પીએમઇન્ડિયા

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે પ્રથમ બોડોલેન્ડ મહોત્સવનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું, જે ભાષા, સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિ પર બે દિવસીય મેગા ઇવેન્ટ છે, જેનો ઉદ્દેશ શાંતિ જાળવવાનો અને વાઇબ્રન્ટ બોડો સોસાયટીનું નિર્માણ કરવાનો છે.

અહિં ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા શ્રી મોદીએ કાર્તિક પૂર્ણિમા અને દેવ દિવાળીનાં શુભ પ્રસંગે ભારતનાં નાગરિકોને શુભેચ્છા પાઠવી હતી. તેમણે આજે ઉજવાઈ રહેલા શ્રી ગુરુનાનક દેવજીના 555મા પ્રકાશ પર્વ પર દુનિયાભરના તમામ શીખ ભાઈઓ અને બહેનોને શુભેચ્છા પાઠવી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ભારતના નાગરિકો ભગવાન બિરસા મુંડાની 150મી જન્મજયંતી નિમિત્તે જનજાતીય ગૌરવ દિવસની ઉજવણી કરી રહ્યા છે. તેમણે પ્રથમ બોડોલેન્ડ મહોત્સવનું ઉદ્ઘાટન કરતાં આનંદ વ્યક્ત કર્યો હતો અને સમૃદ્ધિ, સંસ્કૃતિ અને શાંતિના નવા ભવિષ્યની ઉજવણી કરવા આવેલા દેશભરના બોડો લોકોને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.

આ પ્રસંગને તેમના માટે ભાવનાત્મક ક્ષણ ગણાવીને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, આ એક અત્યંત યોગ્ય ક્ષણ છે, કારણ કે તેનાથી 50 વર્ષ લાંબી હિંસાનો અંત આવ્યો છે અને બોડોલેન્ડ એકતાનાં પ્રથમ પર્વની ઉજવણી કરી રહ્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, રાણાચંડી નૃત્ય પોતે જ બોડોલેન્ડની તાકાત પ્રદર્શિત કરે છે. શ્રી મોદીએ વર્ષોના સંઘર્ષ અને મધ્યસ્થતાના પ્રયાસો પછી નવો ઇતિહાસ રચવા બદલ બોડો લોકોની પ્રશંસા કરી હતી.

વર્ષ 2020માં બોડો શાંતિ સમજૂતી પછી કોકરાઝારની મુલાકાત લેવાની તકને યાદ કરીને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, બોડો લોકોમાં તેમના પર જે ઉષ્મા અને પ્રેમની વર્ષા થઈ રહી છે, તેનાથી તેઓ બોડો લોકોમાંના એક હોવાનો અહેસાસ કરાવે છે. તેમણે કહ્યું કે તેમની મુલાકાતના ચાર વર્ષ પછી પણ આજે સમાન હૂંફ અને પ્રેમની અનુભૂતિ કરીને તેઓ ખુશ છે. શ્રી મોદીએ બોડો લોકોને તેમણે આપેલા શબ્દોને યાદ કર્યા હતા કે બોડોલેન્ડમાં શાંતિ અને સમૃદ્ધિની નવી સવાર થઈ છે. બોડોલેન્ડમાં શસ્ત્રોનો ત્યાગ કરીને શાંતિનો માર્ગ પસંદ કરતા લોકોને જોયા પછી. તેમણે ઉમેર્યું કે તે તેમના માટે ખરેખર ભાવનાત્મક ક્ષણ હતી. આજે ખુશહાલ લોકો અને ઉજ્જવળ ઉજવણીનાં સાક્ષી બન્યાં પછી પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, બોડો લોકોનાં ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે મજબૂત પાયો નાખવામાં આવ્યો છે. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, બોડોલેન્ડમાં છેલ્લાં 4 વર્ષમાં હાથ ધરવામાં આવેલો વિકાસ અતિ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, “બોડોલેન્ડમાં શાંતિ સમજૂતી પછી વિકાસની નવી લહેર જોવા મળી છે.” તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, તેઓ આજે બોડો શાંતિ સમજૂતીનાં લાભ અને બોડોનાં જીવન પર એની અસર જોઈને સંતુષ્ટ છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, બોડો શાંતિ સમજૂતીથી અન્ય ઘણી સમજૂતીઓ માટે નવા માર્ગો ખુલ્યા છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, એકલા આસામમાં જ 10,000થી વધારે યુવાનોએ શસ્ત્રોનો ત્યાગ કર્યો છે, હિંસાનો માર્ગ છોડી દીધો છે અને સમજૂતીનાં પરિણામે વિકાસની મુખ્ય ધારામાં પાછા ફર્યા છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, કાર્બી આંગલોંગ સમજૂતી, બ્રુ–રિયાંગ સમજૂતી અને એનએલએફટી–ત્રિપુરા સમજૂતી કોઈ પણ દિવસ સાકાર થશે એ કોઈની પણ કલ્પના બહારની વાત છે. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, લોકો અને સરકાર વચ્ચે પારસ્પરિક વિશ્વાસનું સન્માન બંને પક્ષોએ કર્યું છે અને હવે કેન્દ્ર સરકાર અને આસામ સરકાર બોડોલેન્ડ અને એનાં લોકોનાં વિકાસમાં કોઈ કસર છોડતી નથી.

બોડો ટેરિટોરિયલ રિજનમાં બોડો સમુદાયની જરૂરિયાતો અને આકાંક્ષાઓને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ આપેલી પ્રાથમિકતાનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, કેન્દ્ર સરકારે બોડોલેન્ડનાં વિકાસ માટે રૂ. 1500 કરોડનું વિશેષ પેકેજ આપ્યું છે, ત્યારે આસામ સરકારે વિશેષ વિકાસ પેકેજ મંજૂર કર્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, બોડોલેન્ડમાં શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય અને સંસ્કૃતિ સાથે સંબંધિત માળખાગત સુવિધાઓ વિકસાવવા માટે રૂ. 700 કરોડથી વધારેનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, જે લોકો હિંસા છોડીને મુખ્ય પ્રવાહમાં પાછા ફર્યા છે, તેમના પ્રત્યે સરકારે અત્યંત સંવેદનશીલતા સાથે નિર્ણયો લીધા છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, નેશનલ ડેમોક્રેટિક ફ્રન્ટ ઓફ બોડોલેન્ડના 4 હજારથી વધુ ભૂતપૂર્વ કેડરનું પુનર્વસન કરવામાં આવ્યું છે જ્યારે ઘણા યુવાનોને આસામ પોલીસમાં નોકરી આપવામાં આવી છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું કે આસામ સરકારે બોડો સંઘર્ષથી પ્રભાવિત દરેક પરિવારને ૫ લાખ રૂપિયાની સહાય આપી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબતની પણ નોંધ લીધી હતી કે, આસામ સરકાર બોડોલેન્ડનાં વિકાસ માટે દર વર્ષે રૂ. 800 કરોડથી વધારેનો ખર્ચ કરે છે.

કોઈ પણ ક્ષેત્રનાં વિકાસ માટે કૌશલ્ય વિકાસ અને યુવાનો અને મહિલાઓ માટે તકોની ઉપલબ્ધતાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સીડ મિશનની શરૂઆત થઈ છે. સીડ વિશે જણાવતાં શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, તેનો અર્થ કૌશલ્ય, ઉદ્યોગસાહસિકતા, રોજગારી અને વિકાસ મારફતે યુવાનોનું કલ્યાણ થાય છે. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, બોડો યુવાનોને આમાંથી મોટો લાભ મળી રહ્યો છે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, ભૂતકાળના બંદૂકધારી યુવાનો રમતગમતનાં ક્ષેત્રમાં આગળ વધી રહ્યાં છે એ જોઈને તેમને આનંદ થયો છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે કોકરાઝારમાં ડ્યુરાન્ડ કપની બે આવૃત્તિઓ અને બાંગ્લાદેશ, નેપાળ અને ભૂટાનની ટીમોની ભાગીદારી ઐતિહાસિક હતી. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, શાંતિ સમજૂતી પછી બોડોલેન્ડ લિટરેચર ફેસ્ટિવલ પણ છેલ્લાં ત્રણ વર્ષથી કોકરાઝારમાં સતત યોજવામાં આવે છે, જે બોડો સાહિત્યની મહાન સેવાનો સંકેત આપે છે. તેમણે આજે ઉજવાઇ રહેલા બોડો સાહિત્ય સભાના 73મા સ્થાપના દિવસ નિમિત્તે પણ લોકોને શુભેચ્છા પાઠવી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ દિવસ બોડો સાહિત્ય અને બોડો ભાષાની ઉજવણીનો દિવસ છે અને આવતીકાલે સાંસ્કૃતિક રેલીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.

મહોત્સવમાં આ પ્રદર્શનની મુલાકાતનો પોતાનો અનુભવ વર્ણવતા શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, તેમણે એરોનાયે, દોખોના, ગામસા, કરાઇ–દક્ષિની, થોરખા, જાઉ ગિશી, ખામ અને ભૌગોલિક સંકેત (જીઆઇ) ટેગ મેળવનાર અન્ય ઉત્પાદનો જેવી સમૃદ્ધ બોડો કળા અને કળાનાં સાક્ષી બન્યાં હતાં. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, જીઆઈ ટેગનાં મહત્ત્વથી બોડોલેન્ડ અને બોડો સંસ્કૃતિ સાથે જોડાયેલા ઉત્પાદનોની ઓળખ જાળવવામાં મદદ મળી છે, પછી ભલેને તે દુનિયામાં ગમે તે સ્થળે હોય. સેરીકલ્ચર બોડો સંસ્કૃતિનો હંમેશાથી મહત્ત્વપૂર્ણ ભાગ રહ્યો છે એ બાબત પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સરકારે બોડોલેન્ડ સેરીકલ્ચર મિશનનો અમલ કર્યો છે. દરેક બોડો પરિવારમાં વણાટની પરંપરા છે તેની નોંધ લઈને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, બોડોલેન્ડ હેન્ડલૂમ મિશન મારફતે બોડો સમુદાયના સાંસ્કૃતિક વારસાને પ્રોત્સાહન આપવા જરૂરી પ્રયાસો હાથ ધરવામાં આવ્યા છે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, “આસામ ભારતના પ્રવાસન ક્ષેત્રની મોટી તાકાત છે, જ્યારે બોડોલેન્ડ આસામના પ્રવાસન ક્ષેત્રની તાકાત છે.” શ્રી મોદીએ પ્રસન્નતા વ્યક્ત કરી હતી કે માનસ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન, રાયમોના રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન અને શીખના ઝાલાઓ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનના ગાઢ જંગલો, જેનો ઉપયોગ એક સમયે સંતાકૂકડી તરીકે કરવામાં આવતો હતો, હવે યુવાનોની મહત્વાકાંક્ષાઓને પૂર્ણ કરવાનું માધ્યમ બની રહ્યું છે. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, બોડોલેન્ડમાં પ્રવાસન ક્ષેત્રમાં વૃદ્ધિ થવાથી યુવાનો માટે રોજગારીની ઘણી નવી તકોનું સર્જન થશે.

શ્રી મોદીએ શ્રી બોડોફા ઉપેન્દ્રનાથ બ્રહ્મા અને ગુરુદેવ કાલીચરણ બ્રહ્માને તેમના યોગદાન માટે યાદ કરતા કહ્યું હતું કે, બોડોફા હંમેશા ભારતની અખંડિતતા અને બોડો લોકોનાં બંધારણીય અધિકારો માટે લોકતાંત્રિક પદ્ધતિ પ્રસ્તુત કરે છે, ત્યારે ગુરુદેવ કાલીચરણ બ્રહ્મા અહિંસા અને આધ્યાત્મિકતાના માર્ગે ચાલીને સમાજને એકતાંતણે બાંધે છે. તેમને સંતોષ હતો કે, બોડો માતાઓ અને બહેનોએ તેમનાં બાળકોનાં ઉજ્જવળ ભવિષ્યનાં સપનાં જોયાં હતાં, ત્યારે દરેક બોડો પરિવારને હવે તેમનાં બાળકોનું ઉજ્જવળ ભવિષ્ય આપવાની આકાંક્ષા છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આ ઘટના તેમની સામે સફળ બોડો હસ્તીઓની પ્રેરણાને આભારી છે, જેમણે ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર શ્રી હરિશંકર બ્રહ્મા, મેઘાલયના ભૂતપૂર્વ રાજ્યપાલ શ્રી રણજીત શેખર મુશાહરી જેવા મહત્વપૂર્ણ હોદ્દાઓ પર રહીને દેશની સેવા કરી છે, જેમણે બોડો સમુદાયની પ્રતિષ્ઠામાં વધારો કર્યો છે. શ્રી મોદીને એ વાતનો આનંદ હતો કે બોડોલેન્ડના યુવાનો એક સારી કારકિર્દીનું નિર્માણ કરવાનું સપનું જોઈ રહ્યા છે અને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો તેમની પ્રગતિમાં ભાગીદાર તરીકે દરેક બોડો પરિવારની સાથે ઊભી છે.

શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, આસામ સહિત સંપૂર્ણ પૂર્વોત્તર ભારતનું અષ્ટલક્ષ્મી છે અને વિકસિત ભારતનાં સંકલ્પને નવી ઊર્જા પ્રદાન કરવા માટે પૂર્વ ભારતમાંથી વિકાસની શરૂઆત થશે. તેમણે કહ્યું હતું કે, એટલે સરકાર પૂર્વોત્તરનાં રાજ્યો વચ્ચેનાં સરહદી વિવાદોનું સૌહાર્દપૂર્ણ સમાધાન શોધવાનો પ્રયાસ કરીને પૂર્વોત્તરમાં કાયમી શાંતિ માટે સતત પ્રયાસો કરી રહી છે.

છેલ્લા દાયકામાં આસામ અને પૂર્વોત્તરના વિકાસનો સુવર્ણયુગ શરૂ થયો છે એ વાત પર ભાર મૂકતા શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, સરકારની નીતિઓને કારણે 10 વર્ષમાં 25 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આસામનાં લાખો લોકોએ ગરીબીને પણ હરાવી છે. વર્તમાન સરકારનાં કાર્યકાળ દરમિયાન આસામ વિકાસનાં નવા વિક્રમોનું સર્જન કરી રહ્યું છે એ બાબતનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, સરકારે ખાસ કરીને સ્વાસ્થ્ય સાથે સંબંધિત માળખાગત સુવિધાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, છેલ્લાં દોઢ વર્ષમાં આસામને 4 મોટી હોસ્પિટલો એટલે કે ગુવાહાટી એઇમ્સ અને કોકરાઝાર, નલબારી, નાગાંવ મેડિકલ કોલેજ આપવામાં આવી હતી, જેનાથી લોકોની મુશ્કેલીઓમાં ઘટાડો થયો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આસામમાં કેન્સર હોસ્પિટલ શરૂ થવાથી પૂર્વોત્તરનાં દર્દીઓને મોટી રાહત થઈ છે. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, આસામમાં મેડિકલ કોલેજોની સંખ્યા વર્ષ 2014 અગાઉ 6થી વધારીને 12 કરવામાં આવી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, વધુ 12 નવી મેડિકલ કોલેજો ખોલવાની કામગીરી ચાલી રહી છે, જે યુવાનો માટે તકોનાં નવા દ્વાર ખોલશે.

પોતાનાં સંબોધનને પૂર્ણ કરતાં શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, બોડો શાંતિ સમજૂતીએ ચીંધેલો માર્ગ સમગ્ર પૂર્વોત્તર માટે સમૃદ્ધિનો માર્ગ છે. બોડોલેન્ડને સદીઓ જૂની સંસ્કૃતિનું સમૃદ્ધ નિવાસસ્થાન માનવામાં આવે છે તેની નોંધ લઈને તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આપણે આ સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓને સતત મજબૂત કરવી પડશે. તેમણે બોડોનો આભાર માન્યો હતો અને તેમને પ્રથમ બોડોલેન્ડ મહોત્સવની શુભેચ્છા પાઠવી હતી.

આ પ્રસંગે આસામના રાજ્યપાલ શ્રી લક્ષ્મણ પ્રસાદ આચાર્ય, બોડોલેન્ડ પ્રાદેશિક ક્ષેત્રના ચીફ શ્રી પ્રમોદ બોરો, ઓલ બોડો વિદ્યાર્થી સંઘના પ્રમુખ શ્રી દીપેન બોડો, બોડો સાહિત્ય સભાના પ્રમુખ ડૉ. સૂરથ નરઝરી આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત હતા. આસામના મુખ્યમંત્રી, શ્રી હિમંતા બિસ્વા સરમાએ આ કાર્યક્રમ સાથે વિડીયો કોન્ફરન્સ દ્વારા વર્ચ્યુઅલ રીતે જોડાયા હતા.

પૃષ્ઠભૂમિ

પ્રથમ બોડોલેન્ડ મહોત્સવ બે દિવસીય કાર્યક્રમનું આયોજન 15 અને 16 નવેમ્બરનાં રોજ થઈ રહ્યું છે. તે ભાષા, સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિ પર શાંતિ જાળવવા અને વાઇબ્રન્ટ બોડો સોસાયટીના નિર્માણ માટે એક મેગા ઇવેન્ટ છે. તેનો ઉદ્દેશ માત્ર બોડોલેન્ડમાં જ નહીં, પણ આસામ, પશ્ચિમ બંગાળ, નેપાળના અન્ય ભાગો અને પૂર્વોત્તરના અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય સરહદી વિસ્તારોમાં રહેતા બોડો મૂળના લોકોને સંકલિત કરવાનો છે. મહોત્સવનો વિષય ‘સમૃદ્ધ ભારત માટે શાંતિ અને સંવાદિતા‘ છે, જેમાં બોડોલેન્ડ ટેરિટોરિયલ રિજન (બીટીઆર)ના અન્ય સમુદાયોની સાથે બોડો સમુદાયની સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ, ભાષા અને શિક્ષણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. તેનો ઉદ્દેશ બોડોલેન્ડના સાંસ્કૃતિક અને ભાષાકીય વારસા, ઇકોલોજીકલ જૈવવિવિધતા અને પ્રવાસન ક્ષમતાની સમૃદ્ધિનો લાભ ઉઠાવવાનો છે.

નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, મહોત્સવ પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના ગતિશીલ નેતૃત્વ હેઠળ 2020માં બોડો શાંતિ સમજૂતી પર હસ્તાક્ષર થયા પછી રિકવરી અને સ્થિતિસ્થાપકતાની નોંધપાત્ર સફરની ઉજવણી કરવા વિશે પણ છે. આ શાંતિ સમજૂતીએ બોડોલેન્ડમાં દાયકાઓના સંઘર્ષ, હિંસા અને જાનહાનિનો ઉકેલ લાવવાની સાથે અન્ય શાંતિ વસાહતો માટે ઉત્પ્રેરક તરીકે પણ કામ કર્યું હતું.

“સમૃદ્ધ બોડો સંસ્કૃતિ, પરંપરા અને ભારતીય વારસા અને પરંપરાઓમાં પ્રદાન કરતું સાહિત્ય” વિષય પરનું સત્ર આ મહોત્સવનું મુખ્ય કેન્દ્ર બનશે અને સમૃદ્ધ બોડો સંસ્કૃતિ, પરંપરાઓ, ભાષા અને સાહિત્ય પર વિચાર–વિમર્શનું સાક્ષી બનશે. રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ, 2020 મારફતે શિક્ષણના માધ્યમથી માતૃભાષાના પડકારો અને તકો” વિષય પર અન્ય એક સત્ર પણ યોજાશે. બોડોલેન્ડ વિસ્તારમાં પ્રવાસન અને સંસ્કૃતિને પ્રોત્સાહન આપવાના ઉદ્દેશ સાથે “સ્વદેશી સાંસ્કૃતિક સંમેલન અને સંસ્કૃતિ અને પ્રવાસનના માધ્યમથી ‘વાઇબ્રન્ટ બોડોલેન્ડ‘ ક્ષેત્રનું નિર્માણ કરવા પર ચર્ચા–વિચારણાનું પણ આયોજન કરવામાં આવશે.

આ સમારંભમાં બોડોલેન્ડ ક્ષેત્ર, આસામ, પશ્ચિમ બંગાળ, ત્રિપુરા, નાગાલેન્ડ, મેઘાલય, અરુણાચલ પ્રદેશ, ભારતના અન્ય ભાગો અને પડોશી રાજ્યો નેપાળ અને ભૂટાનથી પણ પાંચ હજારથી વધુ સાંસ્કૃતિક, ભાષાકીય અને કલાપ્રેમીઓએ આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો.

Speaking at the inauguration of the Bodoland Mohotsov. Our Government is committed to ensuring progress and prosperity for the vibrant Bodo community.https://t.co/dqr7XctkmC

— Narendra Modi (@narendramodi) November 15, 2024

बोडो लोगों के उज्ज्वल भविष्य की मजबूत नींव तैयार हो चुकी है: PM @narendramodi pic.twitter.com/QAiZQaXHbN

— PMO India (@PMOIndia) November 15, 2024

पूरा नॉर्थ ईस्ट, भारत की अष्टलक्ष्मी है: PM @narendramodi pic.twitter.com/EfQhPzA726

— PMO India (@PMOIndia) November 15, 2024

AP/IJ/GP/JD