પીએમઇન્ડિયા

કાર્યક્રમમાં ઉપસ્થિત રાજસ્થાનના રાજ્યપાલ શ્રી હરિભાઉ કૃષ્ણરાવ બાગડેજી, રાજસ્થાનના લોકપ્રિય મુખ્યમંત્રી શ્રી ભજનલાલ શર્મા, જસ્ટિસ શ્રી સંજીવ ખન્નાજી, દેશના કાયદા મંત્રી શ્રી અર્જુનરામ મેઘવાલજી, રાજસ્થાન હાઈકોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ શ્રી મનીન્દ્ર મોહન શ્રીવાસ્તવજી, અન્ય તમામ માનનીય ન્યાયાધીશો, ન્યાય જગતના તમામ મહાનુભાવો, ઉપસ્થિત દેવીઓ અને સજ્જનો!

સૌ પ્રથમ હું તમારા બધાની માફી માંગવા માંગુ છું. કારણ કે હું અહીં પહોંચવામાં લગભગ 10 મિનિટ મોડો હતો. કારણ કે હું મહારાષ્ટ્રથી નીકળ્યો હતો, પરંતુ હવામાનને કારણે સમયસર પહોંચી શક્યો ન હતો અને આ માટે હું તમારા બધાની માફી માંગુ છું.

મિત્રો,

મને ખુશી છે કે મને આજે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટના પ્લેટિનમ જ્યુબિલી સેલિબ્રેશનમાં તમારી વચ્ચે રહેવાની તક મળી છે. રાજસ્થાન હાઈકોર્ટે એવા સમયે 75 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે જ્યારે આપણું બંધારણ પણ 75 વર્ષ પૂર્ણ કરવા જઈ રહ્યું છે. તેથી, તે ઘણા મહાન લોકોની પ્રામાણિકતા અને યોગદાનની ઉજવણી કરવાનો તહેવાર પણ છે. આ પણ બંધારણમાં આપણી શ્રદ્ધાનું ઉદાહરણ છે. હું આ અવસર પર તમારા બધા ન્યાયશાસ્ત્રીઓને અને રાજસ્થાનના લોકોને અભિનંદન આપું છું અને તેમને શુભેચ્છા પાઠવું છું.

મિત્રો,

આપણા રાષ્ટ્રની એકતાનો ઈતિહાસ રાજસ્થાન હાઈકોર્ટના અસ્તિત્વ સાથે પણ જોડાયેલો છે. તમે બધા જાણો છો કે જ્યારે સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે 500થી વધુ રજવાડાઓને એક કરી દેશને એક કર્યો ત્યારે રાજસ્થાનના અનેક રજવાડાઓ પણ તેમાં સામેલ હતા. જયપુર, ઉદયપુર અને કોટા જેવા ઘણા રજવાડાઓમાં પણ પોતાની હાઈકોર્ટ હતી. તેમના એકીકરણ સાથે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટ અસ્તિત્વમાં આવી. એટલે કે રાષ્ટ્રીય એકતા એ આપણી ન્યાય વ્યવસ્થાનો પણ પાયાનો પથ્થર છે. આ પાયાનો પથ્થર જેટલો મજબૂત હશે તેટલો જ આપણો દેશ અને તેની વ્યવસ્થાઓ વધુ મજબૂત થશે.

મિત્રો,

હું માનું છું કે ન્યાય હંમેશા સરળ અને સ્પષ્ટ હોય છે. પરંતુ કેટલીકવાર પ્રક્રિયાઓ તેને મુશ્કેલ બનાવે છે. ન્યાયને શક્ય તેટલો સરળ અને સ્પષ્ટ બનાવવાની આપણા સૌની સામૂહિક જવાબદારી છે. અને મને સંતોષ છે કે દેશે આ દિશામાં ઘણાં ઐતિહાસિક અને નિર્ણાયક પગલાં લીધાં છે. અમે સેંકડો સંસ્થાનવાદી કાયદાઓ રદ કર્યા છે જે સંપૂર્ણપણે અપ્રસ્તુત બની ગયા છે. આઝાદીના આટલા દાયકાઓ પછી, ગુલામીની માનસિકતામાંથી બહાર આવીને, દેશે ભારતીય દંડ સંહિતાની જગ્યાએ ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા અપનાવી છે. સજાને બદલે ન્યાય, આ પણ ભારતીય વિચારધારાનો આધાર છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા આ માનવીય વિચારને આગળ લઈ જાય છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા આપણી લોકશાહીને સંસ્થાનવાદી માનસિકતામાંથી મુક્ત કરે છે. ન્યાય સંહિતાના સિદ્ધાંતોને શક્ય તેટલું અસરકારક બનાવવાની જવાબદારી હવે આપણા બધાની છે.

મિત્રો,

છેલ્લા એક દાયકામાં આપણો દેશ ઝડપથી બદલાયો છે. 10 વર્ષ પહેલા 10મા સ્થાનેથી ઉછળીને આપણે વિશ્વની પાંચમી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની ગયા છીએ. આજે દેશના સપના મોટા છે, દેશવાસીઓની આકાંક્ષાઓ પણ મોટી છે. તેથી, એ મહત્વનું છે કે આપણે નવા ભારતને અનુરૂપ નવી નવીનતાઓ કરીએ અને આપણી સિસ્ટમને આધુનિક બનાવીએ. આ માટે બધા માટેનો આ ન્યાય એટલો જ જરૂરી છે. આપણે જોઈ રહ્યા છીએ કે આજે ટેક્નોલોજી આપણી ન્યાય વ્યવસ્થામાં આટલી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે. આઈટી ક્રાંતિ કેટલું મોટું પરિવર્તન લાવી શકે છે તેનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ અમારો ઈ-કોર્ટ્સ પ્રોજેક્ટ છે. આજે દેશની 18 હજારથી વધુ અદાલતો કોમ્પ્યુટરાઈઝ થઈ ગઈ છે. મને કહેવામાં આવ્યું છે કે કેન્દ્રીયકૃત ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ પર 26 કરોડથી વધુ કેસની માહિતી નેશનલ જ્યુડિશિયલ ડેટા ગ્રીડ સાથે લિંક કરવામાં આવી છે. આજે, દેશભરમાં 3 હજારથી વધુ કોર્ટ સંકુલ અને 1200 થી વધુ જેલો વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા જોડાયેલા છે. અને મને ખુશી છે કે રાજસ્થાન પણ આ દિશામાં ખૂબ જ ઝડપી ગતિએ કામ કરી રહ્યું છે. અહીંની સેંકડો અદાલતો કોમ્પ્યુટરાઈઝ થઈ ગઈ છે. પેપરલેસ કોર્ટ, ઈ-ફાઈલિંગ, સમન્સ માટે ઈલેક્ટ્રોનિક સેવા, વર્ચ્યુઅલ સુનાવણીની વ્યવસ્થા, આ સામાન્ય ફેરફારો નથી. સામાન્ય નાગરિકના દૃષ્ટિકોણથી વિચારીએ તો દાયકાઓથી કોર્ટ સમક્ષ ‘ચક્કર‘ શબ્દ ફરજિયાત બની ગયો હતો. કોર્ટનું અફેર, કેસનું અફેર એટલે કે એવું અફેર જેમાં તમે ફસાઈ જાવ તો ક્યારે બહાર નીકળશો એ ખબર નથી. આજે, દાયકાઓ પછી, દેશે તે સામાન્ય નાગરિકની પીડાને દૂર કરવા અને તે ચક્રને સમાપ્ત કરવા માટે અસરકારક પગલાં લીધાં છે. આનાથી ન્યાય અંગે નવી આશાઓ જન્મી છે. આપણે આ આશા જાળવી રાખવાની છે અને આપણી ન્યાયિક વ્યવસ્થામાં સુધારા કરતા રહેવું પડશે.

મિત્રો,

પાછલા કેટલાક કાર્યક્રમોમાં, મેં તમારા બધાની વચ્ચે અમારી વર્ષો જૂની મધ્યસ્થી પદ્ધતિનો વારંવાર ઉલ્લેખ કર્યો છે. આજે, દેશમાં ઓછા ખર્ચાળ અને ઝડપી નિર્ણયો માટે વૈકલ્પિક વિવાદ મિકેનિઝમ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માર્ગ બની રહ્યું છે. વૈકલ્પિક વિવાદ મિકેનિઝમની આ પ્રણાલી દેશમાં જીવનનિર્વાહની સરળતા તેમજ ન્યાયની સરળતાને પ્રોત્સાહન આપશે. સરકારે કાયદાઓમાં ફેરફાર કરીને અને નવી જોગવાઈઓ ઉમેરીને આ દિશામાં ઘણાં પગલાં લીધાં છે. ન્યાયતંત્રના સમર્થનથી આ વ્યવસ્થાઓ વધુ શક્તિશાળી બનશે.

મિત્રો,

આપણા ન્યાયતંત્રે સતત રાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓ પર સતર્ક અને સક્રિય રહેવાની નૈતિક જવાબદારીનો ઉપયોગ કર્યો છે. કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવા અને દેશના બંધારણીય એકીકરણનું ઉદાહરણ આપણી સામે છે. CAA જેવા માનવતાવાદી કાયદાનું ઉદાહરણ આપણી સામે છે. આવા મુદ્દાઓ પર રાષ્ટ્રીય હિતમાં કુદરતી ન્યાય શું કહે છે તે આપણી અદાલતોના નિર્ણયોથી સંપૂર્ણપણે સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે. હાઈકોર્ટથી લઈને સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી, ન્યાયતંત્રએ આવા મુદ્દાઓ પર ‘નેશન ફર્સ્ટ‘ના સંકલ્પને ઘણી વખત મજબૂત કર્યો છે. તમને યાદ હશે કે 15મી ઓગસ્ટે જ મેં લાલ કિલ્લા પરથી સેક્યુલર સિવિલ કોડ વિશે વાત કરી હતી.  કોઈ સરકાર આ મુદ્દે પહેલીવાર આટલી અવાજ ઉઠાવી હોવા છતાં, આપણી ન્યાયતંત્ર દાયકાઓથી તેની તરફેણ કરી રહી છે. રાષ્ટ્રીય એકતાના મુદ્દે ન્યાયતંત્રનું આ સ્પષ્ટ વલણ દેશવાસીઓનો ન્યાયતંત્રમાં વિશ્વાસ વધુ વધારશે.

મિત્રો,

21મી સદીમાં ભારતને આગળ લઈ જવામાં જે શબ્દ મોટી ભૂમિકા ભજવવા જઈ રહ્યો છે તે છે એકીકરણ. પરિવહનની પદ્ધતિઓનું એકીકરણ, ડેટાનું એકીકરણ, આરોગ્ય પ્રણાલીનું એકીકરણ. અમારું વિઝન છે કે દેશની તમામ IT સિસ્ટમ્સ જે અલગથી કામ કરી રહી છે તેને એકીકૃત કરવામાં આવે. પોલીસ, ફોરેન્સિક્સ, પ્રોસેસ સર્વિસ મિકેનિઝમ અને સુપ્રીમ કોર્ટથી લઈને જિલ્લા કોર્ટ સુધીના દરેકે સાથે મળીને કામ કરવું જોઈએ. આજે રાજસ્થાનની તમામ જિલ્લા અદાલતોમાં આ એકીકરણ પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. હું તમને આ પ્રોજેક્ટની સફળતા માટે શુભેચ્છા પાઠવું છું.

મિત્રો,

ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ આજના ભારતમાં ગરીબોના સશક્તીકરણ માટે એક અજમાયશ અને પરીક્ષિત સૂત્ર બની રહ્યું છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં ઘણી વૈશ્વિક એજન્સીઓ અને સંસ્થાઓએ આ માટે ભારતના વખાણ કર્યા છે. DBT થી UPI સુધી, ઘણા ક્ષેત્રોમાં ભારતનું કાર્ય વૈશ્વિક મોડેલ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. આપણે ન્યાય પ્રણાલીમાં પણ આપણા સમાન અનુભવનો અમલ કરવો પડશે. આ દિશામાં, ટેક્નોલોજી અને તેમની પોતાની ભાષામાં કાયદાકીય દસ્તાવેજોની પહોંચ ગરીબોના સશક્તીકરણનું સૌથી અસરકારક માધ્યમ બનશે. સરકાર આ માટે દિશા નામના ઈનોવેટિવ સોલ્યુશનને પણ પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. અમારા કાયદાના વિદ્યાર્થીઓ અને અન્ય કાયદાકીય નિષ્ણાતો અમને આ અભિયાનમાં મદદ કરી શકે છે. આ ઉપરાંત, લોકોને દેશની સ્થાનિક ભાષાઓમાં કાયદાકીય દસ્તાવેજો અને ચુકાદાઓ મળી શકે તે માટે પણ કામ કરવાની જરૂર છે. આપણી સુપ્રીમ કોર્ટે આની શરૂઆત કરી છે. સુપ્રીમ કોર્ટના માર્ગદર્શન હેઠળ એક સોફ્ટવેર બનાવવામાં આવ્યું છે, જેના દ્વારા ન્યાયિક દસ્તાવેજોને 18 ભાષાઓમાં અનુવાદિત કરી શકાય છે. આવા તમામ પ્રયાસો માટે હું અમારા ન્યાયતંત્રની પણ પ્રશંસા કરું છું.

મિત્રો,

મને વિશ્વાસ છે કે અમારી અદાલતો ન્યાયની સરળતાને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપતી રહેશે. એક વિકસિત ભારતના સ્વપ્નમાં જેની સાથે આપણે આગળ વધી રહ્યા છીએ, તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે દરેકને સરળ, સુલભ અને સરળ ન્યાયની ખાતરી આપવામાં આવે. આ આશા સાથે, હું તમને રાજસ્થાન હાઈકોર્ટની પ્લેટિનમ જ્યુબિલી પર ફરી એકવાર અભિનંદન આપું છું અને તમને ઘણી શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું. તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર!

AP/GP/JD