೇಡಿ.” ಅವರಲ್ಲಿ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ತುಂಬಿದೆ. ಚಂದ್ರಯಾನ-3 ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ನೀವು ಇಂದು ಏನು ಕಲಿತುಕೊಂಡಿದ್ದೀರಿ, ಇಂದಿನ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ನೀವು ಏನು  ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೋಡಿ, ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ರಿಸ್ಕ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ತಯಾರಿ ಬೇಕು. ಯಾವಾಗಲೂ ರಿಸ್ಕ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಂದರೆ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಯುವಕರನ್ನ ಕರೆಯುವ ತರ. ಅವರು ಏನು ಬಯಸುತ್ತಾರೋ ಅದಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಸಮಯ ಕೊಡೋಕೆ ನಾನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ. ದೇಶಕ್ಕೆ ಇಂಥ ಯುವಕರು ಸಿಕ್ಕರೆ 2047ಕ್ಕೆ ನಾನು ಕಂಡಿರುವ ಕನಸು ನನಸಾಗುತ್ತದೆ ಅಂತ ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ನನಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಅವರನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ,  ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಕರೆ

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಆದರೆ ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅಜ್ಞಾತದ ಭಯ ಇರಬಾರದು.  ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಾನು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಧೈರ್ಯವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಚಿಂತೆ ಬಿಡಿ, ಸ್ನೇಹಿತರೇ,  ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಬನ್ನಿ. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ವಿವಾದ ಅಥವಾ ಕಲಹದ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಬರುವುದು ಬೇಡ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯವು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ.  ಆದ್ದರಿಂದ ಅದಕ್ಕೆ ಗೌರವ ನೀಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ನಾವು ಎಷ್ಟು ಗೌರವ ನೀಡುತ್ತೇವೋ ಅಷ್ಟು ಅದು ಪರಿಶುದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ನಾವು ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ, ಕೊಳಕು ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಈ ರೀತಿ ಭಾವಿಸುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಅದು ಕೊಳಕಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಗೌರವ ನೀಡಿ,  ಒಳ್ಳೆಯ ಜನರು ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಬೇಕು.  ಇದೇ ನನ್ನ  ಪ್ರಯತ್ನದ ಉದ್ದೇಶ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇಂದು ನಾನು ಇಲ್ಲಿ ಯುವಜನರು ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಸೇರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಎರಡು ಅಂಶಗಳಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ನನಗೆ ನನ್ನ ಕೆಲಸ ಇಷ್ಟ. ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುವುದು ನನಗೆ ಇಷ್ಟ, ಮತ್ತು ಕಳೆದ 20 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ನನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ಆನಂದಿಸುತ್ತೇನೆ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ನನಗೆ, ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ವೈದ್ಯ, ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಅಥವಾ ಚಾರ್ಟರ್ಡ್ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್ ಆಗುವುದು ಮಾತ್ರ ಆಯ್ಕೆಗಳೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಬಹುಶಃ ಅದಕ್ಕೆ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ, ರಾಜಕೀಯವು ಒಂದು ಕೆಟ್ಟ ಜಾಗ. ಅದು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿದೆ ಎಂದರೆ ಅದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟ. ಮತ್ತು ನಾನು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕನಾಗಿದ್ದರೆ, ರಾಜಕಾರಣಿಯಾದ ಮೇಲೆ ನಾನು ಏನನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕೆಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾದರೆ, ನಮ್ಮಂತಹ ಜನರಿಗೆ ನೀವು ಏನು ಹೇಳುತ್ತೀರಿ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಿಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ನಾನು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ನೀವು ಮಾಡಿರುವ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಅಪೂರ್ಣವೆಂದೇ ನನಗನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ನೀವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ನೀವು ಇಂದು ಇಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮ ಪ್ರತಿ ನಿಮಿಷವೂ ಹಣದ ಆಟ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ಬದಿಗಿಟ್ಟು, ದೆಹಲಿಯ ಚಳಿಯಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಅಮೂಲ್ಯ ಸಮಯವನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎಂದರೆ ನೀವು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ರಾಜಕೀಯದೊಂದಿಗೆ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದೀರಿ ಎಂದೇ ಅರ್ಥ. ರಾಜಕೀಯ ಎಂದರೆ ಕೇವಲ ಚುನಾವಣೆಗಳು, ಗೆಲುವು ಅಥವಾ ಸೋಲು ಅಥವಾ ಅಧಿಕಾರವಲ್ಲ. ಅದು ಅದರ ಒಂದು ಮುಖ ಮಾತ್ರ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಊಹಿಸಿ, 10,000 ಶಾಸಕರಿದ್ದಾರೆ ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಿ.  ಅವರಲ್ಲಿ 1,000 ಅಥವಾ 2,000 ಜನ ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲರೂ ಬೇಕು. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ನೀವು ನೀತಿ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ನೀವು ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ತರಬಹುದು. ನಿಮ್ಮ ಸಣ್ಣ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕವೂ ನೀವು ಬದಲಾವಣೆ ತರಬಹುದು ನಿಜ. ಆದರೆ, ನೀವು ಒಬ್ಬ ನೀತಿ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ, ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಆ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಇಡೀ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ತರಬಹುದು. ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಅನುಕೂಲವೆಂದರೆ ನೀವು ನೀತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬಹುದು, ನೀತಿಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು. ನೀವು ಸರಿಯಾದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸಾಗಿದರೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರೆ, ಖಂಡಿತ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೀರಿ. ಈಗ, ನಾನು ನಿಮಗೆ ಹೇಳುವಂತೆ, ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸರ್ಕಾರವು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ, ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಶ್ರೀಮತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ಅವರು ಸಮಾಜದ ಆ ವರ್ಗದಿಂದ ಬಂದವರು. ಹಾಗಾಗಿ, ನಾನು ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದಾಗಲೆಲ್ಲಾ ಅವರು ಭಾವುಕರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದಿವಾಸಿ ಸಮಾಜದಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಅತ್ಯಂತ ಹಿಂದುಳಿದ ಜನರನ್ನು ತಲುಪಲು ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ ಮತ್ತು ಚದುರಿದ ಸಣ್ಣ ಗುಂಪುಗಳಿವೆ. ಏನಾದರೂ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಅವರು ನನಗೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ಹೇಳಿದ್ದರು. ನಾನು ಅವರನ್ನು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡೆ. ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ನಾನು “ಪಿಎಂ ಜನ ಮನ್ ಯೋಜನೆ” ಎಂಬ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದೆ. ಈಗ ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಸುಮಾರು 25 ಲಕ್ಷ ಜನರು 250 ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಲಾಭ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಉಪಯುಕ್ತವಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಮತಗಳು ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ, ಗೆಲುವು ಅಥವಾ ಸೋಲು ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಇದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಶ್ರೀಮತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ಅವರಿಗೆ ಆ ಸಮುದಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಅವರು ನನ್ನಲ್ಲಿ ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ನಾನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾದೆ. ಇಂದು, “ಸರ್, ಇದು ಮೊದಲು ಇರಲಿಲ್ಲ, ಈಗ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ” ಎಂದು ಜನರು ಹೇಳುವುದನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ, ಒಂದು ಸ್ಥಾನದ ಉಪಯೋಗವೇನೆಂದು ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಯಿತು. ಯಾರೂ ಕೇಳದ, ಯಾರೂ ತಿಳಿಯದ ಜನರ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ನನಗೆ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಸರಿಯಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾದ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ತರಬಹುದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದು ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ಸರ್, ನಾನು ಪತ್ರಕರ್ತನೂ ಅಲ್ಲ, ರಾಜಕೀಯ ವಿಶ್ಲೇಷಕನೂ ಅಲ್ಲ. ನಾನು ನೀತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದರೆ, ಅಜ್ಞಾನಿಯಂತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನನಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಭವವಿರುವ  ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ನಾನು ವೈಫಲ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು  ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ. ನಿಮ್ಮ ವೈಫಲ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ನೀವು ಏನು ಕಲಿತಿದ್ದೀರಿ ಎಂದು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲಿರಾ? ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ, ಅಥವಾ ಕಳೆದ 10 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನೀವು ಎದುರಿಸಿದ ವೈಫಲ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಹೌದು, ನಾನು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹಿನ್ನಡೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಚಿಕ್ಕವನಿದ್ದಾಗ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದೆ, ನಿಖರವಾಗಿ ನೆನಪಿಲ್ಲ, ಆಗ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೈನಿಕ ಶಾಲೆಯೊಂದು ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ನನಗೆ ಪತ್ರಿಕೆ ಓದುವ ಹವ್ಯಾಸವಿತ್ತು. ಪತ್ರಿಕೆ ಓದುವುದೆಂದರೆ ಜಾಹೀರಾತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಓದುವುದು ಎಂದರ್ಥ. ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗ್ರಂಥಾಲಯವಿತ್ತು, ನಾನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆ. ಹೀಗೆ ಸೈನಿಕ ಶಾಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಓದಿದೆ. ಆಗ ಬಹುಶಃ ನಾನು ಒಂದು ರೂಪಾಯಿಯ ಮನಿ ಆರ್ಡರ್ ಕಳುಹಿಸಿ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಕೇಳಿದ್ದೆ. ಅದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಲ್ಲಿತ್ತು, ನನಗೆ ಏನೂ ಅರ್ಥವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಯ ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಾಗಿದ್ದ ರಶ್ಬಿಹಾರಿ ಮಣಿಯಾರ್ ಎಂಬುವವರು ನಮ್ಮ ಮನೆಯಿಂದ 300-400 ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೋಗುವಾಗ ಅವರ ಮನೆ ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ನನಗೆ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಕ್ತಿಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದು ದಿನ ನಾನು ಅವರ ಮನೆಗೆ ಹೋದೆ. ನನಗೆ ಇದು ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ, ಯಾರಾದರೂ ನನಗೆ ವಿವರಿಸಿದರೆ ಒಳ್ಳೆಯದು ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಅವರು ತುಂಬಾ ದಯೆಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು. “ಚಿಂತಿಸಬೇಡ ಮಗು, ನಾನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅವರು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನೋಡಿ, “ಇದು ಸೈನಿಕ ಶಾಲೆ, ಇಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶನ, ಪರೀಕ್ಷೆ ಇರುತ್ತದೆ, ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗಬೇಕು” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ನಂತರ ನಾನು ನನ್ನ ತಂದೆಗೆ ಹೇಳಿದೆ. ಅವರು “ಇಲ್ಲ ಇಲ್ಲ, ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹಣವಿಲ್ಲ, ನೀನು ಎಲ್ಲಿಗೂ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲೇ ಇರು” ಎಂದರು. ಆಗ ನನಗೆ ಸೈನಿಕ ಶಾಲೆಯೆಂದರೆ ದೇಶಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಮಹತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆ ಎನಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದು ನನ್ನ ಜೀವನದ ಮೊದಲ ಹಿನ್ನಡೆಯಾಗಿತ್ತು. “ನಾನು ಇದನ್ನು ಸಹ ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೇ?” ಎಂಬ ಭಾವನೆ ಮೂಡಿತು. ಜೀವನದಲ್ಲಿ  ಎದುರಾಗುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅವಕಾಶವನ್ನೂ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ನೋಡುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನಂತರ ಅರ್ಥವಾಯಿತು. ಸಂತನಂತೆ ಜೀವನ ನಡೆಸಬೇಕೆಂಬ ಬಲವಾದ ಆಸೆ ನನಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಮಾಡಲು ನನಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಿಷನ್ ಜೊತೆ ಸೇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದು ನನ್ನ ಮೊದಲ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. 100 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಬದುಕಿದ್ದ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಿಧನರಾದ ಸ್ವಾಮಿ ಆತ್ಮಸ್ಥಾನಂದ ಜೀ ಅವರು ನನ್ನ ಪರವಾಗಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಾತನಾಡಿದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ಇದ್ದೆ. ಆದರೆ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಿಷನ್ ನ ಕೆಲವು ನಿಯಮಗಳಿದ್ದವು. ನಾನು ಆ ಅರ್ಹತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ನನ್ನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ನಾನು ನಿರಾಶೆಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಕನಸು ನನಸಾಗದಿದ್ದರೂ, ನಾನು ಧೃತಿಗೆಡಲಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹಿನ್ನಡೆಗಳಿದ್ದವು. ನಾನು ಹೀಗೆ ಅಲೆದಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದೆ. ನಂತರ ಕೆಲವು ಸಂತರು ಮತ್ತು ಮಹಾಂತರನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಲೇ ಇದ್ದೆ. ಅಲ್ಲಿಯೂ ನನಗೆ ಯಶಸ್ಸು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಹಿಂತಿರುಗಿ ಬಂದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಬಹುಶಃ ವಿಧಿ ನನ್ನನ್ನು ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಕರೆದೊಯ್ಯಲು ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸಿರಬೇಕು. ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹಿನ್ನಡೆಗಳು ಬರುವುದು ಸಹಜ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಈ ಹಿನ್ನಡೆಗಳು ಇಂದಿನ ನಿಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ ಮತ್ತು ನೀವು ಅವುಗಳಿಂದ ಏನು ಕಲಿತಿದ್ದೀರಿ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ನಿಮಗೆ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ, ಒಂದು ಸಲ ನಾನು RSSನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅವರು ಹೊಸದಾಗಿ ಒಂದು ಹಳೆಯ ಜೀಪ್ ಖರೀದಿಸಿದ್ದರು. ನನಗೆ ಗಾಡಿ ಓಡಿಸಲು ಬರುತ್ತಿತ್ತು, ಅಂದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಕಲಿತಿದ್ದೆ. ಆಗ ನಾನು ನಮ್ಮ RSSನ ಒಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಆದಿವಾಸಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ನಾವು ಉಕೈ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಡಿದಾದ ಇಳಿಜಾರು ಇತ್ತು. ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಉಳಿಸಬೇಕೆಂದುಕೊಂಡು ನಾನು ಗಾಡಿಯನ್ನು ಆಫ್ ಮಾಡಿ ಇಳಿಜಾರಿನಲ್ಲಿ ಗಾಡಿಯನ್ನು ಜಾರಿಸಿದೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಏನು ತೊಂದರೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಗಾಡಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ತಪ್ಪಿತು. ಬ್ರೇಕ್ ಹಾಕಿದರೂ ತೊಂದರೆಯಾಯಿತು ಏಕೆಂದರೆ ಗಾಡಿ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. ಗಾಡಿಯ ಎಂಜಿನ್ ಆಫ್ ಆಗಿದ್ದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ನಿಯಂತ್ರಣವಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಪಾರಾದೆ, ಆದರೆ ನನ್ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದವರಿಗೂ ನಾನು ಅಂತಹ ತಪ್ಪು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆಂದು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಂತರ ನಾನು ಕಲಿತೆ, “ಸಹೋದರ, ಈ ಆಟವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸು” ಎಂದು. ಹೀಗೆ ನಾವು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತಪ್ಪಿನಿಂದಲೂ ಕಲಿಯುತ್ತೇವೆ. ಜೀವನವು ಅನುಭವಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ನನ್ನ ಜೀವನವನ್ನು ಆರಾಮದಾಯಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಬದುಕಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ಅದೃಷ್ಟ. ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ಆರಾಮ ವಲಯದ ಹೊರಗೆ ಇದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಆರಾಮ ವಲಯದ ಹೊರಗಿದ್ದಾಗ, ನಾನು ಅದನ್ನು ಹೇಗೆ ಮಾಡಬೇಕು, ಹೇಗೆ ಬದುಕಬೇಕು ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ  ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಅರಿತುಕೊಂಡೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇಂದಿಗೂ ಸಹ ನೀವು ಆರಾಮ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಲು ಇಷ್ಟಪಡದಿರಲು ಯಾವುದಾದರೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾರಣವಿದೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ಆರಾಮಕ್ಕೆ ಅನರ್ಹ ಎಂದೇ ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಆದರೆ ನೀವು ಯಾವತ್ತಾದರೂ ಏಕೆ ಎಂದು ಆಲೋಚಿಸಿದ್ದೀರಾ? ನೀವು ಆರಾಮಕ್ಕೆ ಏಕೆ ಅನರ್ಹರು ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೀರಿ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ನಡೆಸಿರುವ ಜೀವನ, ಅನುಭವಗಳು – ಇವೇ ಕಾರಣ. ನನಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಷಯವೂ  ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ವಿಷಯಗಳು ಸಹ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮನಸ್ಸು ಅವನ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ  ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.  ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ,  ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತಾನು ತೃಪ್ತನಾಗಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾನೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಿಮ್ಮ ಅಂತಿಮ ಗುರಿಯನ್ನು ತಲುಪುವಲ್ಲಿ ಆರಾಮವು ಅಡ್ಡಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನೀವು ಭಾವಿಸುತ್ತೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ವಿಫಲರಾಗಲು ಕಾರಣ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಆರಾಮ ವಲಯಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಎಂದು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಒಬ್ಬ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮಿಯೂ ಸಹ, ಅವನು ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಹಿಂಜರಿದರೆ, ತನ್ನ ಆರಾಮ ವಲಯದಿಂದ ಹೊರಬರದಿದ್ದರೆ, ಅವನ ಆರಾಮ ವಲಯವು ಸೀಮಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಅವನು ಹಿಂದುಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸಬೇಕೆಂದರೆ, ಅವನು ಆರಾಮ ವಲಯದಿಂದ ಹೊರಬರಲೇಬೇಕು. ಜೀವನದ ಯಾವುದೇ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಬಯಸುವ ಯಾರಾದರೂ, ತಮ್ಮ ಆರಾಮ ವಲಯಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು. ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಮನೋಭಾವವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅವರ ಚಾಲನಾ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿರಬೇಕು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯಲ್ಲೂ ಇದು ಹಾಗೆಯೇ ಅಲ್ಲವೇ? ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವನು ಉತ್ತಮ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸರ್, ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಅಪಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನನ್ನ ಅಪಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇನ್ನೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅದು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಬೇಕಿದೆ. ನನ್ನ ಅಪಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಬಹುಶಃ ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ, ನಾನು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಹೆದರುವುದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸದವನಿಗೆ ಅಪರಿಮಿತ ಅಪಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ವಿಷಯ ಹಾಗೆಯೇ ಇದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನೀವು ಇಂದಿನ ದಿನದಲ್ಲಿದ್ದೀರಿ ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಿ…

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಇಂದು ನಾನು ಈ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದೇನೆ, ನಾಳೆ ಇರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆಗ ನನಗೆ ಏನಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಚಿಂತಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೂ ನನಗೂ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇಂದು, ಈ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ, ಯಾವುದರ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಯೋಚಿಸಬೇಡಿ. ಯಾವುದೇ ಭಯವಿಲ್ಲ, ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಹೆದರಬೇಡಿ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ರಚನೆ, ನಿರ್ಮಾಣ, ಸರ್ಕಾರ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಿ ನೀವು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದಿರುವ ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರ ಯಾವುದು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಬಹುಶಃ ನನ್ನ ಇತರ ರೂಪಗಳು ಈಗ ಕೊನೆಗೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಅದು “ಒಂದು ಜೀವನ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿ” ಎಂಬಂತಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ನಾನು ಮೊದಲು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಒಂದು ವಿಷಯವನ್ನು ಈಗಲೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ನಾನು ಒಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕೆ “ನಾನು ನನ್ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಹೋಗುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟಿದ್ದೆ. ಅಂದರೆ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನಾವು ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಯಾವಾಗಲೂ ಜಗತ್ತನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವು ಅರಿಯಲು ಸಮಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ನಾನು ಏನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ ಎಂದರೆ, ನಾನು ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ನನಗೆ ಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮೂರು-ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಹೊರಟು ಜನರಿಲ್ಲದ, ನೀರು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ನಾನು ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೋ ಅಂತಹ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆಗ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆ ಜೀವನ ನನಗೆ ಒಂದು ವಿಭಿನ್ನ ಆನಂದವಾಗಿತ್ತು, ನಾನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅದನ್ನು ಮಿಸ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನೀವು ನಿಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ, ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ನೀವು ಏನನ್ನಾದರೂ ಕಲಿತಿದ್ದೀರಾ? ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಜನರು ಹೇಳುವಂತೆ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದ ಮತ್ತು ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಪ್ರಶ್ನೆಯೆಂದರೆ “ನಾನು ಏಕೆ?”, “ನಾನು ಹೇಗೆ?”. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನೀವು ಏಕೆ ಈ ರೀತಿ ಇದ್ದೀರಿ ಎಂದು ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ  ಏನನ್ನಾದರೂ ಕಲಿತಿದ್ದೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ– ತನ್ನೊಳಗೆ ತಾನೇ ಕಳೆದುಹೋಗುವುದು ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಅನುಭವ.  ನಡೆದ ಒಂದು ಘಟನೆಯನ್ನು ನಿಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿ, ಒಂಟಿಯಾಗಿ  ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದೆ. ಆದರೆ, ನಾನು ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪಿ ಅಲೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ದೂರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೆಳಕು ಕಾಣಿಸುತ್ತಿತ್ತು, ಆದರೆ ಅದನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ, ಒಂಟೆಯ ಮೇಲೆ ಯಾರೋ ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಕಂಡಿತು. ಅವರು “ಭಾಯಿ, ನೀವು ಇಲ್ಲಿ ಏನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. ನಾನು “ಭಾಯಿ, ನಾನು ಮರುಭೂಮಿಯ ಒಳಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು” ಎಂದೆ. ಅವರು “ಹಾಗಾದರೆ, ನನ್ನ ಜೊತೆ ಬನ್ನಿ. ಮುಂದೆ ಕಾಣುತ್ತಿರುವ ಬೆಳಕು ಕೊನೆಯ ಹಳ್ಳಿಯದ್ದು. ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಿಡುತ್ತೇನೆ. ಅಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ತಂಗಿ, ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಯಾರಾದರೂ ಅಲ್ಲಿಂದ ಬಂದರೆ ಅವರ ಜೊತೆ ಮುಂದುವರಿಯಿರಿ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಗುಲ್ಬೇಕ್ ಎಂಬ ಮುಸ್ಲಿಂ ವ್ಯಕ್ತಿ  ದಯೆ ತೋರಿ, ನನ್ನನ್ನು ಅವರ ಮನೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಅದು ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತದ ಕೊನೆಯ ಹಳ್ಳಿ, ಧೊರ್ಡೊ. ಅಲ್ಲಿ 20-25 ಮನೆಗಳಿದ್ದು, ಎಲ್ಲರೂ ಮುಸ್ಲಿಂ ಕುಟುಂಬಗಳು. ಅವರ ಆತಿಥ್ಯ ಅನನ್ಯ. ಅವರ ಸಹೋದರರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳು ನನ್ನನ್ನು ಒಳಗೆ ಬರಲು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ನಾನು “ಇಲ್ಲ, ನಾನು ಒಬ್ಬಂಟಿಯಾಗಿರಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ” ಎಂದೆ. ಆಗ ಅವರು “ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆ ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ತಾಪಮಾನವು ಶೂನ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ನೀವು ಅಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಇರುತ್ತೀರಿ? ಇಂದು ರಾತ್ರಿ ಇಲ್ಲೇ ತಂಗಿ, ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ನಾವು ನಿಮಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುತ್ತೇವೆ” ಎಂದರು. ನಾನು ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ತಂಗಿದೆ. ಅವರು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಊಟ ಹಾಕಿದರು. ನಾನು “ನನಗೆ ಏನೂ ಬೇಡ, ನಾನು ಒಬ್ಬಂಟಿಯಾಗಿರಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ” ಎಂದೆ. ಅವರು “ನೀವು ಒಬ್ಬಂಟಿಯಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ನಮಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಸಲು ಇದೆ, ನೀವು ಅಲ್ಲಿ  ತಂಗಬಹುದು. ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ರಣ್‌ಗೆ ಹೋಗಿ ರಾತ್ರಿ ವಾಪಸ್ ಬನ್ನಿ” ಎಂದರು. ನಾನು ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದೆ. ಬಿಳಿ ರಣ್ ನೋಡಿ  ಮಂತ್ರಮುಗ್ಧನಾದೆ. ಅಲ್ಲಿನ  ವಿಶಾಲ  ಶ್ವೇತ  ಮರುಭೂಮಿ  ನನ್ನ ಹೃದಯವನ್ನು  ಆಳವಾಗಿ  ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿತು. ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿ, ಹಿಮದ ನಡುವೆ, ಬಂಡೆಗಳ ನಡುವೆ ಜೀವನ ನಡೆಸಿದ್ದ ಅನುಭವ  ಇಲ್ಲಿಯೂ  ಆಯಿತು.  ಅಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಭಾವನೆ ಮೂಡುತ್ತಿತ್ತು. ನಾನು  ಗುಜರಾತ್  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದಾಗ,  ಆ ದೃಶ್ಯ  ನನ್ನ  ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿತ್ತು.  ರಣ್ ಉತ್ಸವವನ್ನು  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನಾಗಿ  ರೂಪಿಸಿದೆ.  ಇಂದು  ಅದು  ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ  ಒಂದು  ಪ್ರಮುಖ  ತಾಣವಾಗಿದೆ.  ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ  ಅತ್ಯುತ್ತಮ  ಪ್ರವಾಸಿ  ಗ್ರಾಮ  ಎಂಬ  ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು  ಸಹ  ಪಡೆದಿದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಾಳೆ ಅಂತಹ ಒಂದು ಘಟನೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ, ಅದು ನಿಮಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಸಂತೋಷವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ, ಆಗ ನಿಮ್ಮ ಮೊದಲ ಕರೆ ಯಾರಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ಶ್ರೀನಗರದ ಲಾಲ್ ಚೌಕ್‌ನಲ್ಲಿ ತ್ರಿವರ್ಣ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸಲು ಹೋದಾಗ, ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಭಗ್ವಾರದ ಬಳಿ ನಮ್ಮ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಯಿತು. ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು, ಅನೇಕರು ಸತ್ತರು, ಐದು ಅಥವಾ ಆರು ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು.  ಲಾಲ್ ಚೌಕ್‌ಗೆ ಹೋದರೆ ಏನಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಚಿಂತೆ ಇಡೀ ದೇಶದಲ್ಲಿತ್ತು. ತ್ರಿವರ್ಣ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸುವುದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿತ್ತು. ಲಾಲ್ ಚೌಕ್‌ನಲ್ಲಿ ತ್ರಿವರ್ಣ ಧ್ವಜವನ್ನು ಸುಡಲಾಗಿತ್ತು. ತ್ರಿವರ್ಣ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸಿದ ನಂತರ, ನಾವು ಜಮ್ಮುಗೆ ಬಂದೆವು. ಜಮ್ಮುವಿನಿಂದ ನನ್ನ ಮೊದಲ ಕರೆ ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ. ಅದು ನನಗೆ ಸಂತೋಷದ ಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅವನು ಎಲ್ಲಿ ಹೋಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಾಯಿ ಚಿಂತಿಸುತ್ತಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಯೋಚನೆ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ನಾನು ಮೊದಲು ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಕರೆ ಮಾಡಿದೆ. ಇಂದು ಆ ಕರೆಯ ಮಹತ್ವ ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇರೆಲ್ಲಿಯೂ ನಾನು ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ತಂದೆ-ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು… ನೀವು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಿಮ್ಮ ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಂತೆ, ನಾನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡೆ. ನೀವು ನನಗೆ ಒಂದು ಪತ್ರ ಬರೆದು ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಿದ್ದಿರಿ, ಧನ್ಯವಾದಗಳು. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮೊದಲು ಬರುವ ಭಾವನೆ ಏನು? ನನ್ನ ಉದಾಹರಣೆ ನೀಡುವುದಾದರೆ, ನಾನು ನನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಮೂಡಿದ್ದು ಅಪರಾಧದ ಭಾವನೆ. “ನಾನು ಏಕೆ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಕಳೆಯಲಿಲ್ಲ? ನಾನು ಏಕೆ ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಅವರಿಗಿಂತ ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಭಾವಿಸಿದೆ?” ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಕಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ, ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಹೇಗಿತ್ತು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ಭಾವನೆಗಳು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಮೂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ನಾನು ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಮನೆ ತೊರೆದಿದ್ದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಮನೆಯವರು ಸಹ “ಇವನು ನಮ್ಮವನಲ್ಲ” ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ನಾನು ಸಹ “ನಾನು ಮನೆಯವರಿಗಾಗಿ ಅಲ್ಲ” ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ನನ್ನ ಜೀವನ ಆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಯಾರೊಂದಿಗೂ  ಆ ರೀತಿಯ  ಭಾವನಾತ್ಮಕ  ಸಂಬಂಧ  ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಲು  ಅವಕಾಶವೇ  ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ 100 ವರ್ಷ ತುಂಬಿದಾಗ, ನಾನು ಅವರನ್ನು  ಭೇಟಿ  ಮಾಡಿ,  ಆಶೀರ್ವಾದ  ಪಡೆದೆ. ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಓದು ಬರೆಯಲು ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ  ಔಪಚಾರಿಕ  ಶಿಕ್ಷಣವೇ  ಇರಲಿಲ್ಲ. ಹೊರಡುವ  ಮುನ್ನ  ನಾನು  “ತಾಯಿ,  ನಾನು  ಹೊರಡಬೇಕು,  ನನ್ನ  ಕೆಲಸ  ನನಗೆ  ಮುಖ್ಯ”  ಎಂದೆ.  ಆಗ  ನನ್ನ  ತಾಯಿ  “ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡು,  ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯಿಂದ  ಜೀವನ  ನಡೆಸು”  ಎಂದು  ಹೇಳಿದ್ದು  ನನಗೆ  ಅಚ್ಚರಿ  ಮತ್ತು  ಆನಂದ  ಎರಡನ್ನೂ  ಒಟ್ಟಿಗೆ  ತಂದಿತು.  ಶಾಲೆಯ  ಬಾಗಿಲನ್ನೇ  ನೋಡದ  ನನ್ನ  ತಾಯಿ,  ಅಂತಹ  ಜೀವನ  ಸತ್ಯವನ್ನು  ಹೇಳಿದ್ದು  ನನ್ನ  ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ  ಆಳವಾಗಿ  ಬೇರೂರಿತು.  ಅವರ  ಆ  ಎರಡು  ವಾಕ್ಯಗಳು  ನನಗೆ  ಒಂದು  ಅಮೂಲ್ಯ  ನಿಧಿಯಂತೆ  ಭಾಸವಾಯಿತು.  ಅವರು  ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ  ಹೇಳಿದ್ದರೂ,  “ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡು,  ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯಿಂದ  ಜೀವನ  ನಡೆಸು”  ಎಂಬ  ಸಂದೇಶ  ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು.  ಆಗ  ನಾನು  ಯೋಚಿಸಿದೆ,  “ದೇವರು  ಈ  ತಾಯಿಗೆ  ಎಂತಹ  ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ,  ಎಂತಹ  ವಿವೇಕ  ನೀಡಿದ್ದಾನೆ!”  ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ  ನಾನು  ಅವರೊಂದಿಗೆ  ಹೆಚ್ಚು  ಕಾಲ  ಇದ್ದಿದ್ದರೆ,  ಅವರ  ಬಗ್ಗೆ  ಇನ್ನೂ  ಹೆಚ್ಚಿನ  ವಿಷಯಗಳನ್ನು  ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ,  ಅವರ  ಜೀವನದ  ಅನುಭವಗಳಿಂದ  ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದೆ  ಎಂದು  ಅನಿಸುತ್ತದೆ.  ನನ್ನ  ಮತ್ತು  ತಾಯಿಯ  ನಡುವೆ  ಆದ  ಸಂವಾದಗಳು  ಬಹಳ  ಕಡಿಮೆ  ಎಂಬ  ಕೊರತೆ  ನನ್ನನ್ನು  ಈಗಲೂ  ಕಾಡುತ್ತದೆ.  ಏಕೆಂದರೆ,  ನಾನು  ವರ್ಷಕ್ಕೆ  ಒಂದು  ಅಥವಾ  ಎರಡು  ಬಾರಿ  ಮಾತ್ರ  ಅವರನ್ನು  ಭೇಟಿ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ತಾಯಿ  ಎಂದಿಗೂ  ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ  ಒಳಗಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.  ಆದರೂ,  ನಾನು  ಅವರನ್ನು  ನೋಡಲು  ಹೋದಾಗಲೆಲ್ಲಾ,  “ನಿನಗೆ  ಏನಾದರೂ  ಕೆಲಸ  ಇರುತ್ತದೆ,  ಬೇಗ  ಹೋಗು”  ಎಂದು  ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು.  ಅದು  ಅವರ  ಸ್ವಭಾವ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನಾನು ಮತ್ತೆ ರಾಜಕೀಯದ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಮೊದಲು ನೀವು ರಾಜಕೀಯ ಕೆಟ್ಟದ್ದಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದೀರಿ. ಆದರೆ, ಇತಿಹಾಸವು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳೇ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.  ಹಾಗಿದ್ದರೂ, ಬದಲಾವಣೆ ತರಲು ಬಯಸುವ, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಬಯಸುವ  ಸಿದ್ಧಾಂತವಾದಿಗಳಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಇನ್ನೂ ಒಂದು  ಪ್ರಮುಖ  ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ.  ನನ್ನ  ಎರಡನೆಯ  ಪ್ರಶ್ನೆ  ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ  ಹಣದ  ಬಗ್ಗೆ.  ನಾವು  ದೇಶದ  ಯುವಕರಿಗೆ  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ  ಸೇರಿ  ಎಂದು  ಹೇಳಿದರೆ,  ಅವರ  ಮನಸ್ಸಿಗೆ  ಬರುವ  ಎರಡನೆಯ  ಸಮಸ್ಯೆ  ಎಂದರೆ,  “ಇದಕ್ಕೆ  ಬಹಳಷ್ಟು  ಹಣ  ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ  ಮತ್ತು  ನಮ್ಮಲ್ಲಿ  ಅದು  ಇಲ್ಲ”.  ನನ್ನ  ಜೀವನದಲ್ಲಿ,  ನಾನು  ಕೆಲಸ  ಮಾಡುವ  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ,  ನಮಗೆ  ಒಂದು  ಉತ್ತಮ  ಕಲ್ಪನೆ  ಬಂದಾಗ,  ನಾವು  ಸ್ನೇಹಿತರು  ಮತ್ತು  ಕುಟುಂಬದಿಂದ  ಹಣವನ್ನು  ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತೇವೆ.  ನಾವು  ಇದನ್ನು  “ಸೀಡ್  ರೌಂಡ್”  ಎಂದು  ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ.  ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ  ಹಣವನ್ನು  ಹೇಗೆ  ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ಒಂದು ಘಟನೆ ನೆನಪಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ. ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ವಸಂತ ಭಾಯಿ ಪರಿಕ್ ಎಂಬ ವೈದ್ಯರಿದ್ದರು. ಅವರು ಒಳ್ಳೆಯ ನೇತ್ರ ವೈದ್ಯರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಮನೋಭಾವದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಉತ್ತಮ ಭಾಷಣಕಾರರೂ ಆಗಿದ್ದು, ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಮ್ಮೆ ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಆಗ, ನಾವೆಲ್ಲ  ಚಿಕ್ಕ  ಮಕ್ಕಳು  “ವಾನರ  ಸೇನೆ”  ಅಥವಾ  “ಬಾಲ  ಸೇನೆ”ಯಾಗಿ,  ಅವರ  ಪರ  ಪ್ರಚಾರ  ಮಾಡುತ್ತಾ,  ಧ್ವಜಗಳನ್ನು  ಹಿಡಿದು  ಓಡಾಡುತ್ತಿದ್ದೆವು.  ನನಗೆ  ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ  ನೆನಪಿರುವಂತೆ,  ಅವರು  ಚುನಾವಣೆಗೆ  ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು  ಜನರಿಂದ  ಒಂದು  ರೂಪಾಯಿ  ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು.  ನಂತರ,  ಒಂದು  ಸಾರ್ವಜನಿಕ  ಸಭೆಯಲ್ಲಿ  ಎಷ್ಟು  ಹಣ  ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದೆ  ಮತ್ತು  ಎಷ್ಟು  ಖರ್ಚಾಗಿದೆ  ಎಂಬ  ಲೆಕ್ಕವನ್ನು  ಜನರಿಗೆ  ನೀಡಿದರು.  ಬಹುಶಃ,  ಒಟ್ಟು  ಇನ್ನೂರು  ಐವತ್ತು  ರೂಪಾಯಿಗಳು  ಖರ್ಚಾಗಿತ್ತು.  ಅವರು  ಬಹಳ  ಕಡಿಮೆ  ಮತಗಳ  ಅಂತರದಿಂದ  ಗೆದ್ದಿದ್ದರು,  ಆದರೆ  ಗೆದ್ದಿದ್ದರು.  ಹಾಗಾಗಿ,  ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ  ಹಣವೇ  ಎಲ್ಲವೂ  ಅಲ್ಲ.  ಜನರು  ಸತ್ಯವನ್ನು  ಅರ್ಥ  ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.  ನಿಮಗೆ  ತಾಳ್ಮೆ  ಬೇಕು,  ನಿಷ್ಠೆ  ಬೇಕು,  ಸೇವಾ  ಮನೋಭಾವ  ಬೇಕು.  “ನಾನು  ಇಷ್ಟು  ಮಾಡಿದರೆ,  ನನಗೆ  ಮತಗಳು  ಸಿಗಬೇಕು”  ಎಂಬ  ಒಪ್ಪಂದದ  ಮನೋಭಾವ  ಇರಬಾರದು.  ನಿಸ್ವಾರ್ಥ  ಸೇವೆಯೇ  ರಾಜಕೀಯದ  ಮೂಲ  ಮಂತ್ರ.  ಆಗ  ಮಾತ್ರ  ನೀವು  ಜನರ  ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು  ಗಳಿಸಿ,  ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು  ಸಾಧ್ಯ.  ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ  ನಾನು  ಹೇಳಿದ್ದು,  ರಾಜಕೀಯವನ್ನು  ಈ  ಚುನಾವಣೆಗಳು,  ಶಾಸಕರು  ಮತ್ತು  ಸಂಸದರಿಂದ  ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಬೇಕು  ಎಂದು.

ನಾವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಿದರೂ ಅದು ರಾಜಕೀಯದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಯಾರಾದರೂ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಆಶ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿರಲಿ, ಸ್ವತಃ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸದಿದ್ದರೂ, ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ತರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಬಹಳ ವಿಶಾಲ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನೋಡಬೇಕು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನಾನು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಮತದಾರನೇ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕಾರಣಿ. ಅವನು ತನ್ನ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವಾಗ, ಈ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗೆ ಮತ ಹಾಕಬೇಕೇ ಅಥವಾ ಬೇಡವೇ ಎಂದು  ಚಿಂತಿಸುತ್ತಾನೆ,  ತನ್ನ  ಮನಸ್ಸನ್ನು  ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತಾನೆ.  ಆ  ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯ  ಬಗ್ಗೆ  ಅವನಿಗೆ  ಕೆಲವು  ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿರುತ್ತವೆ,  ಭಾವನೆಗಳಿರುತ್ತವೆ.  ಹಾಗಾಗಿ,  ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ,  ನಾನು  ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿದ್ದರೂ,  ನಾನು  ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ  ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ  “ರಾಜಕಾರಣಿ”  ಎಂದು  ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ  ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲ  ಎಂದು  ನಾನು  ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.  ಚುನಾವಣೆಗಳ  ಸಮಯದಲ್ಲಿ  ಮಾತ್ರ  ನಾನು  ರಾಜಕೀಯ  ಭಾಷಣಗಳನ್ನು  ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.  ಅದು  ಒಂದು  ವಿಧಿಯ  ಬಲವಂತ.  ನನಗೆ  ಅದು  ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲ,  ಆದರೆ  ನಾನು  ಅದನ್ನು  ಮಾಡಲೇಬೇಕು.  ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು  ಹೊರತುಪಡಿಸಿ  ನನ್ನ  ಇಡೀ  ಸಮಯ  ಆಡಳಿತ  ನಡೆಸುವುದರಲ್ಲೇ  ಕಳೆಯುತ್ತದೆ.  ಮತ್ತು  ನಾನು  ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ,  ನನ್ನ  ಇಡೀ  ಸಮಯ  ಸಂಘಟನೆ,  ಮಾನವ  ಸಂಪನ್ಮೂಲ  ಅಭಿವೃದ್ಧಿ  ಮತ್ತು  ನನ್ನ  ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ  ಜೀವನವನ್ನು  ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ  ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಭಾಷಣಗಳನ್ನು  ಮಾಡುವುದು  ಹೇಗೆ,  ಪತ್ರಿಕಾ  ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು  ಬರೆಯುವುದು  ಹೇಗೆ,  ಜನರನ್ನು  ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವುದು  ಹೇಗೆ  ಎಂಬ  ಪ್ರತಿಯೊಂದು  ವಿಷಯದಲ್ಲೂ  ನಾನು  ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಯಾರ  ಬಗ್ಗೆಯೂ  ಖಂಡನೆ,  ಟೀಕೆ  ಮಾಡುವ  ಜಂಜಾಟದಲ್ಲಿ  ನಾನು  ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ.  ನಾನು  ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ  ನೀವು  ಇದನ್ನು  ಗಮನಿಸಿರಬಹುದು.  ನಾನು  ಹೊಸದಾಗಿ  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದಾಗ,  ನನ್ನ  ಮುಂದಿದ್ದ  ಒಂದು  ದೊಡ್ಡ  ಸವಾಲೆಂದರೆ  ಭೂಕಂಪ.  ನಾನು  ಭೂಕಂಪ  ಪೀಡಿತ  ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ  ಭೇಟಿ  ನೀಡಿದೆ.  ಅಧಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ  ಸಭೆ  ನಡೆಸಿ  ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ  ಅವಲೋಕನ  ಮಾಡಿದೆ.  ಆಗ  ಭೂಕಂಪ  ಸಂಭವಿಸಿ  ಒಂಬತ್ತು  ತಿಂಗಳುಗಳಾಗಿದ್ದವು.  ನಾನು  ಅಕ್ಟೋಬರ್  ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ  ಅಲ್ಲಿಗೆ  ಹೋಗಿದ್ದೆ.  ಅಧಿಕಾರಿಗಳು  “ಪುನರ್ವಸತಿ  ಕಾರ್ಯಗಳು  ಮಾರ್ಚ್  ತಿಂಗಳೊಳಗೆ  ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ”  ಎಂದರು.  ಆದರೆ,  ನಾನು  “ಮಾರ್ಚ್  ತಿಂಗಳು  ಎಂದರೆ  ಸರ್ಕಾರಿ  ವರ್ಷ,  ಬಜೆಟ್  ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ  ಹಣಕಾಸು  ವರ್ಷ.  ಜನವರಿ  26ರ  ಮೊದಲು  ನೀವು  ಏನು  ಮಾಡಬಲ್ಲಿರಿ  ಎಂದು  ಹೇಳಿ.  ಏಕೆಂದರೆ,  ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವದಂದು  ದೇಶದ  ಜನತೆ  ಒಂದು  ವರ್ಷದಲ್ಲಿ  ಏನು  ಸಾಧಿಸಲಾಗಿದೆ  ಎಂದು  ನೋಡಲು  ಬರುತ್ತಾರೆ”  ಎಂದೆ.  ನಮ್ಮ  ಗುರಿ  ಜನವರಿ  26ರ  ಒಳಗೆ  ಪುನರ್ವಸತಿ  ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು  ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು.  “ಡಿಸೆಂಬರ್  ಅಂತ್ಯದ  ಒಳಗೆ  ಏನು  ಸಾಧಿಸಬಲ್ಲಿರಿ  ಎಂದು  ತಿಳಿಸಿ”  ಎಂದು  ನಾನು  ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು  ಕೇಳಿದೆ.  ಆಗ  43  ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು  ಭೂಕಂಪದಿಂದ  ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದ್ದವು.  “ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ  ಅಧಿಕಾರಿಯು  ಒಂದು  ತಾಲ್ಲೂಕಿನ  ಜವಾಬ್ದಾರಿ  ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ.  ನೀವು  ಆ  ತಾಲ್ಲೂಕಿನ  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಂತೆ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡಿ.  ಶುಕ್ರವಾರ  ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ  ತಮ್ಮ  ತಮ್ಮ  ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳಿಗೆ  ಭೇಟಿ  ನೀಡಿ,  ಸೋಮವಾರ  ಏನು  ಮಾಡಿದ್ದೀರಿ  ಎಂದು  ವರದಿ  ನೀಡಿ”  ಎಂದು  ನಿರ್ದೇಶನ  ನೀಡಿದೆ.  ಎಲ್ಲರೂ  ಹೋಗಿ  ಬಂದ  ಮೇಲೆ,  ಮೊದಲ  ಸಭೆ  ನಡೆಯಿತು.  ಆ  ಸಭೆಯಲ್ಲಿ  ಅವರು  “ಸರ್,  ಇದು  ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ”  ಎಂದರು.  ನಾನು  “ಏಕೆ?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ಅವರು  “ಸರ್,  ಈ  ನಿಯಮ  ಹೀಗಿದೆ…”  ಎಂದರು.  ನಾನು  “ಯಾರು  ಈ  ನಿಯಮಗಳನ್ನು  ರೂಪಿಸಿದ್ದು?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ಅವರು  “ನಾವೇ  ಸರ್”  ಎಂದರು.  ನಾನು  “ಈಗ  ನೀವು  ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ  ಭೇಟಿ  ನೀಡಿ  ಬಂದಿದ್ದೀರಿ.  ಸಾಮಾನ್ಯ  ಜನರ  ಸಮಸ್ಯೆಗಳು  ಏನೆಂದು  ನಿಮಗೆ  ತಿಳಿದಿದೆ.  ಈಗ  ನಿಯಮಗಳನ್ನು  ಬದಲಾಯಿಸಿ”  ಎಂದೆ.  ಮತ್ತು  ಎಲ್ಲಾ  ನಿಯಮಗಳನ್ನು  ಅದೇ  ಅಧಿಕಾರಿಗಳು  ಬದಲಾಯಿಸಿದರು  ಮತ್ತು  ಕೆಲಸ  ವೇಗವಾಗಿ  ಮುಗಿಯಿತು.  ಜನವರಿ  ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ  ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳಿಂದ  ಮಾಧ್ಯಮಗಳು  ಅಲ್ಲಿಗೆ  ಭೇಟಿ  ನೀಡಿದಾಗ,  ನಾನು  ಅಲ್ಲಿ  ರಾಜಕೀಯ  ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ  ಎಂದು  ಅವರಿಗೆ  ಅರ್ಥವಾಯಿತು.  ನಾನು  ಎಲ್ಲರನ್ನೂ  ಒಂದು  ತಂಡದ  ಮನೋಭಾವದಿಂದ  ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿ,  ಒಂದು  ಫಲಿತಾಂಶದ  ಕಡೆಗೆ  ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನನಗೆ  ಆಗ  ಅನುಭವವಿರಲಿಲ್ಲ,  ನಾನು  ಹೊಸಬನಾಗಿದ್ದೆ.  ಸರ್ಕಾರ  ನಡೆಸುವ  ಬಗ್ಗೆ  ನನಗೆ  ಆಳವಾದ  ಜ್ಞಾನವಿರಲಿಲ್ಲ.

ನಾನು ದೆಹಲಿಗೆ ಬಂದ  ಮೇಲೆ, ಒಂದು ದಿನ ನನ್ನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳನ್ನು ಕರೆಸಿದೆ. “ನನಗೆ ಒಂದು ಆಸೆ ಇದೆ, ನೀವು ಅದನ್ನು ಈಡೇರಿಸುತ್ತೀರಾ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದೆ. ಅವರು “ಖಂಡಿತ ಸರ್, ನೀವು ಹೇಳಿ…” ಎಂದರು. “ನೀವೆಲ್ಲರೂ ನಿಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಎರಡು-ಮೂರು ದಿನಗಳ ರಜೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ” ಎಂದೆ. ಅವರು  ಆಶ್ಚರ್ಯಚಕಿತರಾದರು.  “ಆದರೆ,  ಈ  ರಜೆಯಲ್ಲಿ  ನೀವು  ಒಂದು  ಕೆಲಸ  ಮಾಡಬೇಕು.  ನೀವು  ಐಎಎಸ್  ಅಧಿಕಾರಿಯಾದಾಗ  ನಿಮ್ಮ  ಮೊದಲ  ನೇಮಕಾತಿ  ಯಾವ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ಆಯಿತೋ  ಆ  ಹಳ್ಳಿಗೆ  ಹೋಗಿ.  ಅಲ್ಲಿ  ಎರಡು  ರಾತ್ರಿ  ತಂಗಿ,  ನಿಮ್ಮ  ಮಕ್ಕಳನ್ನು  ಕರೆದುಕೊಂಡು  ಹೋಗಿ.  ನಿಮ್ಮ  ಹೆಂಡತಿ  ಮತ್ತು  ಮಕ್ಕಳಿಗೆ  ‘ನಾನು  ಈ  ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ,  ಆಗ  ಇಲ್ಲಿ  ಫ್ಯಾನ್  ಇರಲಿಲ್ಲ,  ಒಂದೇ  ಒಂದು  ಅಂಬಾಸಿಡರ್  ಕಾರು  ಇತ್ತು,  ಒಟ್ಟಿಗೆ  ನಾಲ್ಕು  ಜನ  ಪ್ರಯಾಣ  ಮಾಡಬೇಕಿತ್ತು’  ಎಂದು  ಹೇಳಿ,  ಆಗಿನ  ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು  ವಿವರಿಸಿ.  ನಂತರ  ನಾವು  ಬಂದು  ಮಾತನಾಡೋಣ”  ಎಂದೆ.  ಎಲ್ಲರೂ  ಹೋಗಿ  ಬಂದರು.  ನಾನು  “ಸರ್,  ಹೋಗಿ  ಬಂದಿರಾ?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ಅವರು  “ಹೌದು  ಸರ್,  ಬಂದೆ”  ಎಂದರು.  “ಹಳೆಯ  ಜನರನ್ನು  ಭೇಟಿಯಾದಿರಾ?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ಅವರು  “ಭೇಟಿಯಾದೆ”  ಎಂದರು.  “ನಿಮಗೊಂದು  ಗಂಭೀರವಾದ  ಪ್ರಶ್ನೆ  ಇದೆ.  ನೀವು  ಹೋದ  ಹಳ್ಳಿ,  ನಿಮ್ಮ  ಕೆಲಸ  ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ  ಹಳ್ಳಿ,  25-30  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದೆ  ನೀವು  ಅಲ್ಲಿಂದ  ಇಲ್ಲಿಗೆ  ಬಂದಿದ್ದೀರಿ.  ಆ  ಹಳ್ಳಿ  ಈಗಲೂ  25  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದಿನಂತೆಯೇ  ಇದೆಯೇ  ಅಥವಾ  ಬದಲಾಗಿದೆಯೇ?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ಅವರೆಲ್ಲರಿಗೂ  ಬೇಸರವಾಯಿತು.  ಅವರು  ಯೋಚಿಸಿದರು,  “ಹೌದು  ಸರ್,  ಆ  ಹಳ್ಳಿ  ಮೊದಲಿನಂತೆಯೇ  ಇದೆ!”  ನಾನು  “ಯಾರು  ಇದಕ್ಕೆ  ಜವಾಬ್ದಾರರು  ಎಂದು  ಹೇಳಿ?”  ಎಂದು  ಕೇಳಿದೆ.  ನಾನು  ಅವರನ್ನು  ನಿಂದಿಸಲಿಲ್ಲ,  ಬೈಯಲಿಲ್ಲ.  ಬದಲಿಗೆ,  ಅವರನ್ನು  ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದೆ,  ವಾಸ್ತವಕ್ಕೆ  ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗುವಂತೆ  ಮಾಡಿದೆ.  25  ವರ್ಷಗಳ  ಹಿಂದಿನ  ಆ  ಜಗತ್ತಿಗೆ  ಅವರನ್ನು  ಕರೆದೊಯ್ದೆ.  ನನ್ನ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡುವ  ವಿಧಾನವೇ  ಹೀಗೆ…  ನಾನು  ಯಾರನ್ನೂ  ನಿಂದಿಸುವುದಿಲ್ಲ,  ಬೈಯುವುದಿಲ್ಲ.  ನಾನು  ಈ  ರೀತಿಯಲ್ಲಿ  ಕೆಲಸ  ಮಾಡುತ್ತೇನೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವುದಾದರೆ, ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ, ಉತ್ತಮ  ಪ್ರಗತಿಯಿರುವಾಗ,  ಕಂಪನಿಗಳು  ಬಹಳಷ್ಟು  ಜನರನ್ನು  ನೇಮಕ  ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.  ನಂತರ,  ಮಾರುಕಟ್ಟೆ  ಮಂದಗತಿಯಲ್ಲಿ  ಸಾಗಲು  ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ  ಅಥವಾ  ಆರ್ಥಿಕ  ಚಕ್ರ  ಬದಲಾದಾಗ,  ಅವು  ಬಹಳಷ್ಟು  ಜನರನ್ನು  ವಜಾಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.  ಆದರೆ,  ನೀವು  ಯಾವಾಗಲೂ  “ಕನಿಷ್ಠ  ಸರ್ಕಾರ,  ಗರಿಷ್ಠ  ಆಡಳಿತ”  ಎಂಬ  ಸೂತ್ರವನ್ನು  ಪಾಲಿಸುತ್ತೀರಿ.  ನಮ್ಮ  ಸರ್ಕಾರ  ಈ  ಸೂತ್ರವನ್ನು  ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ  ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೇ?  ಇದು  ಯಾವ  ಮಟ್ಟಿಗೆ  ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ?  ಈ  ಬಗ್ಗೆ  ನಿಮ್ಮ  ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇನು?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿಯೂ ನೀವು ಅದನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸುವಿರಿ! ಕನಿಷ್ಠ ಸರ್ಕಾರ, ಗರಿಷ್ಠ ಆಡಳಿತ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಕೆಲವರು ತಪ್ಪಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವರ ಪ್ರಕಾರ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಚಿವರು ಎಂದರೆ ಕನಿಷ್ಠ ಸರ್ಕಾರ, ಇನ್ನು ಕೆಲವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯ ನೌಕರರು ಎಂದರೆ ಕನಿಷ್ಠ ಸರ್ಕಾರ ಎಂಬ ಭಾವನೆ. ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಹೀಗೆ ಊಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ, ನಾನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕೌಶಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯ, ಸಹಕಾರ ಸಚಿವಾಲಯ ಮತ್ತು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಚಿವಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೂ… ನಾನು ಕನಿಷ್ಠ ಸರ್ಕಾರ, ಗರಿಷ್ಠ ಆಡಳಿತ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ, ಅದರ ಹಿಂದಿರುವ ಉದ್ದೇಶ ಬೇರೆಯದೇ ಆಗಿದೆ. ಈಗಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅನುಮತಿ ಪಡೆಯಲು ಸುಮಾರು ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣಗಳು ನೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ನಾವು ಸುಮಾರು 40,000 ಅನುಸರಣೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ್ದೇವೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಒಂದು ಇಲಾಖೆ ಕೇಳುವ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೊಂದು ಇಲಾಖೆಯೂ ಕೇಳುತ್ತಿತ್ತು. ಒಬ್ಬರು ಕೇಳಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದು ನನ್ನ ಉದ್ದೇಶ. 40,000 ಅನುಸರಣೆಗಳು ಎಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಎಷ್ಟು ಕಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನೀವೇ ಊಹಿಸಿ. ಸುಮಾರು 1,500 ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಅಪರಾಧ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದಿದ್ದೇನೆ. ಕನಿಷ್ಠ ಸರ್ಕಾರ, ಗರಿಷ್ಠ ಆಡಳಿತ ಎಂಬುದರ ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥ ಇದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಈ ಎಲ್ಲಾ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಜಾರಿಯಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ನನಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತಿದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಟ್ಯಾಕ್‌ನ ನೇರ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಾಗಿದ್ದೇವೆ. UPI, eKYC, ಆಧಾರ್ – ಇವುಗಳನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ಯೋಜಿಸುವಾಗ, ಅವು ಈ ರೀತಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ನೀವು ಊಹಿಸಿದ್ದಿರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಇಂದು ನಾನು 10 ಕೋಟಿ ರೈತರ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ 30 ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ಹಣ ವರ್ಗಾಯಿಸಬಲ್ಲೆ. ಒಂದೇ ಕ್ಲಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ 13 ಕೋಟಿ ಗ್ಯಾಸ್ ಸಿಲಿಂಡರ್ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಹಾಯಧನವನ್ನು 30 ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಳುಹಿಸಬಲ್ಲೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಜನ್ ಧನ್ ಖಾತೆಗಳು. ಹಿಂದೆ ಕೋಟ್ಯಂತರ ರೂಪಾಯಿ ಸೋರಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಅದೆಲ್ಲವೂ ನಿಂತು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. UPI ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಒಂದು ಅಚ್ಚರಿ. ವಿದೇಶಿ ಅತಿಥಿಗಳು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, UPI ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ನಾನು ಅವರಿಗೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಅಂಗಡಿಗೆ ಹೋಗಿ ನೋಡಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ! ಫಿನ್‌ಟೆಕ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸರ್ವರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಯುವಜನರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಇದ್ದರೆ ಅವರಿಗೆ ಬೇರೇನೂ ಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಇಡೀ ಜಗತ್ತೇ ನನ್ನ ಜೇಬಿನಲ್ಲಿ, ನನ್ನ ಮೊಬೈಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಯುವಕರು ಒಂದು ದಿನ ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಇದು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಪ್ರಧಾನ ಯುಗ. ಇನ್ನೋವೇಷನ್‌ಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಆಯೋಗ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನಿಧಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಯುವಕರು ಯಾವುದೇ ಭಯವಿಲ್ಲದೆ ರಿಸ್ಕ್‌ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ವಿಫಲರಾದರೂ ಪರವಾಗಿಲ್ಲ, ಹಸಿವಿನಿಂದ ಸಾಯಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ, ಯಾರಾದರೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಧೈರ್ಯ ಅವರಿಗೆ ಇರಬೇಕು.

ನಾನೊಮ್ಮೆ ತೈವಾನ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದೆ. ನಾನು ಸದಾ ಕಲಿಯುವ ಮನೋಭಾವ ಹೊಂದಿದವನು. ನನ್ನೊಳಗೆ ಒಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಜೀವಂತವಾಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದಾಗ, ಅವರಲ್ಲಿ ಸಾರಿಗೆ ಸಚಿವರು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಸಾರಿಗೆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ PhD ಪದವಿ ಪಡೆದವರು ಎಂದು ತಿಳಿದು ನನಗೆ ಬಹಳ ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ಅವರು ಯಾವ ಖಾತೆಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರೋ, ಆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಪರಿಣಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಇದು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಗಾಢ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲೂ ಇಂತಹ ಯುವಕರು ಬೇಕು, ಇವರು ದೇಶವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯತ್ತ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಬಲ್ಲರು ಎಂದು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ತೈವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಓರ್ವ ಭಾಷಾಂತರಕಾರ ಇದ್ದರು. ಅವರು ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಪದವೀಧರರು ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಅವರನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ನೇಮಿಸಿತ್ತು. ನಾನು ಹತ್ತು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ತೈವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದೆ. ಆ ಸರ್ಕಾರದ ಅತಿಥಿಯಾಗಿ ನಾನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದೆ. ಇದು ನಾನು ಗುಜರಾತ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗುವ ಮುನ್ನ ನಡೆದ ಘಟನೆ. ಕೊನೆಯ ಕೆಲವು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆ ಭಾಷಾಂತರಕಾರ ನನ್ನನ್ನು ಕೇಳಿದರು, “ಸರ್, ನೀವು ಆಕ್ಷೇಪಿಸದಿದ್ದರೆ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳಬಹುದೇ?”. “ಖಂಡಿತ ಕೇಳಿ, ನಾವು ಇಷ್ಟು ದಿನ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಇದ್ದೇವೆ, ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಕೇಳಬಹುದು” ಎಂದೆ. “ಇಲ್ಲ ಸರ್, ನೀವು ಬೇಸರಪಡಬಹುದು” ಎಂದು ಅವರು ಹಿಂಜರಿದರು. ನಾನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದಾಗ ಅವರು ಕೇಳಿದ್ದು, “ಸರ್, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಕಪ್ಪು ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ನಡೆಯುತ್ತದೆಯೇ? ಹಾವು ಹಿಡಿಯುವವರು ಇದ್ದಾರೆಯೇ?”. ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಬಗ್ಗೆ ಇಂತಹ ಚಿತ್ರಣವಿತ್ತು. ನಾನು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಇಷ್ಟು ದಿನ ಇದ್ದರೂ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿದರೂ, ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಈ ಭಾವನೆ ಹೋಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಅದನ್ನು ತಮಾಷೆಯಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, “ನೋಡಿ, ಹಿಂದೆ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರು ಹಾವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಆಟವಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈಗ ನಾವು ಅದನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಈಗ ‘ಮೌಸ್’ (ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಮೌಸ್) ಜೊತೆ ಆಟವಾಡುತ್ತೇವೆ. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಗುವೂ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಶಕ್ತಿ ಅಡಗಿರುವುದು ಈ ‘ಮೌಸ್’ ನಲ್ಲಿದೆ” ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಹಾವು ಹಿಡಿಯುವವರ ಭಾರತ ಈಗ ಇಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಎಲ್ಲರೂ ಒಪ್ಪುವ ಒಂದು ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಭಾರತದ ಬಗೆಗಿನ  ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯಲ್ಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅಂದರೆ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ನೀವು ಭಾರತದ ಹೊರಗೆ ಭಾರತದ ಬಗೆಗಿನ  ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬಹಳಷ್ಟು ಬದಲಾಯಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಒಬ್ಬ ಉದ್ಯಮಿ ಕಲಿಯಬಹುದಾದ ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀವು ನೀಡಬಹುದೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ನಾನೇ ಈ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ. ಯಾರು ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಹೋದರೂ, ಸರ್ಕಾರ ಕಳುಹಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಲಿ, ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರದೂತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ಧೃಢವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯ.  ಅವರನ್ನು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದರೆ, ನಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ನೀವು ನೀತಿ ಆಯೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿರಬಹುದು. ಅದರ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವುದು. ಹಾಗಾಗಿ,  ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಇರುವ ಎಲ್ಲ ಭಾರತೀಯರ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದು ನನ್ನ  ಚಿಂತನೆ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ನಾನು ಗುಜರಾತ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗುವ ಮುನ್ನವೇ ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದೆ. ಆಗ ನಾನು ಅಲ್ಲಿನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜನರೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು, ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರ ಶಕ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿತು ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಸಂಪರ್ಕಗಳೂ ಬೆಳೆದವು. ಒಮ್ಮೆ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ ಅವರ ಸೂಚನೆಯ ಮೇರೆಗೆ ನಾನು ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದೆ ಮತ್ತು ಆ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯೂ ಆಗಿದ್ದೆ. ಈ ಹಿಂದೆ ಈ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಾನು ಅದನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ,  ಪ್ರಪಂಚದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಸಹ ಭಾರತೀಯರ  ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸತೊಡಗಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧ ಪ್ರಮಾಣ ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಗಮನಿಸಿದರು. ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದವರು, ಕಾನೂನು ಪಾಲಿಸುವವರು ಎಂದರೆ ಅವರು ಭಾರತೀಯರು ಎಂಬ ಚಿತ್ರಣ ಮೂಡಿತು.  ಹಾಗಾಗಿ, ಭಾರತೀಯರ ಬಗ್ಗೆ ಗೌರವ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳ ಸಂಚಿತ ಪರಿಣಾಮದಿಂದಾಗಿ ಇಂದು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಗೌರವ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಾನು  ಸುಮ್ಮನೆ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ ಸರ್! 14, 15, 16, 20, 25 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ನಾನು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ, ಉನ್ನತ ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕಾಗಿ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ, ಅಲ್ಲಿ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಮಾಡಿ, ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದೇ ಜೀವನದ ಗುರಿ ಎಂದು ಎಲ್ಲರೂ ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ  ಸಾಧನೆ ಬೇರೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಭಾವನೆ ಆಗ  ಇತ್ತು. ಆದರೆ ಇಂದು 18 ವರ್ಷದ ಯುವಕರನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಅವರಲ್ಲಿ ಆ ರೀತಿಯ ಭಾವನೆ ಇಲ್ಲ. ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಏನಾದರೂ ಸಾಧಿಸಬೇಕು, ದೇಶವನ್ನು ಕಟ್ಟಬೇಕು ಎಂದು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋಗುವವರೂ ಕೂಡ  ಉನ್ನತ ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕಿಂತ ಭಾರತದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಚಿಂತಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆ. ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದ ನಡುವೆ ಹೋಲಿಕೆ ಮಾಡುವುದಾದರೆ, ನನ್ನ ಉದ್ಯಮ  ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಒಳ್ಳೆಯದು.  ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲೂ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಒಳ್ಳೆಯದೇ ಸರ್?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ನಿಮಗೆ ಎರಡು-ಮೂರು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು. ನೀವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ವಾಪಸ್ ಬರದಿದ್ದರೆ, ಬೇಗನೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಕಾಲಿಡದಿದ್ದರೆ  ನೀವು ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡುತ್ತೀರಿ ಎಂದು ನಾನು ಈ ಹಿಂದೆ  ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ಯುಗ ಬದಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ನಾನು ಆಗ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನಡುವೆ ನೀವು ಹಿನ್ನಡೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳಿದ್ದಿರಿ – ನಾನು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದೆ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕನ್ ಸರ್ಕಾರ ನನಗೆ ವೀಸಾ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿತ್ತು. ನನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ, ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದು ನನಗೆ ದೊಡ್ಡ ವಿಷಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಮೊದಲು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ, ಯಾರೂ ನನಗೆ ಹೆಚ್ಚೇನೂ ಹೇಳಿರಲಿಲ್ಲ… ಆದರೆ ಚುನಾಯಿತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಅವಮಾನ, ಈ ದೇಶದ ಅವಮಾನ, ಇದನ್ನು ನಾನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ನೋವು ನನ್ನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿತ್ತು. ಕೆಲವು ಜನರು ಸುಳ್ಳುಗಳನ್ನು ಹರಡಿದ ಕಾರಣ, ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಈ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು, ವಿಶ್ವ ಹೀಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಭಾವನೆ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿತ್ತು. ಆದರೆ ಆ ದಿನ ನಾನು ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿ ನಡೆಸಿ, ಇಂದು ಅಮೆರಿಕ ಸರ್ಕಾರ ನನ್ನ ವೀಸಾ ರದ್ದು ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.  ನಾನು ಹೇಳಬೇಕಾದ್ದನ್ನು ಹೇಳಿದೆ, ಆದರೆ ಒಂದು ವಿಷಯ ಹೇಳಿದೆ, ನನಗೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಲಾಯಿತು, ನಾನು ಹೇಳಿದೆ, ನೋಡಿ, ಇಂದು ನಾನು ಅಂತಹ ಭಾರತವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ, ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ವೀಸಾಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಇದು 2005 ರ ನನ್ನ ಹೇಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಇಂದು ನಾವು 2025 ಕ್ಕೆ ತಲುಪುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಈಗ ಭಾರತದ ಸಮಯ ಎಂದು ನಾನು ನೋಡುತ್ತೇನೆ. ನನ್ನ ಯುವಕ ನನ್ನ ದೇಶದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯ. ನಾನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕುವೈತ್‌ಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕಾಲೋನಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದೆ.  ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದೆ. ಈ ಕಾರ್ಮಿಕರು 10-15 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದವರು. ಈಗ ಅವರು ಮದುವೆಗಳಿಗೆ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಂಧ ಅವರಿಗಿಲ್ಲ. ಒಳನಾಡಿನ ಪ್ರದೇಶದ ಕಾರ್ಮಿಕರೊಬ್ಬರು ನನಗೆ, “ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಯಾವಾಗ ಬರುತ್ತದೆ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. 15 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕುವೈತ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಭಾರತವನ್ನು ತೊರೆದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ತಮ್ಮ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದ ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಾರೆ! ಈ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯೇ ನನ್ನ ದೇಶವನ್ನು 2047 ರಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಯುವಕನಲ್ಲೂ ಈ ಆಕಾಂಕ್ಷೆ ಇದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇಂದು ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ಯುದ್ಧದ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಉಕ್ರೇನ್ ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾ. ಅಂತಹ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ನೀವು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗಿರುವಾಗ, ಈ ಬಗ್ಗೆ ನೀವು ಏನನ್ನಾದರೂ ಹೇಳಬಹುದೇ? ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಬಹುದೇ? ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಏನಾಗುತ್ತದೆ, ಏನು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ, ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ಚಿಂತಿಸಬೇಕೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಜಗತ್ತು ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಭರವಸೆ ಇಟ್ಟಿದೆ.  ಏಕೆಂದರೆ, ನಾವು  ಮುಖವಾಡ  ಧರಿಸುವುದಿಲ್ಲ! ನಾವು ಏನು ಹೇಳಬೇಕೋ ಅದನ್ನು  ನೇರವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತೇವೆ. ಈ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೂ, ನಾವು ತಟಸ್ಥರಲ್ಲ ಎಂದು ನಾವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ನಾನು ಪದೇ ಪದೇ  ನಾವು ತಟಸ್ಥರಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.  ನಾವು ತಟಸ್ಥರು ಎಂದು ಹೇಳುವವರಿಗೆ, ನಾನು ತಟಸ್ಥನಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಶಾಂತಿಯ ಪರವಾಗಿದ್ದೇನೆ, ನನ್ನ ನಿಲುವು ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡುವ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಾನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಇದನ್ನು ರಷ್ಯಾಕ್ಕೂ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ, ಉಕ್ರೇನ್‌ಗೂ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ, ಇರಾನ್‌ಗೂ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ, ಪ್ಯಾಲೆಸ್ಟೈನ್‌ಗೂ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ, ಇಸ್ರೇಲ್‌ಗೂ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ಸತ್ಯ ಎಂದು ಅವರು ನನ್ನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನಂಬುತ್ತಾರೆ.  ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.  ಯಾವುದೇ  ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಬಂದರೂ ನನ್ನ ದೇಶ ನನ್ನನ್ನು  ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ದೇಶವಾಸಿಗಳು ನಂಬುವಂತೆಯೇ, ಜಗತ್ತು ಕೂಡ ಭಾರತ ಏನಾದರೂ ಹೇಳಿದರೆ ಅದು  ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ  ಹೇಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ. ಕೊರೊನಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಭಾರತದ ಯುವಕರು ಆ ಘಟನೆ ಮೊದಲು ಸಂಭವಿಸಿದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಇದ್ದರು. ಅವರನ್ನು ವಾಪಸ್ ಕರೆತರಬೇಕಾಗಿತ್ತು, ಆಗ ನಾನು ವಾಯುಪಡೆಯ  ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಇದು ಕಷ್ಟಕರವಾದ ಕೆಲಸ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಬರುವವರಿಗೆ ನಾನು ಕೆಲಸ ಕೊಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಸೈನಿಕರು ಮುಂದೆ ಬಂದರು, ಅಂದರೆ ಅದು  ಜೀವದ  ಅಪಾಯವನ್ನು  ಎದುರಿಸುವಂತೆಯೇ  ಇತ್ತು. ಅವರು  ಯುವಕರನ್ನು  ವಾಪಸ್ ಕರೆತಂದರು, ದೇವರ ದಯೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ಹಾನಿ ಸಂಭವಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ನೇಪಾಳ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಜನರನ್ನೂ ಕರೆತಂದರು. ನನ್ನ ದೇಶವಾಸಿಗಳು ತೊಂದರೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಯಾರು ಚಿಂತಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ನನ್ನ  ಧೃಢವಾದ  ನಂಬಿಕೆ.

ಈ ಘಟನೆ ನನಗೆ ಇನ್ನೂ  ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದೆ. ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿ ಭೂಕಂಪ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ,  ಭೂಕಂಪದ  ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು  ನಿಭಾಯಿಸಲು  ಇಲ್ಲಿಂದ ಜನರನ್ನು ನೇಪಾಳಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮೂರು-ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳ ನಂತರ,  ಸರಕುಗಳನ್ನು  ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ  ಜನರನ್ನು  ಕರೆತರುವ  ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ  ಜನರನ್ನು ನೇಪಾಳದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ  ವಾಪಸ್  ಕರೆತರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು  ಎಂದು ಯಾರೋ ನನಗೆ ಹೇಳಿದರು.  ವಿಮಾನ  ಜನರಿಂದ ತುಂಬಿತ್ತು.  ಆಗ ಒಬ್ಬ ಸಂಭಾವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿ  ಎದ್ದು ನಿಂತು, “ನಾನು ವೈದ್ಯ, ನಾನು ಜೀವನಪೂರ್ತಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತೇನೆ, ಯಾವುದೇ ಸರ್ಕಾರ ಇರಲಿ, ನಾನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತೇನೆ, ಸರ್ಕಾರ ಈ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು  ಹಾಕುತ್ತದೆ, ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು  ವಸೂಲಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು  ಮತ್ತು  ಅದನ್ನು  ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ  ಎಂದು  ನನಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ನಾನು  ಹೇಳುತ್ತಲೇ  ಇದ್ದೆ. ಆದರೆ ಇಂದು ಆ ತೆರಿಗೆಯ  ನಿಜವಾದ  ಮಹತ್ವ  ಏನೆಂದು ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಯಿತು. ಇಂದು ನಾನು  ಸರ್ಕಾರದ  ಸಹಾಯದಿಂದ  ಜೀವಂತವಾಗಿ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದೇನೆ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.

ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವುದೇ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ ನೀವು  ನಿಮ್ಮ  ದೇಶಬಾಂಧವರಿಗೆ  ಸೇವೆ  ಸಲ್ಲಿಸಿದಾಗ,  ಅವರ  ಹೃದಯದಲ್ಲಿ  ಮಾನವೀಯತೆ  ಜಾಗೃತವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರೂ ಕೂಡ  ಏನಾದರೂ  ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು  ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ  ತುಡಿತ  ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ  ಮತ್ತು  ನಾನು  ಇದನ್ನು  ನನ್ನ  ಅನುಭವದಲ್ಲಿ  ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ,  ನಾನು  ಅಬುಧಾಬಿಗೆ  ಭೇಟಿ  ನೀಡಿದಾಗ,  ಅಲ್ಲಿನ  ಕ್ರೌನ್  ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ ಅವರನ್ನು  ಭೇಟಿಯಾಗಿ  ದೇವಾಲಯ  ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ  ಒಂದು  ಸ್ಥಳವನ್ನು  ನೀಡಬೇಕೆಂದು  ಕೇಳಿಕೊಂಡೆ.  ಒಂದು  ಕ್ಷಣವೂ  ತಡಮಾಡದೆ,  ಆ  ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್  ದೇಶದಲ್ಲಿ  ದೇವಾಲಯ  ಕಟ್ಟಲು  ಅವರು  ಅನುಮತಿ  ನೀಡಿದರುಇಂದು, ಕೋಟ್ಯಂತರ ಹಿಂದೂಗಳು ಬನ್ನಿ, ನಮ್ಮ ದೇಶವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸೋಣ ಎಂದು ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ…

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಾವು  ಇತರ  ದೇಶಗಳ  ಬಗ್ಗೆ  ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.  ನಾನು  ಸ್ವಲ್ಪ  ವಿಷಯಾಂತರ  ಮಾಡಿ  ನಿಮ್ಮ  ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ  ಆಹಾರದ  ಬಗ್ಗೆ  ಕೇಳುತ್ತೇನೆ.  ನೀವು  ಪಿಜ್ಜಾ  ಅಂದರೆ  ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೀರಿ  ಮತ್ತು  ಪಿಜ್ಜಾ  ಇಟಲಿಯಿಂದ  ಬಂದಿದೆ.  ನೀವು  ಇಟಲಿಯ  ಬಗ್ಗೆ  ಬಹಳಷ್ಟು  ತಿಳಿದಿದ್ದೀರಿ  ಎಂದು  ಜನರು  ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ  ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.  ಅದರ  ಬಗ್ಗೆ  ಏನಾದರೂ  ಹೇಳಲು  ಬಯಸುತ್ತೀರಾ?  ನಿಮ್ಮ  ಬಗ್ಗೆ  ಬರುವ  ಈ  ಮೀಮ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು  ನೋಡುವುದಿಲ್ಲವೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಇಲ್ಲ, ಅದು  ಒಂದು  ಸಾಮಾನ್ಯ  ವಿಷಯ.  ನಾನು  ಅದಕ್ಕೆ  ಸಮಯ  ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ.  ಜನರು  ಹೇಳುವಂತೆ  ನಾನು  ಆಹಾರಪ್ರಿಯನಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ಖಂಡಿತಾ  ಅಲ್ಲವೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಖಂಡಿತ  ಅಲ್ಲ!  ಯಾವುದೇ  ದೇಶಕ್ಕೆ  ಹೋದರೂ,  ಅಲ್ಲಿ  ಏನು  ಆಹಾರ  ನೀಡುತ್ತಾರೋ  ಅದನ್ನು  ನಾನು  ರುಚಿಯಾಗಿ  ಸವಿಯುತ್ತೇನೆ.  ಆದರೆ  ನನ್ನ  ದುರಾದೃಷ್ಟ  ಏನೆಂದರೆ,  ನೀವು  ಇಂದು  ನನ್ನನ್ನು  ಯಾವುದಾದರೂ  ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗೆ  ಕರೆದುಕೊಂಡು  ಹೋಗಿ  ಮೆನು  ಕೊಟ್ಟು  ಆಹಾರ  ಆಯ್ಕೆ  ಮಾಡಲು  ಹೇಳಿದರೆ,  ನನಗೆ  ಏನು  ಆರ್ಡರ್  ಮಾಡಬೇಕೆಂದು  ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ಸರ್,  ನೀವು  ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗೆ  ಹೋಗಲು  ಸಾಧ್ಯವೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಇದುವರೆಗೂ  ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ.  ನಾನು  ಇನ್ನೂ  ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗೆ  ಹೋಗಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ಎಷ್ಟು  ವರ್ಷಗಳಿಂದ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಬಹಳ  ವರ್ಷಗಳಿಂದ!

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ನೀವು  ಹೊರದೇಶದಲ್ಲಿ  ಇರುವಾಗ…

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಹಿಂದೆ, ನಾನು ಸಂಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ನಮ್ಮ ಅರುಣ್ ಜೇಟ್ಲಿಜೀ ಒಬ್ಬ  ಮಹಾ  ಆಹಾರಪ್ರಿಯರು. ಭಾರತದ ಯಾವ ನಗರದ ಯಾವ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಾವ ಖಾದ್ಯ ಚೆನ್ನಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರಿಗೆ  ಪೂರ್ತಿ  ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಅವರು  ನಿಜವಾದ  ಊಟದ  ಜ್ಞಾನಕೋಶವಿದ್ದಂತೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ನಾವು ಹೊರಗೆ ಹೋದಾಗ, ಯಾವುದಾದರೂ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಜೆ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆದರೆ ಇಂದು, ಯಾರಾದರೂ ನನಗೆ ಮೆನು ಕೊಟ್ಟು ಏನು ಬೇಕು ಎಂದು ಕೇಳಿದರೆ, ನನಗೆ ಏನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು  ಖಚಿತವಾಗಿ  ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಖಾದ್ಯದ ಹೆಸರು  ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ  ಮತ್ತು ಅದು  ನಿಜವಾಗಿಯೂ  ಏನೆಂದು  ನನಗೆ  ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.  ನನಗೆ  ಆ  ಬಗೆಯ  ಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲ.  ನಾನು  ಆ  ರೀತಿಯ  ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು  ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ.  ಹಾಗಾಗಿ,  ನನಗೆ  ಊಟದ  ಮೆನುಗಳು  ಹೆಚ್ಚು  ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಆದ್ದರಿಂದ,  ನಾನು  ಯಾವಾಗಲೂ  ಅರುಣ್  ಜೀ  ಅವರಿಗೆ,  “ಅರುಣ್  ಜೀ,  ದಯವಿಟ್ಟು  ನೀವೇ  ಆರ್ಡರ್  ಮಾಡಿ.  ನನಗೆ  ಶುದ್ಧ  ಶಾಖಾಹಾರಿ  ಆಹಾರ  ಬೇಕು”  ಎಂದು  ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ನಾನು ನಿಮ್ಮ ಕೆಲವು ಆಪ್ತರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದೇನೆ… 10-20 ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ನಿಮ್ಮನ್ನು ತಿಳಿದಿರುವ  ಸ್ನೇಹಿತರು  ಅಥವಾ  ಜನರೊಂದಿಗೆ.  ಮತ್ತು  ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ  ತಿಳಿದಿಲ್ಲದ  ಕೆಲವು  ವಿಷಯಗಳನ್ನು  ನನಗೆ  ಹೇಳಲು  ನಾನು  ಅವರನ್ನು  ಕೇಳಿದೆ.  ನಾನು  ಅವರ  ಹೆಸರುಗಳನ್ನು  ಇಲ್ಲಿ  ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದಿಲ್ಲ.  ಅವರು  ನನಗೆ  ಒಂದು  ಫೋಟೋ  ಕಳುಹಿಸಿದರು,  ಅದರಲ್ಲಿ  ನೀವು  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ  ಪ್ರಮಾಣವಚನ  ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಿರುವ  ಸಮಾರಂಭ  ಇದೆ.  ಕೆಲವು  ಹಿರಿಯ  ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು  ಕುರ್ಚಿಗಳ  ಮೇಲೆ  ಕುಳಿತಿದ್ದಾರೆ,  ನೀವು  ಕೆಳಗೆ  ಕುಳಿತಿದ್ದೀರಿ.  ನಾನು  38  ವರ್ಷದವನಿದ್ದಾಗ  ಆ  ಫೋಟೋವನ್ನು  ನೋಡಿದಾಗ,  ನೀವು  ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ  ಅಥವಾ  ಗುಜರಾತ್‌ನ  ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ  ಸಮಯ  ಮಾತ್ರ  ನನಗೆ  ನೆನಪಿದೆ.  ಅದಕ್ಕೂ  ಮೊದಲಿನ  ಯಾವುದೇ  ಚಿತ್ರಣ  ನನ್ನ  ಮನಸ್ಸಿಗೆ  ಬರುವುದಿಲ್ಲ.  ಹಾಗಾಗಿ  ನಾನು  ಆ  ಚಿತ್ರವನ್ನು  ನೋಡಿದಾಗ,  ನಾನು  ಅದನ್ನು  ಮತ್ತೆ  ಮತ್ತೆ  ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನೀವು  ಅಲ್ಲಿಂದ  ಇಲ್ಲಿಗೆ  ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು  ನೋಡಿದರೆ,  ಯಾರೂ  ನಿಮ್ಮನ್ನು  ‘ನೀನು’  ಎಂದು  ಕರೆಯಲು  ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ  ಎಂದು  ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.  ಬಹುಶಃ  ನೀವು  ಮಾತನಾಡಿರುವ  ನಿಮ್ಮ  ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು  ಹೊರತುಪಡಿಸಿ.  ಇದು  ಹೇಗೆ  ಸಾಧ್ಯ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಯಾರೂ ನನ್ನನ್ನು ‘ನೀನು’ ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸಬಾರದು ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಯಾರೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಹೌದು, ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಯಾರೂ ನನ್ನನ್ನು ‘ನೀನು’ ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು  ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು  ಸರಿಯಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರಿ! ಸರಿ!

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಆದರೆ ಈಗಿನ ಜೀವನಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಮತ್ತೆ, ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳು, ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ನಿಯಮಗಳೆಲ್ಲ ಬದಲಾಗಿರಬಹುದು. ಮೋದಿ ಮಾತ್ರ ಹಳೇ ಮೋದಿಯೇ. ಹಾಗಾಗಿ ಅದರಿಂದ ನನಗೆ ಏನೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ ಅಂತ ಅನ್ನಿಸ್ತಿದೆ.  ನಾನು ಸುಮ್ಮನೆ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ.   ಇದು ನಿಜ. ಅದು ನನಗೆ ಏನೂ ಅನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನಿಮಗೆ ನೆನಪಿದೆಯೋ ಇಲ್ವೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಕಳೆದ ವರ್ಷ ವೈಬ್ರಂಟ್ ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಮುಂದೆ ನಾನು ಭಾಷಣ ಮಾಡಿದ್ದೆ. ನಾನು ಅದನ್ನು ತುಂಬಾ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ, ನಂತರ ನಾನು ಒಬ್ಬ ಭಾಷಣ ತರಬೇತುದಾರರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ವರ್ಷದಿಂದ ನಾನು ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ, ತರಗತಿಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ನನಗೆ ಒಬ್ಬ ಶಿಕ್ಷಕರಿದ್ದಾರೆ. ನೀವು ಅದನ್ನು ಹೇಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತೀರಿ? ದಯವಿಟ್ಟು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲಿರಾ? ಇದು ಎಲ್ಲರೂ ಕಲಿಯಲು ಬಯಸುವ ವಿಷಯ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಇಲ್ಲಿ ಎರಡು-ಮೂರು ವಿಷಯಗಳಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ನೀವು ಗುಜರಾತಿಯೇ ಎಂದು ಜನ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ನೀವು ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತೀರಿ ಅಂತ. ಹಿಂದೆ, ನಾನು ಸಂಘದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ನಾನು ಉತ್ತರ ಭಾರತದವನು ಎಂದು ಅನೇಕರು ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ನಾನು ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ನಾವು ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಚಹಾ ಮಾರುತ್ತಿದ್ದೆವು, ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಜನ ಹಾಗೆ ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನನ್ನ ಹಳ್ಳಿ ಮೆಹ್ಸಾನಾ. ಮೆಹ್ ಎಂದರೆ ಎಮ್ಮೆ! ಮೆಹ್ಸಾನಾ ಎಂದರೆ ಎಮ್ಮೆಗಳ ಊರು! ನಮ್ಮೂರಿನ ಎಮ್ಮೆಗಳು ಹಾಲು ಕೊಡಲು ಶುರು ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ, ಆ ಹಾಲನ್ನು ಮುಂಬೈಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಅಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಂತರ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಹಳ್ಳಿಗೆ ವಾಪಸ್ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದವರು. ಅವರು ಬಂದಾಗ, ಸರಕು ರೈಲಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಸರಕು ರೈಲು ಸಿಕ್ಕ ನಂತರ, ಅದನ್ನು ಹುಲ್ಲಿನಿಂದ ತುಂಬಿಸಿ, ನಾಲ್ಕು ಎಮ್ಮೆಗಳು ಒಳಗೆ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ 30-40 ಜನ ಯಾವಾಗಲೂ ರೈಲ್ವೆ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾನು ಚಹಾ ಮಾರುತ್ತಿದ್ದೆ, ಅವರಿಗೆ ಚಹಾ ಕೊಡಲು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಬೇಕಿತ್ತು. ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ಹಿಂದಿ ಕಲಿತೆ. ಎಮ್ಮೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಲು ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜನರು ಕೂಲಿ ಕಾರ್ಮಿಕರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸಂಜೆ ಅವರು ಭಜನೆ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ಚಹಾ ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು, ನಾವು ಚಹಾ ಕುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದೆವು, ಹೀಗೆ ನಾನು ಹಿಂದಿ ಮಾತನಾಡಲು ಕಲಿತೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ಇದು ತುಂಬಾ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆಯೇ! ನೀವು ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಂತೆ. ಇಂದು ನೀವು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರಿ. ಈ ಎರಡೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು ನಿಮಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ತುಂಬಾ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾವು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತೇವೆಯೇ, ಸಹೋದರ? ನಾವು ನಮ್ಮ ಮನೆಯ ಒಂದು ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಾಲ ಕಳೆಯುತ್ತೇವೆ ಅಷ್ಟೇ. ಮನೆಯಿಂದ ಕಚೇರಿಗೆ, ಕಚೇರಿಯಿಂದ ಮನೆಗೆ, ಹೀಗೆ ಓಡಾಡುತ್ತಾ ಹೊರಜಗತ್ತಿನಿಂದ  ತುಂಬಾ ದೂರವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತೇವೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೀಗಿರುವಾಗ ಒಂದು ನಗರ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ನಗರದ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಮತ್ತು ಇದು ನನ್ನ ಕೊನೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸರ್, ನಾನು ನಿಮಗೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ…

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಎರಡನೇ ಪ್ರಶ್ನೆ ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಇತ್ತು…

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ಖಂಡಿತ, ನಾನು ಕಲಿಯಲು ಬಯಸುವುದು ಅದನ್ನೇ!

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೋಡಿ, ಒಂದು ಜಗಳ ಆಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಎಲ್ಲೋ ಏನೋ ಘಟನೆ ನಡೆದಿರಬಹುದು.  ಅಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಜನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನಕ್ಷರಸ್ಥರಿದ್ದಾರೆ ಅಂತ ಊಹಿಸಿ. ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ, ಒಬ್ಬ ವೃದ್ಧ ಇರಬಹುದು,  ನೀವು ಮೈಕ್ ಹಿಡಿದು ನಿಂತಿದ್ದೀರಿ. ಅವರು “ಇದು ಆಯ್ತು, ಅದು ಆಯ್ತು, ಬೆಂಕಿ ಹೀಗೆ ಹತ್ತಿಕೊಂಡಿತು…” ಅಂತ  ಬೇಗ ಬೇಗನೆ  ವಿವರಿಸೋಕೆ ಶುರು ಮಾಡ್ತಾರೆ.  ಅವರು ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾತಾಡ್ತಾರೆ,  ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತಾರೆ, ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡ್ತಾರೆ ಅಂತ ನೀವು ಗಮನಿಸಿರಬೇಕು. ಯಾಕೆ ಗೊತ್ತಾ? ಅದು ಅವರ ಸ್ವಂತ ಅನುಭವ. ಭಾವನೆಗಳು, ಅನುಭವಗಳು  ಒಳಗಿನಿಂದ  ಬಂದಾಗ,  ಹೇಗೆ ಮಾತಾಡ್ತಾರೆ, ಏನು ಮಾತಾಡ್ತಾರೆ ಅನ್ನೋದು ಮುಖ್ಯ ಅಲ್ಲ. ಅವರ ಅನುಭವದಲ್ಲಿರೋ ಶಕ್ತಿ, ಅವರು ಎಷ್ಟು ಸಲೀಸಾಗಿ ಹೇಳ್ತಾರೆ ಅನ್ನೋದು ಮುಖ್ಯ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಯಾವುದಾದರೂ ದುಃಖದ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುವಾಗ, ನಿಮಗೂ ಅದೇ ದುಃಖ ಅನಿಸುತ್ತದೆಯೇ?  ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಅದು ತಟ್ಟುತ್ತದೆಯೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಹೌದು! ನೀವು ಗಮನಿಸಿರಬಹುದು, ಅನೇಕ ಜನ ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಏನೇನೋ  ಅಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಬಡವರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವಾಗ, ನಾನು ನನ್ನನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ.   ಭಾವುಕನಾಗಿಬಿಡುತ್ತೇನೆ. ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಟೀಕೆಗಳು ಬರುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ನಾನು ತಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ  ಅಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನೋಡಿದಾಗ, ಅಥವಾ  ನೆನಪಾದಾಗ, ಆ ಭಾವನೆ ತಾನಾಗಿಯೇ  ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ  ಬಂದುಬಿಡುತ್ತದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನೀವು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಕಲಿತಿದ್ದೀರಿ,  ಅಪಾರ ಅನುಭವ  ಗಳಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಈಗ  ನಿಮ್ಮ 20 ವರ್ಷದ  ಆವೃತ್ತಿಗೆ ಒಂದು ಮಾತು ಹೇಳೋಣ ಅಂದ್ರೆ, ಏನು ಹೇಳ್ತೀರಿ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು ಯುವಜನರಿಗೆ ಉಪದೇಶ ನೀಡಲು ನನ್ನನ್ನು ಅರ್ಹನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು  ನನ್ನ ಕೆಲಸವೂ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಯುವಕರ ಮೇಲೆ ನನಗೆ  ಅಪಾರ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ. ಒಬ್ಬ ಹಳ್ಳಿ ಹುಡುಗ  “ನಾನು  ಜಾಬ್  ಮಾಡಲ್ಲ,  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಶುರು  ಮಾಡ್ತೀನಿ!” ಅಂತ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಮೂರು ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್‌ಗಳು  ಫೇಲ್  ಆದರೂ  ನಿರಾಶೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ನನಗೆ ನೆನಪಿದೆ,  ನಾನು ಮೊದಲ ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್  ಮಾಡಿದ್ದಾಗ,  “ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್”  ಅನ್ನೋ  ಪದವೇ  ನಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕೆ ಹೊಸದಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿರೋ ಶಕ್ತಿ  ನನಗೆ  ಗೊತ್ತಿತ್ತು.  ಹಾಗಾಗಿ  ಕೆಲವು  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಶುರು ಮಾಡಿದ್ದ   ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು  ಅವರ ಅನುಭವ ಹೇಳೋಕೆ  ಕೇಳಿದೆ.  ಆಗ  ಒಬ್ಬ  ಹುಡುಗಿ  ಎದ್ದು  ನಿಂತು,  “ನಾನು  ನನ್ನ  ಅನುಭವ  ಹೇಳ್ತೀನಿ” ಅಂದಳು.  ಅವಳು  ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ  ಬಂಗಾಳಿ  ಹುಡುಗಿ.  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಶುರು  ಮಾಡಿದ್ದನ್ನ  ಅವಳ  ಅಮ್ಮನ  ಹತ್ರ  ಹೇಳಿದಾಗ,  ಅವಳ  ಅಮ್ಮ  “ಏನು  ಮಾಡ್ತೀಯಾ?”  ಅಂತ  ಕೇಳಿದರಂತೆ.  “ನಾನು  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಶುರು  ಮಾಡಿದ್ದೀನಿ”  ಅಂತ  ಹೇಳಿದರಂತೆ.  “ಛೆ!  ಅದೆಂಥಾ  ಅನಾಹುತ!”  ಅಂತ  ಅವಳ  ಅಮ್ಮ  ರಿಯಾಕ್ಟ್  ಮಾಡಿದರಂತೆ.  ಒಂದು  ಕಾಲದಲ್ಲಿ  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಅಂದ್ರೆ  ಜನ  “ಫೇಲ್ಯೂರ್”  ಅಂತ  ಅಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.  ಇವತ್ತು  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್ ಗಳಿಗೆ  ಒಂದು  ಮಾನ್ಯತೆ,  ಒಂದು  ಗೌರವ  ಬಂದಿದೆ.  ಹಾಗಾಗಿ  ಈಗ  ಒಂದು  ಸಣ್ಣ  ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ  ಯಾರಾದರೂ  ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್  ಮಾಡಿ  ಫೇಲ್  ಆದರೂ,  ಜನ  ಅವರನ್ನ  “ಪ್ರತಿಭಾವಂತ”  ಅಂತ  ಮೆಚ್ಚುತ್ತಾರೆ,  “ಏನೋ  ಒಂದು  ಹೊಸತು  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ”  ಅಂತ  ಗೌರವ  ಕೊಡುತ್ತಾರೆ  ಅಂತ  ನಾನು  ನಂಬುತ್ತೇನೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಎರಡನೇ ಅವಧಿಯು ಮೊದಲ ಅವಧಿಗಿಂತ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಿಮ್ಮ ಮೂರನೇ ಅವಧಿಯು ಎರಡನೇ ಅವಧಿಗಿಂತ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಕೇಳಬಹುದೇ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಮೊದಲ  ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ,  ಜನ  ನನ್ನನ್ನು  ಅರ್ಥ  ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು  ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು,  ನಾನು  ದೆಹಲಿಯನ್ನು  ಅರ್ಥ  ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು  ಹೆಣಗಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಮೊದಲ  ಮತ್ತು  ಎರಡನೇ  ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ,  ನಾನು  ಹಿಂದಿನದನ್ನೇ  ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ,  “ಮೊದಲು  ಹೀಗಿತ್ತು,  ಈಗ  ಹೀಗೆ  ಮಾಡಬೇಕು”  ಎಂಬಂತೆ  ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಆದರೆ  ಮೂರನೇ  ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ  ನನ್ನ  ಚಿಂತನೆಯ  ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೇ  ಬದಲಾಗಿದೆ.  ನನ್ನ  ಧೈರ್ಯ  ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.  ಕನಸುಗಳು  ದೊಡ್ಡದಾಗಿವೆ.  ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳು  ಬೆಳೆದಿವೆ.  2047ರ ವೇಳೆಗೆ  ಭಾರತ  ಅಭಿವೃದ್ಧಿ  ಹೊಂದಿದ  ದೇಶವಾಗಬೇಕು  ಎಂಬುದು  ನನ್ನ  ಗುರಿ.  ಇದರ  ಅರ್ಥ  ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲ;  ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ  ಮೂಲಭೂತ  ಸೌಕರ್ಯಗಳು  ಸಿಗಬೇಕು.  ಶೌಚಾಲಯ,  ವಿದ್ಯುತ್,  ನಲ್ಲಿ  ನೀರು –  ಇವೆಲ್ಲವೂ  ಶೇಕಡಾ  ನೂರು  ಜನರಿಗೆ  ತಲುಪಬೇಕು.  ಒಬ್ಬ  ಸಾಮಾನ್ಯ  ಪ್ರಜೆ  ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ  ಕೈ  ಚಾಚಬೇಕಾ?  ಇದು  ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ  ಭಾರತವೋ  ಅಥವಾ  ಬ್ರಿಟಿಷ್  ಆಡಳಿತವೋ?  ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ  ಅವರ  ಹಕ್ಕುಗಳು  ಸಿಗಬೇಕು.  ಶೇಕಡಾ  ನೂರು  ಜನರಿಗೆ  ಸರ್ಕಾರದ  ಸೌಲಭ್ಯಗಳು  ತಲುಪಬೇಕು.  ಯಾವುದೇ  ತಾರತಮ್ಯ  ಇರಬಾರದು.  ಅದೇ  ನಿಜವಾದ  ಸಾಮಾಜಿಕ  ನ್ಯಾಯ,  ಅದೇ  ನಿಜವಾದ  ಸಮಾಜವಾದ.  ನಾನು  ಈ  ವಿಷಯಗಳ  ಬಗ್ಗೆ  ಒತ್ತು  ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.  ಇದಕ್ಕೆ  ಪ್ರೇರಣೆ  “ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯ  ಭಾರತ”.  ನನಗೆ  AI  ಎಂದರೆ  “ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯ  ಭಾರತ”.  ಈಗ  ನಾನು  2047ರ  ಬಗ್ಗೆ  ಯೋಚಿಸುತ್ತೇನೆ.  2025ಕ್ಕೆ  ಇಲ್ಲಿಗೆ  ಬಂದರೆ  ಇನ್ನೂ  ಎಷ್ಟು  ಮಾಡಬೇಕಿದೆ  ಎಂದು  ಆಲೋಚಿಸುತ್ತೇನೆ.  ಮೊದಲು  “ಎಷ್ಟು  ಪ್ರಗತಿ  ಸಾಧಿಸಿದ್ದೇನೆ”  ಎಂದು  ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ಈಗ  “ಇವತ್ತು  ಇಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ,  ನಾಳೆ  ಎಲ್ಲಿಗೆ  ತಲುಪಬೇಕು”  ಎಂದು  ಯೋಚಿಸುತ್ತೇನೆ.  ನನ್ನ  ಎಲ್ಲಾ  ಯೋಜನೆಗಳು  2047ರ  ಗುರಿಯನ್ನು  ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿವೆ.  ಹಾಗಾಗಿ  ನನ್ನ  ಮೂರನೇ  ಅವಧಿ  ಮೊದಲ  ಎರಡು  ಅವಧಿಗಳಿಗಿಂತ  ತುಂಬಾ  ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.  ಇದು  ಒಂದು  ಸಂಪೂರ್ಣ  ಪರಿವರ್ತನೆ,  ಒಂದು  ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ  ಕನಸು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಸರ್, ನಿಮ್ಮ ನಂತರದ ಯೋಜನೆ ಏನಿದೆ? ಇಂದಿನ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ 20-30 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರದ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀವು ಯಾವ ಯುವಜನರನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ,  ತರಬೇತಿ ನೀಡಿ,  ಮತ್ತು  ಬೆಳೆಸುತ್ತಿದ್ದೀರಿ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನಾನು  ಸಾಕಷ್ಟು  ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ  ಜನರನ್ನು  ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.  ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ,  ನಾನು  ಸರ್ಕಾರ  ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರೂ  ಸಹ,  ಮುಂದಿನ  20  ವರ್ಷಗಳ  ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕಾಗಿ  ಜನರನ್ನು  ತಯಾರು  ಮಾಡಬೇಕು  ಎಂದು  ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದೆ.  ನಾನು  ಇಂದಿಗೂ  ಅದನ್ನೇ  ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.  ವಿಷಯಗಳನ್ನು  ಸಮರ್ಥವಾಗಿ  ನಿಭಾಯಿಸುವ  ತಂಡವನ್ನು  ನಾನು  ಹೇಗೆ  ತಯಾರು  ಮಾಡುತ್ತೇನೆ  ಎಂಬುದರಲ್ಲಿಯೇ  ನನ್ನ  ಯಶಸ್ಸು  ಅಡಗಿದೆ  ಎಂದು  ನಾನು  ನಂಬುತ್ತೇನೆ.  ಇದು  ನಾನು  ನನಗೇ  ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ  ಮಾನದಂಡ.

ನಿಖಿಲ್  ಕಾಮತ್ –  ಸರ್,  ನನ್ನ  ಕೊನೆಯ  ಪ್ರಶ್ನೆ  ಇದು.  ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಲು  ಬೇಕಾದ  ಕನಿಷ್ಠ  ಅರ್ಹತೆಗಳು  ತುಂಬಾ  ಸರಳವಾಗಿವೆ  –  25  ವರ್ಷ  ವಯಸ್ಸು, ಎರಡು  ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ  ಹೆಚ್ಚಿನ  ಜೈಲು  ಶಿಕ್ಷೆ  ಇಲ್ಲದಿರುವುದು,  ಮತ್ತು  ಮತದಾರರ  ಗುರುತಿನ  ಚೀಟಿ  ಇಷ್ಟೇ.  ಈ  ದೀರ್ಘ  ಸಂಭಾಷಣೆಯ  ನಂತರ,  ನನ್ನ  ಆಶಯವೇನೆಂದರೆ,  ವಿವಿಧ  ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಂದ  10,000  ಯುವಕರು  ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ  ಬರಬೇಕು.  ನೀವು  ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ  ಅವರಿಗೆ  ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ  ಮತ್ತು  ಸಹಾಯ  ಮಾಡುತ್ತೀರಿ  ಎಂದು  ನನಗೆ  ತಿಳಿದಿದೆ.  ದಯವಿಟ್ಟು  ಇದರ  ಬಗ್ಗೆ  ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ  ಹೇಳಿ…

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ನೋಡಿ, ನೀವು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಲು ಬೇಕಾದ ಅರ್ಹತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಹೌದು, ಸರಿ!

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗುವುದು  ಅಂದರೆ  ಏನು  ಅಂತ  ನಿಮ್ಮ  ಪ್ರಶ್ನೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ..

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಅದೇ  ಸರ್!

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗುವುದು  ಸುಲಭವಲ್ಲ.  ಅದಕ್ಕೆ  ಬೇಕಾದ  ಅರ್ಹತೆಗಳು  ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರಗಳಿಂದ  ಬರೋದಿಲ್ಲ.  ಸಾವಿರಾರು  ಜನ  ನಿಮ್ಮನ್ನು  ಗಮನಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ.  ಒಂದು  ಮಾತು  ತಪ್ಪಾಗಿ  ಹೇಳಿದರೂ,  ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೆ  ನೀವು  ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರುವ  ಇಮೇಜ್  ಮಣ್ಣು  ಪಾಲಾಗುತ್ತದೆ.  ನೀವು  ಯಾವಾಗಲೂ  ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ  ಇರಬೇಕು.  ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ  ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು  ಸಮರ್ಥವಾಗಿ  ನಿಭಾಯಿಸುವ  ಗುಣ  ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿರಬೇಕು.  ಅದು  ಯಾವ  ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲೂ  ಕಲಿಸೋದಿಲ್ಲ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ಈ  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ  ನೋಡುತ್ತಿರುವ  ಯುವಜನರಿಗೆ  ನೀವು  ಏನು  ಸಂದೇಶ  ನೀಡಲು  ಬಯಸುತ್ತೀರಿ?  ವಿದಾಯ  ಸಂದೇಶವಾಗಿ,  ಪಕ್ಷದ  ಸಂದೇಶವಾಗಿ  ಏನಾದರೂ  ಹೇಳ್ತೀರಾ?

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ –  ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ನಾನು ತಾಯಂದಿರು, ಸಹೋದರಿಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರಿಗೆ ಹೇಳಲು ಬಯಸುವುದೇನೆಂದರೆ, ಇವತ್ತು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ,  ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ, ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ 50% ಮೀಸಲಾತಿ ಇದೆ. ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿ, ಗ್ರಾಮ ಪ್ರಧಾನ, ನಗರಪಾಲಿಕೆ, ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ – ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ನೀವು ಭಾಗವಹಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ, ಒಂದು ಮಾತು. ಈ ಮೀಸಲಾತಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ ಅಂತ ಸುಮ್ಮನೆ ಕೂರಬಾರದು. ನಿಜವಾದ ನಾಯಕಿ ಅಂತ ತೋರಿಸಿಕೊಡಬೇಕು.  ‘ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಬೇಕು ಅಂತ ನನ್ನನ್ನು ಈ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತಂದಿದ್ದಾರೆ, ನಾನು ಏನೂ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ’ – ಈ ರೀತಿ ಯೋಚನೆ ಮಾಡಬೇಡಿ. ನೆನಪಿಡಿ, ಪುರುಷರ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ನೀವೂ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ನಾಯಕತ್ವ ಕೊಡಬೇಕು.ನಾನು ಇದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ಏಕೆಂದರೆ, ಬಹಳ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಶಾಸಕ ಮತ್ತು ಸಂಸದರ ವರ್ಗದಲ್ಲೂ 30% ಮೀಸಲಾತಿ ಬರಲಿದೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನಮಗೆ ಈ ರೀತಿಯ ಗುಂಪು ಬಹಳಷ್ಟು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಇನ್ನೂ ಎರಡರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯವಿದೆ. ಅವರು ಕಣಕ್ಕಿಳಿದು ತಮ್ಮನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಸಮರ್ಥರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕೆಂದು ನಾನು ಅವರನ್ನು ವಿನಂತಿಸುತ್ತೇನೆ. ಇದು ಸಮಯ, ಇದು ನಿಮ್ಮ ಸಮಯ, ಇದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಿ.

ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಯುವಜನತೆಗೆ ನಾನು ಹೇಳಲು ಬಯಸುವುದೇನೆಂದರೆ, ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಕೆಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ಭಾವಿಸಬೇಡಿ ಮತ್ತು ಚುನಾವಣೆಗಳು ರಾಜಕೀಯದ ಒಂದು ಭಾಗ, ಆದ್ದರಿಂದ ಗೌರವಯುತವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವುದು ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗ. ಯಾವುದೇ ರೂಪದಲ್ಲಿ, ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬನ್ನಿ. ಇಂದು ದೇಶಕ್ಕೆ ಸೃಜನಶೀಲತೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ನಾಯಕತ್ವದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ. ಚಳುವಳಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಬೇರೆಯದೇ ರೀತಿಯ ಮಾದರಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲೂ ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಇತ್ತು, ಆದ್ದರಿಂದ ಬೇರೆಯದೇ ರೀತಿಯ ನಾಯಕರು ದೊರೆತರು. ಈಗ ದೇಶಕ್ಕೆ ಸೃಜನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಯೋಚಿಸುವ, ಹೊಸತೇನನ್ನಾದರೂ ಮಾಡುವ, ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ಸುಖ-ದುಃಖಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ, ದಾರಿಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ, ಇತರರನ್ನು ಕೀಳಾಗಿ ಕಾಣದೆ, ದೇಶಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಜನರ ದೊಡ್ಡ ವರ್ಗ ಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅಂತಹವರು ಇಲ್ಲ ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಜನರು ಬೇಕು ಮತ್ತು ಇಂದು 20-25 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರು ಮುಂದೆ ಬಂದರೆ, 2047 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವರು 40-50 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗುತ್ತಾರೆ, ಅಂದರೆ, ಅವರು ದೇಶವನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲ ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುತ್ತಾರೆ.ದೇಶದ ಯುವಕರು ಮುಂದೆ ಬರಬೇಕೆಂದು ನಾನು ಹೇಳಿದಾಗ, ಕೆಲವರು ನಾನು ಬಿಜೆಪಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಾನು ದೇಶದ ರಾಜಕೀಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ, ಯಾರಾದರೂ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಬೇಕೆಂದು ಅಥವಾ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂದು ಅಥವಾ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಾರದು ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಹರಿವು ಇರಬೇಕೆಂದು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ, ಅದು ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬರಬೇಕು. ಅದು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಬಿಜೆಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರಬೇಕು ಆದರೆ ಅದು ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬರಬೇಕು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇಶದ ಯುವಕರು ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತಾರೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಹೊಸತೇನಾದರೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದಕ್ಕೆ ಧನ್ಯವಾದಗಳು ಮೋದಿಜಿ…

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಸರಿ, ನನಗೆ ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಾಯಿತು, ಇದು ನನಗೆ ಮೊದಲ ಪಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟ್ ಆಗಿತ್ತು.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ –  ನೀವು ನಮಗೆ ತುಂಬಾ ಸಮಯ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೀರಿ, ತುಂಬಾ ಧನ್ಯವಾದಗಳು!

ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ – ಇದು ನಿಮ್ಮ ಜನರಿಗೆ , ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ!

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ – ಎಂದಿನಂತೆ ನೀವು ತುಂಬಾ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದೀರಿ ಮತ್ತು ನೀವು ನಮಗೆ ತುಂಬಾ ಸಮಯವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದೀರಿ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ – ಹೋಗೋಣ ! ನಿಮ್ಮ ತಂಡವೂ ದಣಿದಿರಬೇಕು! ಈ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಸಹೋದರ, ಇಲ್ಲಿ ಚಳಿ ಇದೆ.

ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್  –  ಹೌದು!

ಸೂಚನೆ: ಇದು ಉದ್ಯಮಿ ನಿಖಿಲ್ ಕಾಮತ್ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಅವರ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ಕನ್ನಡ ಭಾವಾನುವಾದವಾಗಿದೆ. ಮೂಲ ಸಂವಾದ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿತ್ತು.