પીએમઇન્ડિયા

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે રાજ્યસભામાં સંસદને રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પર ધન્યવાદ પ્રસ્તાવનો જવાબ આપ્યો હતો.

ગૃહને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ પ્રેરક અને પ્રોત્સાહક સંબોધન માટે રાષ્ટ્રપતિનો આભાર માન્યો હતો. આશરે 70 સભ્યોએ રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પર પોતાના વિચારો રજૂ કર્યા હતા અને પ્રધાનમંત્રીએ સભ્યોનો આભાર માન્યો હતો.

દેશની લોકતાંત્રિક સફરનો ઉલ્લેખ કરતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતનાં મતદાતાઓએ 60 વર્ષ પછી સતત ત્રીજી વખત કોઈ સરકાર લાવી છે અને તેને ઐતિહાસિક સિદ્ધિ ગણાવી છે. મતદારોના નિર્ણયને નબળો પાડવાના વિપક્ષના પગલાને વખોડી કાઢતાં શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં થોડાં દિવસોમાં તેમણે નોંધ્યું છે કે, આ જ લોકોએ તેની હાર અને તેમની જીતને ભારે હૃદયથી સ્વીકારી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, હાલની સરકારે તેના શાસનનો માત્ર એક તૃતીયાંશ ભાગ એટલે કે 10 વર્ષ જ પૂર્ણ કર્યો છે અને બે તૃતીયાંશ કે 20 વર્ષ બાકી છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “છેલ્લાં 10 વર્ષમાં દેશની સેવા કરવાનાં અમારી સરકારનાં પ્રયાસોને ભારતનાં લોકોએ હૃદયપૂર્વક સાથસહકાર આપ્યો છે અને આશીર્વાદ આપ્યાં છે.” તેમણે પ્રચારને હરાવનારા, કામગીરીને પ્રાથમિકતા આપી, ભ્રમની રાજનીતિને નકારી કાઢી વિશ્વાસની રાજનીતિ પર જીતની મહોર મારી દેનારા નાગરિકોએ બતાવેલા ચુકાદા પર ગર્વ વ્યક્ત કર્યો હતો.

ભારત બંધારણનાં 75મા વર્ષમાં પ્રવેશી રહ્યું છે એ વાતનો ઉલ્લેખ કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતની સંસદને પણ 75 વર્ષ પૂર્ણ થઈ રહ્યાં છે, જે તેને આનંદદાયક યોગાનુયોગ બનાવે છે, એટલે આ એક વિશેષ તબક્કો છે. શ્રી મોદીએ બાબાસાહેબ આંબેડકર દ્વારા અપાયેલા ભારતના બંધારણની પ્રશંસા કરી હતી અને કહ્યું હતું કે, જેમનો પરિવાર ભારતમાં રાજકીય પરિપ્રેક્ષ્ય સાથે સંકળાયેલો કોઈ સભ્ય ન હતો, તેમને તેમાં જણાવેલા અધિકારોને કારણે દેશની સેવા કરવાની તક મળી રહી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, “તે બાબા સાહેબ આંબેડકર દ્વારા આપવામાં આવેલ બંધારણ છે જેણે મારા જેવા લોકોને, જેમની પાસે શૂન્ય રાજકીય વંશ છે, તેમને રાજકારણમાં પ્રવેશવાની અને આવા તબક્કે પહોંચવાની મંજૂરી આપી છે.” તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, હવે જ્યારે લોકોએ મંજૂરીની મહોર મારી દીધી છે, ત્યારે સરકાર સતત ત્રીજી વખત અહીં આવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારતનું બંધારણ માત્ર લેખોનું સંકલન જ નથી, પણ તેની ભાવના અને છાપ અતિ મૂલ્યવાન છે.

શ્રી મોદીએ યાદ કર્યું હતું કે, જ્યારે તેમની સરકારે 26 નવેમ્બરને “બંધારણ દિવસ” તરીકે ઉજવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, ત્યારે કટ્ટર વિરોધ થયો હતો. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, બંધારણ દિવસની ઉજવણીના તેમના નિર્ણયથી બંધારણની ભાવનાનો વધુ પ્રસાર કરવામાં, શાળાઓ અને કોલેજોમાં યુવાનોમાં શા માટે અને કેવી રીતે કેટલીક જોગવાઈઓનો બંધારણમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો અને તેને બાકાત રાખવામાં આવી હતી તે અંગે ચર્ચા કરવામાં અને વિચાર–વિમર્શ કરવામાં મદદ મળી છે. પ્રધાનમંત્રીએ આશા વ્યક્ત કરી હતી કે, બંધારણનાં વિવિધ પાસાંઓ પર આપણાં વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે નિબંધો, ચર્ચાઓ અને બંધારણની વિસ્તૃત સમજણ જેવી સ્પર્ધાઓનું આયોજન કરવાથી વિશ્વાસની ભાવના અને બંધારણની સમજણમાં વધારો થશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “બંધારણ આપણી સૌથી મોટી પ્રેરણા છે.” શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, બંધારણ તેના અસ્તિત્વનાં 75મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરી રહ્યું છે, ત્યારે તેમની સરકારે રાષ્ટ્રવ્યાપી ઉજવણી સુનિશ્ચિત કરવા તેને “જન ઉત્સવ” તરીકે ઉજવવાની યોજના બનાવી છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, દેશના ખૂણે ખૂણે બંધારણની ભાવના અને હેતુ જાગૃત થાય તે માટે પણ તેઓ પ્રયત્નશીલ રહેશે.

મતદારોની પ્રશંસા કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતની જનતાએ ‘વિકસિત ભારત‘ અને ‘પરમાણુ ભારત‘ મારફતે વિકાસ અને નિર્ભરતાનાં લક્ષ્યાંકો હાંસલ કરવા માટે ત્રણ વખત તેમની સરકારને સત્તા પર લાવવા માટે મત આપ્યો છે. શ્રી મોદીએ વધુમાં આ ચૂંટણીમાં મળેલી જીતને તેમની સરકારે છેલ્લાં 10 વર્ષમાં લીધેલા નિર્ણયો પર નાગરિકોની મંજૂરીની મહોર તરીકે જ નહીં, પણ તેમનાં ભવિષ્યનાં સ્વપ્નો અને આકાંક્ષાઓ પૂર્ણ કરવા માટેનાં જનાદેશ તરીકે પણ બિરદાવી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “આ દેશનાં લોકોએ અમને તેમનાં ભવિષ્યનાં ઠરાવોને સાકાર કરવાની તક આપી છે.”

પ્રધાનમંત્રીએ યાદ અપાવ્યું હતું કે, વૈશ્વિક સ્તરે ખળભળાટ અને રોગચાળા જેવા પડકારો છતાં દેશે છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ભારતીય અર્થતંત્રને દસમાથી સુધરીને પાંચમા ક્રમનું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર બનતું જોયું છે. પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું કે, “આ જનાદેશ અર્થતંત્રને વર્તમાન પાંચમા સ્થાનેથી ત્રીજા સ્થાને લઈ જવાનો છે.”

શ્રી મોદીએ છેલ્લાં 10 વર્ષમાં વિકાસની ઝડપ અને વ્યાપમાં વધારો કરવા માટે સરકારની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. આગામી 5 વર્ષમાં, પ્રધાનમંત્રીએ ગૃહને ખાતરી આપી હતી કે સરકાર લોકોની મૂળભૂત આવશ્યકતાઓની સંતૃપ્તિ તરફ કામ કરશે. પીએમ મોદીએ કહ્યું, “અમે સુશાસનની મદદથી આ યુગને મૂળભૂત આવશ્યકતાઓની સંતૃપ્તિના યુગમાં પરિવર્તિત કરવા માંગીએ છીએ.” તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આગામી 5 વર્ષ ગરીબી સામેની લડાઈ માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે તથા તેમણે ગરીબી સામે વલણ અપનાવવા અને છેલ્લાં 10 વર્ષનાં અનુભવોનાં આધારે તેમાંથી બહાર નીકળવા માટે ગરીબોની સામૂહિક ક્ષમતાઓમાં વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો.

ભારત લોકોનાં જીવનનાં દરેક પાસામાં ત્રીજું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર બનવાની અસર વિશે વિસ્તૃત વર્ણન કરતાં શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, આ સંજોગોની વૈશ્વિક પરિદ્રશ્ય પર પણ અભૂતપૂર્વ અસર પડશે. તેમણે આગામી પાંચ વર્ષમાં ભારતીય સ્ટાર્ટઅપ્સ અને કંપનીઓના વૈશ્વિક પુનરુત્થાન વિશે અને ટાયર 2 અને ટાયર 3 શહેરોના વિકાસ એન્જિન તરીકે ઉભરી આવવા વિશે વાત કરી હતી.

વર્તમાન સદીને ટેકનોલોજી આધારિત સદી ગણાવતાં પીએમ મોદીએ જાહેર પરિવહન જેવા અનેક નવા ક્ષેત્રોમાં નવા ટેકપ્રિન્ટની વાત કરી હતી. તેમણે એવી આશા પણ વ્યક્ત કરી હતી કે, નાનાં શહેરો ચિકિત્સા, શિક્ષણ કે નવીનતા જેવા ક્ષેત્રોમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવશે.

ખેડૂતો, ગરીબો, નારીશક્તિ અને યુવાનોના ચાર સ્તંભોને મજબૂત કરવાના મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતનાં વિકાસની સફરમાં સરકારે આ ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે, જે મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

કૃષિ અને ખેડૂતો માટે સૂચનો માટે સભ્યોનો આભાર માનતા પ્રધાનમંત્રીએ છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ખેડૂતો માટે કૃષિને લાભદાયક બનાવવાનાં સરકારનાં પ્રયાસોની યાદ અપાવી હતી. તેમણે ધિરાણ, બિયારણ, વાજબી ખાતર, પાક વીમો, એમએસપીની ખરીદી સુનિશ્ચિત કરવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “અમે દરેક તબક્કે માઇક્રો–પ્લાનિંગ મારફતે ખેડૂતોને બિયારણથી લઈને બજાર સુધીની મજબૂત વ્યવસ્થા પ્રદાન કરવા શક્ય તમામ પ્રયાસો કર્યા છે.”

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડના ફાયદાઓ પર પ્રકાશ પાડતા કહ્યું કે તેનાથી નાના ખેડૂતો માટે લોન લેવાની પ્રક્રિયા સરળ થઈ ગઈ છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડનો લાભ માછીમારો અને પશુપાલકોને આપવામાં આવ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ નાના ખેડૂતો માટે કલ્યાણકારી યોજનાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમ્માન નિધિ વિશે વાત કરી હતી, જેનાથી છેલ્લાં 6 વર્ષમાં આશરે 3 લાખ કરોડ રૂપિયાનું વિતરણ કરનાર 10 કરોડ ખેડૂતોને લાભ થયો છે. પ્રધાનમંત્રીએ અગાઉનાં શાસનમાં લોન માફી યોજનાઓની અપૂર્ણતા અને વિશ્વસનીયતાનાં અભાવ તરફ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું તથા વર્તમાન શાસનની કિસાન કલ્યાણ યોજનાઓ પર ભાર મૂક્યો હતો.

વિપક્ષના વોકઆઉટ પછી પોતાનું ભાષણ ચાલુ રાખતાં પ્રધાનમંત્રીએ ગૃહના અધ્યક્ષ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ દર્શાવી હતી અને કહ્યું હતું કે “લોકોનો સેવક બનવું એ મારી ફરજ છે. હું મારા સમયની દરેક મિનિટ માટે લોકો માટે જવાબદાર છું “. તેમણે ગૃહની પરંપરાઓનો અનાદર કરવા બદલ વિપક્ષની ટીકા પણ કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેમની સરકારે ગરીબ ખેડૂતોને ખાતર માટે રૂ. 12 લાખ કરોડની સબસિડી આપી છે, જે આઝાદી પછીનો સૌથી મોટો આંકડો છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, ખેડૂતોને સશક્ત બનાવવા તેમની સરકારે લઘુતમ ટેકાનાં ભાવ (એમએસપી)માં વિક્રમી વધારાની જાહેરાત કરવાની સાથે–સાથે તેમની પાસેથી ખરીદીમાં નવા વિક્રમો પણ સર્જ્યા છે. પાછલી સરકાર સાથે સરખામણી કરતા તેમણે જણાવ્યું હતું કે તેમની સરકારે છેલ્લા 10 વર્ષમાં ડાંગર અને ઘઉંના ખેડૂતોને 2.5 ગણા વધુ નાણાં પહોંચાડ્યા છે. “અમે અહીં રોકાવા નથી માગતા. આગામી પાંચ વર્ષ સુધી અમે નવા ક્ષેત્રોમાં ઉદ્ભવતી સમસ્યાઓનો અભ્યાસ કરીને તેનો ઉકેલ લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ. અમે હાલમાં ફૂડ સ્ટોરેજનું વિશ્વનું સૌથી મોટું અભિયાન હાથ ધર્યું છે.” તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, કેન્દ્રીય વ્યવસ્થા હેઠળ લાખો અનાજના ભંડાર બનાવવાની દિશામાં કામ શરૂ થઈ ગયું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, બાગાયતી ખેતીનું મહત્ત્વપૂર્ણ ક્ષેત્ર છે અને તેમની સરકાર તેનાં સલામત સંગ્રહ, પરિવહન અને વેચાણ માટે માળખાગત સુવિધા વધારવા માટે અવિરતપણે કામ કરી રહી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “સરકારે સબ કા સાથ સબ કા વિકાસનાં મૂળ મંત્ર સાથે ભારતની વિકાસ યાત્રાનો વ્યાપ સતત વધાર્યો છે.” તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, નાગરિકો માટે સન્માનજનક જીવન પ્રદાન કરવું એ સરકારની ટોચની પ્રાથમિકતા છે. આઝાદી પછી દાયકાઓ સુધી જેમની ઉપેક્ષા કરવામાં આવી છે, તેમની માત્ર કાળજી જ લેવામાં આવતી નથી, પરંતુ આજે તેમની પૂજા પણ કરવામાં આવે છે એ બાબત તરફ ધ્યાન દોરતાં પ્રધાનમંત્રીએ ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, દિવ્યાંગ ભાઈઓ અને બહેનોના મુદ્દાઓને મિશન મોડમાં અને સૂક્ષ્મ સ્તરે સંબોધિત કરવામાં આવે છે, જેથી તેઓ સન્માનપૂર્વકનું જીવન જીવી શકે અને અન્ય પર ઓછામાં ઓછું અવલંબન જરૂરી હોય. પોતાની સરકારની સર્વસમાવેશક પ્રકૃતિ પર પ્રકાશ પાડતા શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેણે ટ્રાન્સજેન્ડર્સ માટે કાયદાનો અમલ કરવાનું કામ કર્યું છે, જે સમાજનાં એક વિસરાઈ ગયેલા વર્ગ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, પશ્ચિમનાં દેશો પણ અત્યારે ભારતની પ્રગતિશીલ પ્રકૃતિને ગર્વથી જુએ છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેમની સરકાર દ્વારા પ્રતિષ્ઠિત પદ્મ પુરસ્કારો પણ હવે ટ્રાન્સજેન્ડર્સને આપવામાં આવે છે.

એ જ રીતે વિચરતા અને અર્ધવિચરતા સમુદાયો માટે એક વેલ્ફેર બોર્ડની રચના કરવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ ખાસ કરીને નબળાં આદિજાતિ જૂથો (પીવીટીજી) માટેનાં પગલાંનો ઉલ્લેખ પણ કર્યો હતો, કારણ કે જનમાનસ યોજના હેઠળ રૂ. 24,000 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યાં છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ બાબત એ વાતનો સંકેત છે કે, સરકાર મતની રાજનીતિને બદલે વિકાસની રાજનીતિમાં સામેલ છે.

પીએમ મોદીએ ભારતના વિશ્વકર્માઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો, જેમણે ભારતની વિકાસ યાત્રામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે, અને માહિતી આપી હતી કે સરકારે લગભગ 13 હજાર કરોડની મદદથી વ્યાવસાયિકતા કેળવીને અને કૌશલ્ય વિકાસ માટે સંસાધનો પ્રદાન કરીને તેમના જીવનમાં પરિવર્તન લાવ્યું છે. તેમણે પ્રધાનમંત્રી સ્વનિધિ યોજનાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો જેણે શેરી ફેરિયાઓને બેંક લોન મેળવવા અને તેમની આવકમાં વધુ વધારો કરવામાં સક્ષમ બનાવ્યા. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “ગરીબ હોય, દલિતો હોય, પછાત સમુદાય હોય, આદિવાસીઓ હોય કે મહિલાઓ હોય, તેમણે આપણને સંપૂર્ણ ટેકો આપ્યો છે.”

પ્રધાનમંત્રીએ મહિલા–સંચાલિત વિકાસ માટે ભારતીય અભિગમ પર ભાર મૂક્યો હતો, જે તરફ દેશ માત્ર એક સૂત્ર તરીકે જ નહીં, પણ અડગ કટિબદ્ધતા સાથે આગળ વધી રહ્યો છે. શ્રીમતી સુધા મૂર્તિએ મહિલાઓનાં સ્વાસ્થ્યનાં સંબંધમાં હસ્તક્ષેપનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ પરિવારમાં માતાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. શ્રી મોદીએ મહિલાઓનાં સ્વાસ્થ્ય, સાફસફાઈ અને સુખાકારી પર પ્રાથમિકતા વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, શૌચાલયો, સેનિટરી પેડ્સ, રસીકરણ, રાંધણ ગેસ આ દિશામાં મુખ્ય પગલાં છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ગરીબોને જે 4 કરોડ મકાનો સુપરત કરવામાં આવ્યાં છે, તેમાંથી મોટા ભાગનાં મકાનો મહિલાઓનાં નામે નોંધાયેલાં છે. તેમણે મુદ્રા અને સુકન્યા સમૃદ્ધિ યોજના જેવી યોજનાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેણે આર્થિક રીતે સશક્ત મહિલાઓને સ્વતંત્ર બનાવી છે અને તેમને નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયામાં સામેલ થવા માટે અવાજ આપ્યો છે. શ્રી મોદીએ જાણકારી આપી હતી કે, અત્યાર સુધી નાનાં ગામડાઓમાં સ્વસહાય જૂથોમાં કામ કરતી 1 કરોડ મહિલાઓ આજે લખપતિ દીદી બની છે, ત્યારે સરકાર વર્તમાન ગાળામાં તેમની સંખ્યામાં 3 કરોડનો વધારો કરવા કામ કરી રહી છે.

શ્રી મોદીએ આશા વ્યક્ત કરી હતી કે, તેમની સરકારનો પ્રયાસ દરેક નવા ક્ષેત્રમાં મહિલાઓને અગ્રેસર કરવાનો છે અને એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે, દરેક નવી ટેકનોલોજી મહિલાઓ સુધી પ્રથમ પહોંચે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “આજે નમો ડ્રોન દીદી અભિયાનનો ગામડાઓમાં સફળતાપૂર્વક અમલ કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં મહિલાઓ મોખરે છે.” પીએમ મોદીએ ઉમેર્યું હતું કે, ડ્રોન ચલાવતી મહિલાઓને ‘પાયલોટ દીદી‘ તરીકે ઓળખવામાં આવતી હતી અને આ પ્રકારની માન્યતા મહિલાઓ માટે પ્રેરક બળ છે.

મહિલાઓનાં મુદ્દાઓનું રાજકીયકરણ કરવાનાં વલણ અને પસંદગીયુક્ત વલણની ટીકા કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ પશ્ચિમ બંગાળમાં મહિલાઓ સામે હિંસા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી.

દેશની નવી વૈશ્વિક છબી પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ‘જો અને બટ્સ‘નો યુગ આજે પણ અસ્તિત્વમાં નથી રહ્યો, કારણ કે ભારત વિદેશી રોકાણોને આવકારે છે, જે આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર તેમની સંભવિતતા અને પ્રતિભાનું પ્રદર્શન કરવાની સાથે–સાથે વિદેશી રોકાણોને આવકારે છે, જેનાંથી યુવાનો માટે રોજગારીની તકોનો માર્ગ મોકળો થયો છે. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ભારતનો આજનો વિજય એ રોકાણકારો માટે આશા લઈને આવ્યો છે, જેઓ વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં સંતુલન જાળવવા આતુર છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે પારદર્શકતા આવે છે, ત્યારે અત્યારે ભારત એક આશાસ્પદ ભૂમિ તરીકે ઉભરી રહ્યું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ 1977ની લોકસભાની ચૂંટણીનાં સમયને યાદ કર્યો હતો, જેમાં પ્રેસ અને રેડિયો પર અંકુશ મૂકવામાં આવ્યો હતો અને લોકોનો અવાજ મ્યૂટ કરવામાં આવ્યો હતો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મતદાતાઓએ ભારતનાં બંધારણની રક્ષા કરવા અને લોકશાહીની પુનઃ સ્થાપના કરવા માટે મતદાન કર્યું હતું, જ્યારે આજે બંધારણને બચાવવાની આ લડાઈમાં ભારતની જનતાની પ્રથમ પસંદગી વર્તમાન સરકાર છે. શ્રી મોદીએ કટોકટીનાં સમયમાં દેશ પર થયેલા અત્યાચારોની પણ ચર્ચા કરી હતી. તેમણે 38મા, 39મા અને 42મા બંધારણીય સુધારાઓનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો તેમજ એક ડઝન જેટલા અન્ય લેખોનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેમાં કટોકટી દરમિયાન સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો, જેથી બંધારણની ભાવના સાથે ચેડાં થયાં હતાં. શ્રી મોદીએ રાષ્ટ્રીય સલાહકાર પરિષદ (એનએસી)ની નિમણૂંકને પણ વખોડી કાઢી હતી, જે મંત્રીમંડળ દ્વારા લેવાયેલા નિર્ણયોને ઓવરરાઇડ કરવાની સત્તા ધરાવતી હતી અને સ્થાપિત પ્રોટોકોલને ધ્યાનમાં લીધા વિના એક જ પરિવાર સાથે કરવામાં આવતા પક્ષપાતભર્યા વર્તનને પણ વખોડી કાઢ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કટોકટીના યુગ પર ચર્ચા ટાળવા માટે વિપક્ષ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી ઉડાઉ પદ્ધતિઓની પણ ટીકા કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “કટોકટીનો સમયગાળો માત્ર રાજકીય મુદ્દો જ નહોતો, પણ તે ભારતની લોકશાહી, બંધારણ અને માનવતા સાથે સંબંધિત છે.” જેલના સળિયા પાછળ ધકેલાયેલા તત્કાલીન વિપક્ષી નેતાઓ પર થયેલા અત્યાચારો તરફ ધ્યાન દોરતા શ્રી મોદીએ સ્વ. શ્રી જયપ્રકાશ નારાયણજીનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેઓ તેમની મુક્તિ પછી સંપૂર્ણપણે સાજા થઈ શક્યા ન હતા. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “ઘર છોડનારા ઘણા લોકો કટોકટી પછી ક્યારેય પાછા ફર્યા ન હતા.” પ્રધાનમંત્રીએ કટોકટી દરમિયાન મુઝફ્ફરનગર અને તુર્કમાન ગેટમાં લઘુમતીઓની સ્થિતિને યાદ કરીને ઊંડા દુઃખ સાથે જણાવ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ વિરોધ પક્ષના કેટલાક ક્ષેત્રો દ્વારા ભ્રષ્ટાચારીઓને બચાવવાના વલણ માટે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. વિરોધ પક્ષો દ્વારા સંચાલિત વિવિધ સરકારો દ્વારા આચરવામાં આવેલા વિવિધ કૌભાંડોનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ એન્ફોર્સમેન્ટ એજન્સીઓનો દુરુપયોગ કરવાના આરોપને નકારી કાઢ્યો હતો. તેમણે ભ્રષ્ટાચાર સામેની લડતના ક્ષેત્રમાં બેવડા ધોરણોની પણ ટીકા કરી હતી. તેમણે પાછલી સરકારોમાં તપાસ એજન્સીઓના દુરૂપયોગના કિસ્સાઓ પણ વર્ણવ્યા હતા. પીએમ મોદીએ કહ્યું કે, “ભ્રષ્ટાચાર સામેની લડાઈ મારા માટે ચૂંટણીલક્ષી બાબત નથી પરંતુ તે મારા માટે એક મિશન છે.” આ પ્રસંગે પ્રધાનમંત્રીએ ગરીબોને સમર્પણનાં બે વચનો અને વર્ષ 2014માં નવી સરકારનાં આગમન સમયે ભ્રષ્ટાચાર પર થયેલી મજબૂત હડતાળને યાદ કરી હતી. આ બાબત વિશ્વની સૌથી મોટી ગરીબ કલ્યાણ યોજના અને ભ્રષ્ટાચાર સામેના નવા કાયદાઓ જેવા કે કાળાં નાણાં સામેના કાયદાઓ, બેનામી અને પ્રત્યક્ષ લાભ હસ્તાંતરણની જોગવાઈઓ તથા દરેક પાત્રતા ધરાવતા લાભાર્થીને લાભોનું હસ્તાંતરણ સુનિશ્ચિત કરવા જેવા ભ્રષ્ટાચાર સામેના નવા કાયદાઓમાં જોવા મળે છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “મેં તપાસ એજન્સીઓને ભ્રષ્ટ લોકો સામે કાર્યવાહી કરવા માટે સંપૂર્ણ રેમિટ આપી છે.”

તાજેતરના પેપર લીક થવા પર રાષ્ટ્રપતિની ચિંતાનો પુનરોચ્ચાર કરતા પ્રધાનમંત્રીએ યુવાનોને ખાતરી આપી હતી કે તેમની સરકાર આપણા દેશના ભવિષ્ય સાથે રમત કરનારાઓ સામે કડક કાર્યવાહી કરી રહી છે અને તેમને સજા કર્યા વિના નહીં રહેવા દે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “અમે એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે સમગ્ર વ્યવસ્થાને મજબૂત કરી રહ્યાં છીએ કે, આપણા યુવાનોને કોઈ પણ પ્રકારની શંકાના ઓથાર હેઠળ જીવવું ન પડે અને આત્મવિશ્વાસથી તેમની સંભવિતતા પ્રદર્શિત કરવી ન પડે.”

જમ્મુ–કાશ્મીરમાં તાજેતરમાં યોજાયેલી લોકસભાની ચૂંટણીના મતદાનના આંકડાઓ ટાંકીને પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશની જનતા મોટી સંખ્યામાં મતદાન કરવા માટે બહાર આવી છે અને છેલ્લાં ચાર દાયકાનો વિક્રમ તોડીને મતદાન કરે છે. તેમણે જનાદેશની પ્રશંસા કરતા કહ્યું હતું કે, “જમ્મુ–કાશ્મીરના લોકોએ ભારતના બંધારણ, તેના લોકશાહી અને ચૂંટણી પંચને મંજૂરી આપી દીધી છે.” શ્રી મોદીએ આ ક્ષણને આ દેશનાં નાગરિકો માટે બહુપ્રતીક્ષિત ક્ષણ ગણાવી હતી. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનાં મતદાતાઓને અભિનંદન આપતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, છેલ્લાં થોડાં દાયકાઓમાં જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં અનેક બંધ, વિરોધ પ્રદર્શનો, વિસ્ફોટો અને આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓએ લોકશાહીને ગ્રહણ લગાડ્યું છે. પરંતુ જમ્મુ–કાશ્મીરના લોકોએ બંધારણમાં પોતાનો અતૂટ વિશ્વાસ દર્શાવ્યો છે અને પોતાનું ભવિષ્ય નક્કી કર્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “એક પ્રકારે આપણે જમ્મુ–કાશ્મીરમાં આતંકવાદ સામેની અમારી લડાઈના અંતિમ તબક્કામાં છીએ. અમે બાકી રહેલા આતંકી નેટવર્કને નષ્ટ કરવા માટે સખત મહેનત કરી રહ્યા છીએ.” તેમણે કહ્યું કે, આ લડાઈમાં કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશના લોકો તેમની મદદ અને માર્ગદર્શન આપી રહ્યા છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ઉત્તરપૂર્વ ઝડપથી દેશની પ્રગતિનું પ્રવેશદ્વાર બની રહ્યું છે. તેમણે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં આ દિશામાં લીધેલા પગલાઓનું વર્ણન કર્યું હતું. તેમણે ઉત્તરપૂર્વમાં માળખાગત સુવિધાઓમાં અભૂતપૂર્વ વૃદ્ધિનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે પ્રદેશમાં કાયમી શાંતિ સુનિશ્ચિત કરવાના પ્રયાસોની લાંબા ગાળાની અસરની આશા પણ વ્યક્ત કરી હતી, કારણ કે રાજ્યો વચ્ચે સરહદી વિવાદોને સર્વસંમતિથી અર્થપૂર્ણ રીતે ઉકેલવામાં આવી રહ્યા છે.

રાજ્યસભાનાં અગાઉનાં સત્રમાં મણિપુર સાથે સંબંધિત પોતાનાં વિસ્તૃત ભાષણને યાદ કરીને શ્રી મોદીએ પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો કે, સરકાર મણિપુરની સ્થિતિ હળવી કરવા સતત પ્રયાસો કરી રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે મણિપુરમાં અશાંતિ દરમિયાન અને તે પછી 11,000થી વધુ એફઆઈઆર નોંધવામાં આવી હતી અને 500થી વધુ ગેરરીતિ કરનારાઓની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આપણે એ હકીકતને સ્વીકારવી જોઈએ કે મણિપુરમાં હિંસાની ઘટનાઓ સતત નીચેની તરફ જઈ રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આનો અર્થ એ થયો કે મણિપુરમાં શાંતિની આશા ચોક્કસ સંભાવના છે. શ્રી મોદીએ ગૃહને માહિતી આપી હતી કે, અત્યારે મણિપુરમાં શાળાઓ, કોલેજો, કાર્યાલયો અને અન્ય સંસ્થાઓ સામાન્ય રીતે કામ કરી રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, બાળકોની વિકાસયાત્રામાં પણ કોઈ પણ પ્રકારે અવરોધ ઊભો થતો નથી. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મણિપુરમાં શાંતિ અને સૌહાર્દ સુનિશ્ચિત કરવા કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો તમામ હિતધારકો સાથે ચર્ચાવિચારણા કરી રહી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ગૃહમંત્રીએ પોતે મણિપુરમાં રહીને શાંતિનાં પ્રયાસોનું નેતૃત્વ મોખરે રહીને કર્યું હતું. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, વરિષ્ઠ અધિકારીઓને પણ સમસ્યાઓના નિરાકરણ શોધવા અને શાંતિ સુનિશ્ચિત કરવાના કાર્યમાં દબાવવામાં આવ્યા હતા.

પ્રધાનમંત્રીએ અત્યારે મણિપુરમાં પૂરની મુશ્કેલ સ્થિતિ વિશે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. એનડીઆરએફની 2 કંપનીઓને પૂર રાહત કાર્ય માટે તૈનાત કરવામાં આવી હોવાની જાણકારી આપતાં શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કેન્દ્ર સરકાર રાહત પ્રયાસોમાં રાજ્ય સરકાર સાથે ખભેખભો મિલાવીને કામ કરી રહી છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મણિપુરમાં શાંતિ અને સામાન્ય સ્થિતિ સુનિશ્ચિત કરવા માટે રાજકીય અને પક્ષીય લાઇનને આગળ વધારવાનો તમામ હિતધારકોનો સમય અને ફરજ છે. પ્રધાનમંત્રીએ અસંતુષ્ટોને મણિપુરની સુરક્ષાની સ્થિતિને વધારે જોખમમાં ન મૂકવા અને ઉશ્કેરવાનું બંધ કરવા પણ વિનંતી કરી હતી. તેમણે ગૃહને યાદ અપાવ્યું હતું કે, મણિપુરમાં સામાજિક સંઘર્ષનાં મૂળિયાં લાંબા ઇતિહાસ સાથે જોડાયેલાં છે, જે આઝાદી પછી 10 વખત રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવા તરફ દોરી ગયું છે. વર્ષ 1993થી મણિપુરમાં 5 વર્ષ સુધી ચાલેલા સામાજિક સંઘર્ષની નોંધ લઈને શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પરિસ્થિતિને ડહાપણ અને ધૈર્યથી સંભાળવાની જરૂર છે. તેમણે મણિપુરમાં સામાન્ય સ્થિતિ અને શાંતિ સુનિશ્ચિત કરવાના તેમના પ્રયાસોમાં મદદ કરવા માટે સમાન વિચારધારા ધરાવતા તમામ લોકોને આમંત્રણ આપ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેમણે અનુભવથી સમવાયતંત્રનું મહત્ત્વ શીખી લીધું છે, કારણ કે લોકસભામાં પગ મૂકતાં અને ભારતનાં પ્રધાનમંત્રી બનતાં અગાઉ તેઓ રાજ્યનાં મુખ્યમંત્રી હતાં. શ્રી મોદીએ સહકારી અને સ્પર્ધાત્મક સંઘવાદને મજબૂત કરવા માટેના તેમના વલણ પર ભાર મૂક્યો હતો અને વૈશ્વિક મંચ પર રાજ્ય અને તેની ક્ષમતાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે દેશના દરેક રાજ્યમાં મહત્વપૂર્ણ જી -20 કાર્યક્રમો યોજવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે એવી પણ માહિતી આપી હતી કે કોવિડ રોગચાળા દરમિયાન રાજ્ય અને કેન્દ્રની અંદર રેકોર્ડ સંખ્યામાં ચર્ચાઓ અને વિચાર–વિમર્શ થયા હતા.

રાજ્યસભા એ રાજ્યોનું ગૃહ છે તેની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબત પર ભાર મૂક્યો હતો કે, ભારત સેમિકન્ડક્ટર અને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદનમાં આગામી ક્રાંતિમાં માર્ગદર્શન આપી રહ્યું છે તથા ભારતનાં રાજ્યોને વિકાસ, સુશાસન, નીતિગત રચના, રોજગારીનું સર્જન કરવા અને વિદેશી રોકાણો આકર્ષવા માટે સ્પર્ધા કરવા પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે જ્યારે વિશ્વ ભારતના દરવાજા ખટખટાવી રહ્યું છે ત્યારે ભારતના દરેક રાજ્ય પાસે તક છે. તેમણે તમામ રાજ્યોને ભારતની વિકાસગાથામાં પ્રદાન કરવા અને તેનો લાભ ઉઠાવવા અપીલ કરી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે, રાજ્યો વચ્ચેની સ્પર્ધાથી યુવાનોને ઘણી મદદ મળશે, કારણ કે નવી તકોનું સર્જન થશે તથા તેમણે પૂર્વોત્તરમાં આસામનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું, જ્યાં સેમિકન્ડક્ટર સાથે સંબંધિત કામગીરી ઝડપથી થઈ રહી છે.

સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા વર્ષ 2023ને ‘બાજરીનું વર્ષ‘ જાહેર કરવા વિશે બોલતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ ભારતનાં લઘુ કદનાં ખેડૂતોની તાકાતનો સંકેત આપે છે. તેમણે રાજ્યોને બાજરીના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા નીતિઓ ઘડવા અને તેને વૈશ્વિક બજારમાં મૂકવા માટે એક રોડમેપ બનાવવા વિનંતી કરી. તેમણે એમ પણ નોંધ્યું હતું કે બાજરી વિશ્વના પોષણ બજારમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી શકે છે અને કુપોષિત વસ્તીવાળા વિસ્તારોમાં મુખ્ય ખોરાક બની શકે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ રાજ્યોને નીતિઓ ઘડવા અને નાગરિકો વચ્ચે ‘જીવનની સરળતા‘ વધારનારા કાયદા ઘડવા પણ પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. તેમણે પંચાયત, નગર પાલિકા, મહાનગર પાલિકા, તહસીલ કે જિલ્લા પરિષદ તમામ સ્તરે ભ્રષ્ટાચાર સામેની લડત ઉઠાવવાની જરૂરિયાત વ્યક્ત કરી હતી અને રાજ્યોને એકજૂથ થઈને જોડાવા અનુરોધ કર્યો હતો.

ભારતને 21મી સદીની બ્લુપ્રિન્ટમાં પરિવર્તિત કરવા માટે સરકારની નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા, ડિલિવરી અને શાસન મોડલમાં કાર્યદક્ષતાના મહત્ત્વ પર પ્રકાશ ફેંકતા પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આ ક્ષેત્રોમાં ઝડપથી કામ કરવાની ગતિને વેગ મળશે. તેમણે એમ પણ નોંધ્યું હતું કે, કાર્યદક્ષતા વ્યવસ્થામાં પારદર્શકતા લાવે છે, જેથી નાગરિકોનાં અધિકારોનું રક્ષણ થાય છે, જીવનની સરળતાને પ્રોત્સાહન મળે છે તથા ‘જો અને તો‘ને દૂર કરવામાં આવે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ નાગરિકોનાં જીવનમાં સરકારની દખલગીરી ઘટાડવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો, સાથે–સાથે જરૂરિયાતમંદ લોકોને સરકારનો સાથસહકાર જાળવવાની જરૂરિયાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો.

આબોહવામાં ફેરફાર અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, કુદરતી આપત્તિઓ વધી રહી છે. તેમણે તમામ રાજ્યોને આગળ આવવા અને તેની સામે લડવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, તમામને પીવાલાયક પાણી પ્રદાન કરવા અને સ્વાસ્થ્ય સેવાઓમાં સુધારો કરવા માટે તમામે ખભેખભો મિલાવીને કામ કરવાની જરૂર છે. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે આ મૂળભૂત લક્ષ્યો રાજકીય ઇચ્છા દ્વારા પ્રાપ્ત કરી શકાય છે અને દરેક રાજ્ય આગળ વધશે અને તેમના સુધી પહોંચવા માટે સહકાર આપશે.

વર્તમાન સદી ભારતની સદી બનવા જઈ રહી છે એ વાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, હવે આપણે આ તક ગુમાવી શકીએ તેમ નથી. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, ભારતે ઘણી તકો ગુમાવી હોવાથી સમાન રીતે મૂકવામાં આવેલા ઘણા દેશો વિકસિત થયા છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સુધારાઓને ટાળવાની જરૂર નથી અને વધુ નિર્ણય લેવાની શક્તિ નાગરિકોની પ્રગતિ અને વિકાસને અનુસરવા માટે બંધાયેલા છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “વિકસિત ભારત 140 કરોડ નાગરિકોનું મિશન છે.” તેમણે આ લક્ષ્યાંક હાંસલ કરવા એકતાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો કે, સમગ્ર વિશ્વ ભારતની સંભવિતતામાં રોકાણ કરવા તૈયાર છે અને તેમણે કહ્યું હતું કે, “ભારત વિશ્વની પ્રથમ પસંદગી છે.” તેમણે રાજ્યોને આ તક ઝડપી લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા.

પ્રધાનમંત્રીએ રાષ્ટ્રપતિના માર્ગદર્શન અને તેમના સંબોધનમાં ઉઠાવવામાં આવેલા મુદ્દાઓ માટે આભાર માન્યો હતો.

Speaking in the Rajya Sabha.https://t.co/vIAJM8omMa

— Narendra Modi (@narendramodi) July 3, 2024

The people of India have wholeheartedly supported and blessed our government’s efforts to serve the country over the past 10 years. pic.twitter.com/bvqgrwtbbo

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

It is the Constitution given by Baba Saheb Ambedkar which has allowed people like me, who have zero political lineage, to enter politics and reach such a stage, says PM. pic.twitter.com/vqARo9bUKd

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

हमारा संविधान Light House का काम करता है, हमारा मार्गदर्शन करता है। pic.twitter.com/FbuhhFU5Yj

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

People have given us a third mandate with the confidence and firm belief that we will make India’s economy the third largest, says PM. pic.twitter.com/1mCvX2Pd0j

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

The next 5 years are crucial for the country. pic.twitter.com/x2jMEpUojO

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

देश की जनता ने हमें तीसरी बार अवसर दिया है। यह विकसित भारत के संकल्प को सिद्धि तक ले जाने के लिए देश के कोटि-कोटि जनों का आशीर्वाद है। pic.twitter.com/ZRFklrqQ2f

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

बीज से बाजार तक हमने किसानों के लिए हर व्यवस्था को माइक्रो प्लानिंग के साथ मजबूती देने का प्रयास किया है। pic.twitter.com/i6x7LnKENR

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

आजादी के बाद अनेक दशकों तक जिनको कभी पूछा नहीं गया, आज मेरी सरकार उनको पूछती है, उनको पूजती भी है: PM pic.twitter.com/tvDani7Pxa

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

भारत ने नारा नहीं, बल्कि निष्ठा के साथ Women Led Development की ओर कदम बढ़ाए हैं। pic.twitter.com/etA3Tgikbn

— PMO India (@PMOIndia) July 3, 2024

AP/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964@gmail.com