પીએમઇન્ડિયા

તમે વડાપ્રધાન તરીકે બે વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે. સરકારની કઈ ઉપલબ્ધિને તમે સૌથી મોટી ગણો છો? એવી કોઈ બાબત છે જે અંગે તમને લાગતું હોય કે સરકારે આ સિદ્ધિ મેળવવી જોઇતી હતી, પરંતુ હજુ સુધી નથી મળી – કોઈ ખેદ?

મારા મત પ્રમાણે આપણે સરકારને શું લાભ થયો એ નહીં પરંતુ દેશને શું લાભ થયો એ વિચારવું જોઇએ. સરકારનું અસ્તિત્વ જનતા જનાર્દનના હિત માટે છે અને એ માટે જ રહેવું જોઇએ. આપણે છેલ્લા 25 મહિનાનું મૂલ્યાંકન કરીએ ત્યારે તે આપણે અગાઉના સમયગાળાના સંદર્ભમાં કરવું જોઇએ. અમે સત્તા સંભાળી ત્યારે લગભગ સર્વત્ર નિરાશા અને નકારાત્મકતાનું વાતાવરણ હતું. અખબારોનાં પાનાં ભ્રષ્ટાચાર અને તેની અસરોના સમાચારોથી ભરાયેલાં રહેતાં. અગાઉના મહિનાઓમાં શૅરોના ભાવ તળિયે આવી ગયા હતા અને વૈશ્વિક બજારમાં ભારતની સાખ પણ નીચે આવી ગઈ હતી. ફુગાવો પણ અસાધારણ હતો. એ બધાથી વિશેષ સામાન્ય નાગરિકો અસાહયતા અનુભવતા હતા. અગાઉની સરકારની સાથે આજે તો એ બધું ગાયબ થઈ ગયું. હવે શ્રદ્ધા અને આશાનું વાતાવરણ છે. ઊંચી ઉડાન માટે મજબૂત પાયો નખાઈ રહ્યો છે. નિરાશામાંથી ભવિષ્ય બાબતે વિશ્વાસનું તથા આર્થિક પતનથી નિરંતર વિકાસના આ પરિવર્તનમાં ભારતના પરિવર્તનની સંભાવના રહેલી છે.

અને જ્યાં સુધી ખેદનો પ્રશ્ન છે ત્યાં સુધી મારો જવાબ તમને ગમશે કે નહીં એ હું જાણતો નથી. સંસદીય ચૂંટણી દરમિયાન મીડિયાનો એક ભાગ હતો જે ઇચ્છતો હતો અમારી જીત ન થાય. મને એ વાતનો ખેદ છે કે છેલ્લાં બે વર્ષમાં મીડિયાના એ ભાગને અમારા અભિગમ બાબતે વિશ્વાસ અપાવી શક્યા નથી અથવા સમજાવી શક્યા નથી. આ સંશયશીલ લોકોને જીતવાનો અને અમારી ગંભીરતા તથા સારા ઇરાદાઓ વિશે તેમને સમજાવવાનો મારો પડકાર છે.
— દુનિયાના દેશો વધુને વધુ અંતર્મુખી થઈ રહ્યા હોય એવું લાગે છે; તેનો એક સંકેત બ્રેક્ઝિટ છે. શું તમને લાગે છે કે વૈશ્વિક વેપાર અને લોકોની આવન–જાવન ઉપર નજીકના ભવિષ્યમાં અસર પડશે?

દુનિયા અનેક કઠીન સંજોગોમાંથી પસાર થઈ રહી છે. એ સંજોગોને સાચા અર્થમાં જોવાનું અને સ્થાનિક પરિસ્થિતિને ક્ષેત્રીય તથા વૈશ્વિક અસરોથી અલગ કરવામાં આવે તે જરૂરી છે. સદીઓથી એક વાત સ્પષ્ટ છે કે પ્રત્યેક દેશ માટે તેમના પોતાનાં હિત સર્વોચ્ચ સ્થાને હોય છે. આ હિતોની સર્વોપરિતાને ધ્યાનમાં રાખીને જ દરેક દેશ પોતપોતાના બાહ્ય સંબંધોનું નિર્માણ કરે છે અને દુનિયાના અન્ય દેશો સાથે જોડાય છે. અન્ય દેશોનાં હિતો સાથે સાયુજ્ય કરીને વૈશ્વિક સંપર્કોને મજબૂત બનાવી શકાય. આજે ટેકનોલોજી હોય કે વેપાર, માનવીય સ્રોતો અથવા મૂડીનું હસ્તાંતરણ હોય, સંશોધન અને ઇનોવેશન હોય, આપણે એકબીજા સાથે સંકળાઈને તથા પરસ્પરાવલંબી દુનિયામાં જીવીએ છીએ. દુનિયાના દેશો એકબીજા સાથે આર્થિક સહકાર મજબૂત બનાવે ત્યારે પણ તેમના પોતાનાં હિતોનું ધ્યાન રાખતા હોય છે. બ્રેક્ઝિટ બાબતે વાત કરું તો એ વિષયની ઊંડાણપૂર્વક સમીક્ષા થવી જોઇએ. આપણે આપણાં હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને અમે યોગ્ય નિર્ણય લઇશું.

— તમે હંમેશાં સહકારી સમવાયીતંત્ર વિશે વાત કરો છો. પરંતુ એવી ટીકા થઈ રહી છે કે તમે અન્ય પક્ષોનો તથા અન્ય પક્ષો દ્વારા શાસિત રાજ્યોનો પૂરો સાથ–સહકાર નથી લેતા. દિલ્હી, ઉત્તરાખંડ, પશ્ચિમ બંગાળને કેન્દ્ર સરકાર સામે ફરિયાદો છો. વિકાસના પથ ઉપર એ લોકોને સાથે લેવાનું તમને પસંદ નથી?

તમે હકીકતો ઉપર ધ્યાન આપશો તો તમને જણાશે કે સ્વતંત્રતા પછીની કોઇપણ સરકારની સરખામણીમાં આ સરકારે રાજ્યો માટે ઘણું કર્યું છે, અને તેમાં સરકાર કયા પક્ષની છે એ બાબત ધ્યાનમાં લીધી નથી. 14મા નાણા પંચની ભલામણો અનુસાર કેન્દ્રીય કરવેરામાંથી રાજ્યોનો હિસ્સો 32% હતો તે વધારીને 42% કરવામાં આવ્યો છે. અનેક વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીઓની સલાહને અવગણીને અમે એ ભલામણોનો અમલ કરવાનો નિર્ણય કર્યો. પ્રારંભમાં અમારા ટીકાકારો કહેતા હતા કે આવો વધારો કરીને પછી તેની સામે કેન્દ્ર સરકાર પ્રેરિત યોજનાઓ ઉપર કાપ મૂકવામાં આવશે. નાણાકીય વર્ષ 2015-16ના આંકડા હવે ઉપલબ્ધ છે અને તેના પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કેન્દ્ર સરકાર પ્રેરિત યોજનાઓમાં અનિવાર્ય કાપને એડજસ્ટ કર્યા પછી પણ 2015-16માં કેન્દ્રમાંથી રાજ્યોને કરવામાં આવતી ફાળવણીમાં 21% કરતાં વધુનો વધારો થયો છે. કેન્દ્ર સરકાર પ્રેરિત યોજનાઓમાં ઘટાડો કર્યા પછી પણ રાજ્યોને જે વધારાના સ્રોતોની ફાળવણી થઈ છે તે લગભગ રૂપિયા Rs 1,44,800 કરોડ છે. નાણાકીય સહાયમાં આ વધારો સ્પષ્ટપણે નાણાપંચ, જેની રચના અગાઉ સરકાર દ્વારા કરવામાં આવી હતી, તેની ભલામણો અનુસાર થયો છે. તમને કેટલાંક ઉદાહરણ આપું, જેમ કે નાણાકીય સ્રોતોની ફાળવણીમાં વધારા બાદ પશ્ચિમ બંગાળનો હિસ્સો 37%, કેરળનો હિસ્સો 38%, તેલંગણાનો હિસ્સો 25%, હિમાચલ પ્રદેશનો હિસ્સો 49%, ઉત્તરપ્રદેશનો હિસ્સો 22% તથા કર્ણાટકનો હિસ્સો 21% વધ્યો છે. વિપક્ષ-શાસિત રાજ્યોને ‘ટીમ ઈન્ડિયા’ના સમાન ભાગીદાર ગણવાના અમારી સરકારના રેકોર્ડ બદલ અમને ગર્વ છે.

હું તમને વધુ એક નક્કર ઉદાહરણ આપું. નાણાપંચ દ્વારા કરવેરા પર કેન્દ્રના હિસ્સામાં તીવ્ર ઘટાડો કરી દેવામાં આવતા કેન્દ્ર સરકાર પ્રેરિત યોજનાઓમાં ફેરફાર કરવાનું અનિવાર્ય બન્યું હતું. હકીકતે પંચે તો એ યોજનાઓ જ પડતી મૂકવાની ભલામણ કરી હતી. દેશ સ્વતંત્ર થયો ત્યારથી કેન્દ્ર સરકાર પ્રેરિત યોજનાઓ માટે ખર્ચ કરવાનું માળખું સંપૂર્ણપણે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત કરવામાં આવતું રહ્યું છે. પણ આ વખતે અમે નિતિ આયોગ હેઠળ મુખ્યપ્રધાનોના પેટાજૂથની રચના કરી અને તેમને જ નવી પદ્ધતિ વિકસાવવાની કામગીરી સોંપી. આ પેટાજૂથ, જેમાં કેરળ, ઉત્તરપ્રદેશ તથા તેલંગણા રાજ્યોના મુખ્યપ્રધાનોનો સમાવેશ થાય છે, તેમણે સર્વાનુમતે ભલામણો કરી અને અમે એ તરત જ સ્વીકારી લીધી. વિકાસના પ્રત્યેક પથ ઉપર તમામ રાજ્યોની અમારી સાથે લેવા માટેની અમારી આ પ્રતિબદ્ધતાથી મોટું બીજું કોઈ પ્રમાણ હોઈ ન શકે.

— વેપાર હોય કે એનએસજી હોય, દરેક બાબતમાં ચીન ભારતના હિતો માટે અવરોધ ઊભા કરતું રહ્યું છે. નવી દિલ્હી હવે બીજિંગને આંખ બતાવી શકે છે, પરંતુ ચીનની આવી નુકસાનકારક દખલગીરીને બંધ કરવા તમે તમારી ક્ષમતાનો કેવી રીતે ઉપયોગ કરશો?

તમારો પ્રશ્ન સૂચવે છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધો સમાનતા આધારિત હોય છે. હું માનું છું કે દેશો અનેક ક્ષેત્રમાં તેમના પોતાનાં હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને આગળ વધતા હોય છે અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં વિવાદોનું સમાધાન શોધતા હોય છે. આજે કોઈ દેશ એકલે હાથે વિકાસ કરી શકતો નથી. આપણે સાથે મળીને કામ કરવું પડતું હોય છે. ભારત અને ચીન પાડોશી દેશો છે, એશિયામાં બંનેની અગત્યની ભૂમિકા છે અને સાથે જ વૈશ્વિક મંચ ઉપર બંનેની ભૂમિકાનું મહત્ત્વ વધતું જાય છે. આપણે હજુ સાથે મળીને વધારે કામ કરવાની જરૂર છે, એકબીજાનાં હિતો અને પ્રાથમિકતાઓને અને સાથે પરસ્પર ચિંતા અને હિતોને સમજવાની જરૂર છે. પરંતુ હું આપણા વ્યૂહાત્મક હિતો બાબતે મક્કમ છું અને તેને મક્કમપણે વળગી રહેશે.

— ઉત્તરપ્રદેશમાં જીત મેળવવાનું તમારા માટે તથા તમારા પક્ષ માટે કેટલું અગત્યનું છે? ચૂંટણી પરિણામને તમે કેન્દ્ર સરકાર પરના લોકમત તરીકે જોશો?

ઉત્તર પ્રદેશને તેની પોતાની પ્રાથમિકતાઓ છે. છેલ્લાં 15 વર્ષમાં રાજ્યમાં જે પરિસ્થિતિ પેદા થઈ છે તેને ધ્યાનમાં લઇએ તો એ રાજ્યને બચાવવા માટેનો એકમાત્ર માર્ગ સર્વગ્રાહી વિકાસ છે. અને એકમાત્ર ભાજપ જ વિકાસનું વચન આપી શકે છે. પંદર વર્ષના કુશાસનને કારણે રાજ્ય માત્ર શૈક્ષણિક ક્ષેત્રમાં જ નહીં પરંતુ ઔદ્યોગિક વિકાસમાં પણ પાછળ પડી ગયું છે. સર્વગ્રાહી શિક્ષણ વિકાસના સૂચકાંક – U-DISE ના રેન્કિંગમાં 2014-15માં તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશોની સરખામણીમાં છેક તળિયે હતું. આ રેન્કિંગ માટે ચાર માપદંડ હતાઃ નાગરિકો સુધી યોજનાઓ પહોંચવી, માળખાકીય સુવિધાઓ, શિક્ષકો તથા પરિણામો. તો આનો અર્થ એ કે ઉત્તરપ્રદેશ આ તમામ માપદંડમાં પાછળ છે. અમારી વ્યૂહરચના ઉત્તરપ્રદેશને પ્રગતિના માર્ગ ઉપર લાવવાની રહેશે. કેન્દ્ર સરકારે ઉત્તરપ્રદેશ માટે રૂપિયા એક લાખ કરોડ કરતાં વધુની યોજનાઓ મંજૂર કરી છે. તેમાંથી રૂપિયા 68,000 કરોડ રસ્તાઓ માટે તથા રૂપિયા 27,000 કરોડ રેલવે, વીજળી અને પેટ્રોલિયમ યોજનાઓ માટે છે.

રાજ્યમાં સંતુલિત ઔદ્યોગિક વિકાસ ઉપર ધ્યાન આપવું જ પડશે. પૂર્વીય ઉત્તરપ્રદેશની અવગણના ન થઈ શકે. એ ક્ષેત્ર આર્થિક રીતે, શૈક્ષણિક રીતે તથા ઔદ્યોગિક રીતે પછાત છે. આ અસંતુલન ઘટાડવા માટે અમે ડેડીકેટેડ ફ્રેઇટ કોરિડોર યોજના (નિર્ધારિત રેલવે માલ પરિવહન) માટે નોંધપાત્ર મૂડીરોકાણ કરી રહ્યા છીએ. એ સૂચિત ડેડીકેટેડ ફ્રેઇટ કોરિડોર યોજનાના માર્ગમાં અઢાર કેન્દ્રો અંકિત કરવામાં આવ્યાં છે જ્યાં વિકાસને ગતિ મળશે. આ કોરિડોર રસાયણ, સીમેન્ટ, ખાતર તેમજ અન્ય ઉદ્યોગોને પણ ગતિશીલતા આપશે. કેન્દ્ર સરકાર ગોરખપુર ખાતે ખાતરના કારખાનાને રૂપિયા 6000 કરોડના ખર્ચે પુનઃ શરૂ કરવાની યોજના પર કામ કરી રહી છે. પૂર્વ ઉત્તર પ્રદેશમાં નવી એઈમ્સ હોસ્પિટલની પણ યોજના છે. આ પગલાં પૂર્વીય ઉત્તર પ્રદેશના ઔદ્યોગિક તેમજ આર્થિક પરિવેશને બદલી નાખશે.

— સરકારનો ધારાકીય એજન્ડા આગળ વધારવા બાબતે વિરોધ પક્ષો પ્રત્યે તમે વારંવાર નારાજગી વ્યક્ત કરો છો. શું તમને ખરેખર એવું લાગે છે કે તમારાં લક્ષ્યાંકોને પહોંચી વળવા માટે વિપક્ષો સાથે તમે કોઈ સર્વસંમત ઉકેલ શોધી શકશો?

લોકશાહીમાં હંમેશાં રાજકીય પક્ષોને તેમની પોતાની નીતિઓ, તેમની પોતાની વ્યૂહરચનાઓ તથા તેમની પોતાની પ્રાથમિકતાઓ રહેવાની. વાયબ્રન્ટ લોકશાહીનું આ મૂળભૂત પાસું છે. પરંતુ તેમની પ્રાથમિકતાઓ તેમજ મજબૂરીઓની સાથે તમામ પક્ષોએ વ્યાપક હિતને ધ્યાનમાં રાખીને પક્ષીય ગણતરીઓને બદલે દેશને મહત્ત્વ આપવું જોઇએ. આ જ કારણે મેં સંસદમાં કહ્યું હતું કે, લોકસભામાં સંખ્યાબળની દૃષ્ટિએ અમે બહુમતીમાં હોવા છતાં અમારો ઇરાદો હંમેશાં સર્વાનુમતી સાધવાનો તથા સર્વસંમતિના આધાર પર આગળ વધવાનો રહેશે. મને એ જોઇને આનંદ થાય છે કે આ સંસદના બે વર્ષમાં આ બાબતે ઘણી પ્રગતિ સધાઈ છે. ઘણી સંસદીય કામગીરી પૂર્ણ થવા ઉપરાંત ડૉ. આંબેડકરની 125મી જયંતીથી લઇને દુષ્કાળ અને પઠાણકોટમાં આતંકી હુમલા જેવા વિષયો ઉપર આપણે તંદુરસ્ત ચર્ચા જોઈ. આ ચર્ચાઓ એક તંદુરસ્ત વાતાવરણમાં યોજાઈ હતી.

સંસદીય એજન્ડાની બાબતમાં રાષ્ટ્રીય હિત સંદર્ભે મોટાભાગના પક્ષોએ સરકારને સહયોગ આપ્યો છે. તમારા પ્રશ્નમાં તમે તમામ વિપક્ષોને એક જ લાકડીએ હાંકી દીધા છે. પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે માત્ર એક રાજકીય પક્ષને બાદ કરતાં બાકીના વિપક્ષોએ વિશાળ રાજકીય હિતને ધ્યાનમાં રાખ્યું છે. આખો દેશ જાણે છે કે માત્ર એક જ રાજકીય પક્ષ જે તેની હારની સચ્ચાઈને સ્વીકારતો નથી તે રાષ્ટ્રીય હિતો પર નકારાત્મક પ્રભાવ પડતો હોવા છતાં દરેકે દરેક મુદ્દે અવરોધક બને છે.