पीएम्इंडिया

माझ्या प्रिय देशवासियांनो, नमस्कार. आज सकाळी सकाळी दिल्लीमधील तरुणांबरोबर काही काळ राहण्याची संधी मला मिळाली आणि मी असे मानतो की येणाऱ्या पुढील दिवसात संपूर्ण देशात खेळाचा रंग, प्रत्येक तरुणाला उत्साह आणि आशेच्या रंगात रंगवून टाकेल. आपल्या सर्वांना माहित आहे की काही दिवसातच संपूर्ण जगात सगळयात मोठा खेळाचा महाकुंभ होणार आहे. “रिओ” हे नाव आमच्या कानात वारंवार गुंजणार आहे. संपूर्ण दुनिया खेळणार आहे, या दुनियेतील प्रत्येक देश आपल्या खेळाडूंच्या कामगिरीवर बारीक लक्ष ठेवत असेल, तुम्हीही लक्ष ठेवाल. आपल्या आशा अपेक्षा खूपच असतील, पंरतु रिओमध्ये जे खेळायला गेले आहेत, त्या खेळाडूंचा आत्मविश्वास उत्तुंग करण्याचे काम देशामधील सव्वाशे कोटी जनतेचे आहे. आज दिल्लीमध्ये भारत सरकारने “रन फॉर रिओ”, “खेळा आणि जगा”, “खेळा आणि आनंदी व्हा” याचे आयोजन केले आहे. आपणही येत्या काही दिवसात जिथे असू तिथून, आपल्या खेळाडूंना प्रोत्साहन देण्यासाठी काही ना काहीतरी केले पाहिजे. ऑलिम्पिकपर्यंत जो खेळाडू पोहचतो, तो कठोर परिश्रम केल्यानंतरच तिथे पोहचतो. ही एक प्रकारची कठोर तपश्चर्या आहे. खाण्याची कितीही आवड असो, पण त्याला सर्व सोडावे लागते. थंडीमध्ये झोप घेण्याची इच्छा असेल, तरीही अंथरुण सोडून धावावे लागते आणि नुसते खेळाडू नाही, त्यांचे आई-वडिल देखील. त्यांच्या मनशक्तीमुळेच मुलांना पाठबळ मिळते त्यासाठी ते आपली ताकद खर्च करतात. खेळाडू एका रात्रीत बनत नाहीत, एका मोठया तपश्चर्येनंतर बनतात. जिंकणे आणि हरणे महत्वपूर्ण आहेत, परंतु त्याचबरोबर त्या खेळापर्यंत पोहचणे, हे त्याच्यापेक्षा जास्त महत्त्चपूर्ण आहे, आणि म्हणून आपण सर्व देशवासी रिओ ऑलम्पिकसाठी गेलेल्या सर्व खेळाडूंना शुभेच्छा, शुभकामना देऊ. आपल्यातर्फे मी देखील हे काम करायला तयार आहे, या खेळाडूंना तुमचा संदेश पोहचवण्यासाठी हा देशाचा पंतप्रधान पोस्टमन बनायला तयार आहे.

तुम्ही मला “नरेंद्र मोदी ॲप”वर खेळाडूंची नावे शुभेच्छा पाठवा, मी आपल्या शुभेच्छा त्यांना पोहचवीन मी पण सव्वाशे कोटी नागरिकांप्रमाणे एक नागरिक आहे, देशवासी आहे, एक नागरिक या नात्याने या खेळांडूचे मनोधैर्य उत्साह वाढविण्यासाठी आपल्याबरोबर आहे. चला, आपण सर्व येणाऱ्या दिवसात एकेका खेळाडूचा प्रत्येक खेळाडूचा गौरव करु शकतो, त्यांच्या प्रयत्नांना दाद देवू शकतो. ते अवश्य करुया. आज मी हे रिओ ऑलिम्पिकबद्दल बोलत आहे, एक कविता प्रेमी – पंजाब केंद्रीय विश्वविद्यालयातील विद्यार्थी सुरज प्रकाश उपाध्याय याने एक कविता पाठवली आहे. आपल्यापैकी अनेकजण कवि असतील, ज्यांनी कविता लिहिलेल्या असतील, कदाचित कविता लिहितीलही, काही लोक त्या स्वरबध्दही करतील, प्रत्येक भाषेत करतील, परंतु सुरजने जी कविता मला पाठवली आहे ती तुमच्यासोबत शेअर करत आहे.

“खेळाची ललकार सुरु झाली,

खेळाची ललकार सुरु झाली, स्पर्धेलाही बहार आली,
खेळाच्या या महाकुंभामध्ये, रिओच्या तालामध्ये,

खेळाच्या या महाकुंभात, रिओच्या तालामध्ये,

भारताची अशी सुरुवात होऊ दे,

भारताची अशी सुरुवात होऊ दे, सुवर्ण, रौप्य, कास्य पदकांची बरसात होऊ दे.

भारताची अशी सुरुवात होऊ दे, सुवर्ण, रौप्य, कास्य पदकांची बरसात होऊ दे

आता आम्हाला संधी आहे, तशीच आमची तयारी असू दे.

आमची दृष्टी, सुवर्ण पदकावर असू दे, मात्र पदक हुकले तरी

पदक हुकले तरी तुम्ही निराश होऊ नका.

कोटयावधी हृदयाची तुम्ही “शान” आहात, आपल्या खेळाची देखील “जान” आहात.

असे किर्तीमान व्हा, रिओमध्ये आपला ध्वज फडकवा,

रिओ मध्ये ध्वज फडकवा !

सूरजजी, आपल्या भावना मी आपल्या सर्व खेळाडूंना अर्पित करतो आणि माझ्यातर्फे, सव्वाशे कोटी देशवासियांतर्फे रिओमध्ये हिंदुस्थानचा झेंडा फडकवण्यासाठी खूप खूप शुभकामना, देत आहे.

अंकित या तरुणाने मला माजी राष्ट्रपती अब्दुल कलामजी यांच्‍या पुण्यतिथीचे स्मरण करुन दिले आहे. संपूर्ण देशाने आणि जगाने त्यांना श्रध्दांजली वाहिली, परंतु जेव्हा जेव्हा अब्दुल कलामजींचे नाव येते तेव्हा सायन्स, टेक्नॉलॉजी, मिसाईल हे शब्द येतात आणि भावी समर्थ भारताचे चित्र डोळयासमोर येते आणि म्हणून अंकित यांनी लिहिले आहे की तुमचे सरकार अब्दुल कलामजीचे स्वप्न साकार करण्यासाठी काय करत आहे ? तुमचे म्हणणे बरोबर आहे अंकीतजी ! येणारे युग हे टेक्नॉलॉजी ड्रिव्हन आहे आणि टेक्नॉलॉजी सगळयात जास्त चंचल आहे. दररोज टेक्नॉलॉजी बदलत आहे, प्रत्येक दिवशी ती नवे रुप धारण करते, प्रत्येक दिवशी नवीन प्रभाव, सामर्थ्य निर्माण करत आहे, ती सतत बदलत राहाते. आपण टेक्नॉलॉजीला बंदिस्त करु शकत नाही, पकडू शकत नाही. तुम्ही तिला पकडायला जाल, तर दुसरीकडे दूर कुठेतरी वेगळया रंग रुपात ती सजलेली दिसते. आणि आम्हाला तिच्याबरोबर जायचे आहे किंवा तिच्याही पुढे जायचे असेल, तर आपल्याला रिसर्च म्हणजे संशोधन आणि इनोव्हेशन म्हणजे नवनिर्मिती केली पाहिजे आणि या दोन्ही गोष्टी टेक्नॉलॉजीचा प्राण आहेत आत्मा आहेत. जर संशोधन, नवनिर्मिती नसतील तर ज्याप्रमाणे साचलेले पाणी दुर्गंधी निर्माण करते त्याचप्रमाणे तंत्रज्ञान देखील एक ओझे बनून राहाते. जर आपण संशोधन, नवनिर्मितीशिवाय जुन्या तंत्रज्ञानाच्या भरवशावर जगत राहिलो तर आपण या दुनियेत, बदलत्या युगात कालबाहय होऊन जाऊ यासाठी नवीन पिढीमध्ये विज्ञानाचे आकर्षण, टेक्नॉलॉजीसाठी संशोधन आणि नवनिर्मिती याची गोडी निर्माण करण्यासाठी सरकारने काही पावले उचलली आहेत आणि म्हणून मी म्हणतो let us aim to innovate म्हणजे नवनिर्मितीचे ध्येय ठेवा. आणि मी let us aim to innovate म्हणतो, तर माझ्या AIM चा अर्थ आहे. ‘Atal Innovation Mission’ला प्राधान्य दिले जात आहे, प्रोत्साहन दिले जात आहे. अशीही एक इच्छा आहे की AIM तर्फे ‘Atal Innovation Mission’ तर्फे संपूर्ण देशात एक “इको-सिस्टिम” तयार झाली पाहिजे, संशोधन प्रयोगशीलता, उद्योजकता असे चक्र सुरु व्हायला हवे. त्यामुळे नवीन रोजगार मिळण्याची शक्यता वाढेल, नवीन रोजगार निर्माण होतील. आपल्या देशामधील मुलांना याबरोबर जोडण्याची आवश्यकता आहे, आणि यासाठी भारत सरकारने “अटल टिंकरिंग लॅब्ज (‘Atal Tinkering Labs) चे आयोजन केले आहे. ज्या ज्या शाळेत अशी “टिंकरिंग लॅब निर्माण होईल. त्यांना 10 लाख रुपये दिले जातील आणि पाच वर्षापर्यंत त्याची काळजी घेण्याकरिता म्हणून 10 लाख रुपये दिले जातील. त्याचप्रमाणे नवनिर्मितीबरोबर इनक्युबेशन सेंटर म्हणजे नवनिर्मिती करणाऱ्यांना मदत करणारी संस्था हयांचा सगळयांशी सहज संबंध येतो. आमच्याकडे सशक्त आणि समृध्द इनक्युबेशन सेंटर म्हणजे नवनिर्मिती करणाऱ्यांना मदत करणारी संस्था असेल तर नवनिर्मितीसाठी Start up साठी, प्रयोग करण्यासाठी त्याला उत्तम स्थितीत आणण्यासाठी एक व्यवस्था तयार होईल. नवीन इनक्युबेशन सेंटर निर्माण करण्याची पण आवश्यकता आहे आणि जुन्या सेंटर्सनाही बळ देण्याची आवश्यकता आहे. आणि मी त्या Atal Incubation Centre विषयी सांगतो आहे त्यासाठी सुध्दा 10 कोटी रुपये इतकी मोठी रक्कम देण्या सरकारचा विचार आहे. तसेच दुसऱ्या बाजूला भारत अनेक समस्यांशी झुंज देत आहे. रोजच्या जीवनात आपल्याला समस्या, अडचणी दिसून येतात. आता आपल्याला तंत्रज्ञानावर आधारित उत्तर शोधावी लागतील.

आम्ही “अटल ग्रॅन्ड चॅलेजेस”तर्फे देशाच्या तरुण पिढीला आवाहन केले आहे की आपल्याला समस्या, अडचण दिसली, तर त्यासाठी टेक्नॉलॉजीच्या मार्गाने त्याचा शोध घ्या, संशोधन करा, नवनिर्मिती करा आणि आमच्याकडे घेऊन या. भारत सरकार समस्यांवर, अडचणीवर मात करणाऱ्या संशोधन केलेल्या टेक्नॉलॉजीला विशेष पुरस्कार देऊन तुम्हाला प्रोत्साहन देऊ पहात आहे आणि मला आनंद होत आहे की, लोकांना याची आवड आहे हे आम्हाला कळले ज्यावेळी आम्ही Tinkering Labs बद्दल सांगितले. जवळजवळ 13 हजारहून अधिक शाळांनी अर्ज पाठवले आणि जेव्हा Incubation Centre बद्दल सांगितले तेव्हा शैक्षणिक, अशैक्षणिक 4 हजाराहून जास्त संस्था Incubation Centre साठी पुढे आल्या. मला विश्वास आहे की अब्दुल कलामजीना खरी श्रध्दांजली संशोधन, नवनिर्मिती हीच असेल की ज्यामुळे रोजचे जीवन, त्यातील समस्यांचे निराकरण आणि त्यासाठी लागणारी टेक्नॉलॉजी हाच समस्यांतून मुक्त होण्याचा मला विश्वास आहे की अब्दुल कलामजीना खरी श्रध्दांजली संशोधन, नवनिर्मिती हीच असेल की ज्यामुळे रोजचे जीवन, त्यातील समस्यांचे निराकरण आणि त्यासाठी लागणारी टेक्नॉलॉजी हाच समस्यांतून मुक्त होण्याचा सरळ मार्ग आहे. त्यावर आमची नवीन पिढी काम करेल, त्यांचे योगदान 21 या शतकात आधुनिक भारतासाठी महत्त्वाचे असेल आणि हीच अब्दुल कलामजींना खरी श्रध्दांजली ठरेल.

माझ्या प्रिय देशवासियांनो, काही दिवसापूर्वी आम्‍ही दुष्काळाची चिंता करत होतो या दिवसात पावसाचा आनंद उपभोगत आहोत, तर पुरांच्या बातम्याही येत आहेत. राज्य सरकार आणि केंद्र सरकार पुरग्रस्त पिडीतांच्या मदतीसाठी खांद्याला खांदा लावून खूप काम करत आहेत.

पावसामुळे काही अडचणी असून देखील प्रत्येकाचे मन प्रसन्न होते, मानवी मन आनंदित होते, कारण आमच्या संपूर्ण आर्थिक उलाढालीचा केंद्र बिंदू पाऊस आहे आणि त्यावर चालणारी शेती आहे.

कधी कधी असे आजार येतात की आम्हाला जन्मभर पश्चाताप करावा लागतो. पण जर आपण जागरुक राहिलो, सतर्क राहिलो, प्रयत्नशील राहिलो तर त्यातून वाचण्याचे मार्ग सोपे होतात. आता डेंग्युचे उदाहरण घेऊ. डेंग्यूपासून बचाव करता येतो. थोडे स्वच्छतेकडे लक्ष केंद्रित केले, थोडे जागरुक, सतर्क राहिलो आणि सुरक्षित राहण्याचा प्रयत्न केला तर हे शक्य आहे. मुलांकडे विशेष लक्ष द्यावे आणि आता असा विचार करु नका की, गरीबांच्या वस्तीतच आजार होतात. डेंग्यु सुखी-समाधानी भागात पहिल्यांदा येतो. हे आपण समजून घेतले पाहिजे. आपण टी.व्ही.वर जाहिराती बघता, परंतु आपण कधी कधी कृतीच्या संदर्भात थोडे उदासिन असतो. सरकार, हॉस्पिटल, डॉक्टर, हे तर आपले काम करतीलच, परंतु आपण पण आपल्या घरात, आपल्या विभागात, आपल्या परिवारात डेंग्युचा प्रवेश होऊ नये, यासाठी, पाण्यापासून कोणताही आजार न होण्यासाठी, जागरुक राहिले पाहिजे, अशी मी आपल्याला विनंती करतो.

आणखी एका संकटाकडे प्रिय देशवासीयांनो, आपले लक्ष वेधून घेऊ इच्छितो. आज जीवन खूप वेगवान झाले आहे, सतत धावपळीचे झाल्यामुळे आम्हाला आमच्या बद्दल, स्वत:बद्दल विचार करायला वेळच मिळत नाही. आजारी पडलो, तर वाटते लवकरात लवकर बरे व्हावे आणि त्यासाठी ॲन्टीबायोटिक म्हणजे प्रतिजैविक घेतली जातात. तुम्हाला त्यामुळे तात्पुरते बरे वाटेल, परंतु डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय येता-जाता ॲन्टीबायोटिक घेण्याची सवय खूप गंभीर संकट निर्माण करु शकेल, अशी ॲन्टीबायोटिक घेणे बंद करा. डॉक्टर जोपर्यंत लिहून देत नाहीत तोपर्यंत ती घेणे टाळा. आपण शॉर्टकटच्या मार्गाने चालू नये. कारण ह्यामुळे नवीन संकटे निर्माण होतात. कोणतीही वाट्टेल ती ॲन्टीबायोटिक वापरल्यावर रुग्णाला थोडा, क्षणिक फायदा होईल, परंतु आपल्या शरीराला ह्या औषधाची सवय लागेल आणि मग शरीरामधील जीवाणूंना ह्याची सवय लागून ती औषधे पुढे निरुपयोगी ठरतील, बेकार होतील आणि मग त्याच्या विरुद्ध परत संघर्ष करावा लागेल, नवीन आजारांना तोंड द्यावे लागेल. मग त्यासाठी नवीन औषधे बनवणे, शोध लावणे, ह्यामध्ये अनेक वर्षे जातील आणि तोपर्यंत हे नवीन आजार नवीन अडचणी निर्माण करतील ह्यासाठी जागरुक रहाणे आवश्यक आहे.

डॉक्टरने सांगितले पंधरा गोळ्या घ्या, पाच दिवसात घ्यायच्या आहेत, मी आग्रहाने सांगतो डॉक्टरांनी जितके दिवस गोळ्या घ्यायला सांगितल्या तितके दिवस घ्या. त्या गोळ्यांचा कोर्स पूरा करा. अर्धवट सोडला तरी सुद्धा त्या जीवाणूंना फायदा होईल, आवश्यकतेपेक्षा जास्त घेतला तरीसुद्धा जीवाणूंना फायदा होईल म्हणून जितक्या दिवसात गोळ्या घेण्याचा कोर्स ठरला आहे. तो पुरा करणे जरुरी आहे, तब्येत ठीक झाली, तरी पण तो कोर्स पूर्ण करणे जरुरीचे आहे. आता तब्येत ठीक झाली आता गोळ्यांची गरज नाही, जर आपण असे केले, तर जीवाणू ताकदवान होतील. जे जीवाणू टी.बी. आणि मलेरिया पसरवतात, त्यांच्यामध्ये वेगाने असे काही बदल होत आहेत की, त्यावर औषधांचा परिणामच होत नाही. डॉक्टरी भाषेत त्याला ॲन्टीबायोटिक रेझिस्टन्‍स म्हणतात, ॲन्टीबायोटिकचा कसा उपयोग करायचा, त्याच्या नियमांचे पालन केले पाहिजे. सरकार ॲन्टीबायोटिक रेझिस्टन्स रोखण्यासाठी तयार आहे आणि आपण बघितले असेल, हल्ली ॲन्टीबायोटिक जी औषधे विकली जातात, त्याच्यावर जो पत्ता असतो, त्यावर एक लाल रेघेने आपल्याला सावध केले जाते, जागरुक केले जाते, त्यावर तुम्ही जरुर लक्ष द्या.

आता आरोग्याचा विषय निघालाय म्हणून सांगतो. आपल्या देशात गर्भावस्थेत ज्या माता आहेत त्यांच्या आयुष्याची चिंता कधी-कधी खूप सतावते. आपल्या देशात दरवर्षी जवळ जवळ तीन कोटी महिला गर्भवती होतात, परंतु काही महिला प्रसुतीच्या वेळी मरण पावतात, कधी आईचा मृत्यू होतो, तर कधी बालकाचा आणि काही वेळेला आई आणि बालक दोघेही दगावतात.

मागील दशकात मातेच्या अकस्मात मृत्युदरात घट झाली आहे, परंतु आजही खूप मोठ्या प्रमाणात गर्भवती मातांचा जीव वाचू शकत नाही. गर्भावस्था असताना रक्ताचे प्रमाण कमी असणे, प्रसुतीच्या वेळी होणारे संक्रमण, उच्च रक्तदाब, न जाणो कोणकोणत्या अडचणी त्यांचे जीवन उध्वस्त करतात. ह्या गोष्टी लक्षात ठेवून भारत सरकारने नवीन अभियान सुरु केले आहे. त्याचे नाव आहे “प्रधानमंत्री सुरक्षित मातृत्व अभियान”. ह्या अभियानाद्वारे दर महिन्याच्या नऊ तारखेला गर्भवती महिलेची सरकारी आरोग्य केंद्रात नि:शुल्क तपासणी केली जाईल. एकही पैसा खर्च न करता सरकारी हॉस्पिटलमध्ये नऊ तारखेला हे काम केले जाईल. मी प्रत्येक गरीब कुटुंबाला आग्रह करत आहे की सर्व गर्भवती मातांनी नऊ तारखेला या सेवेचा लाभ घ्यावा, त्यामुळे नवव्या महिन्यापर्यंत पोहोचेपर्यंत काही अडचण आली, तर सुरुवातीलाच त्यावर उपाय करता येईल. आई आणि बालक या दोघांचे आयुष्य वाचण्यासाठी मी स्त्री रोग तज्ञांना आवाहन केले की तुम्ही 9 तारखेला गरीब मातांसाठी मोफत सेवा देऊ शकत नाही का? माझे डॉक्टर बंधू-भगिनी एका वर्षातले बारा दिवस गरीबांसाठी देऊ शकत नाहीत का? हजारो असे डॉक्टर्स आहेत, त्यांनी माझ्या सांगण्याला, आवाहनाला मान देऊन काम पुढे नेले तशी पत्रे लिहिली. हजारो असे डॉक्टर्स असे आहेत की, ज्यांनी माझे म्हणणे मानले. परंतु भारत इतका मोठा देश आहे, लाखो डॉक्टर या अभियानात जोडले गेले पाहिजेत, मला विश्वास आहे, जरुर जोडले जातील.

माझ्या प्रिय देशवासियांनो, हवामान बदल, ग्लोबल वॉर्मिंग, पर्यावरण यांची चिंता संपूर्ण जग आज करत आहे. देशात आणि जगात सामुहिक स्वरुपात याची चर्चा होत आहे. भारताने फार पुर्वीपासून ह्या गोष्टीला महत्त्व दिले आहे. कुरुक्षेत्रातील युद्धात भगवान श्रीकृष्ण वृक्षासंबंधी चर्चा करतात, युद्धाच्या मैदानात देखील झाडांबद्दल चर्चा, चिंतन करणे याचा अर्थ ह्याचे महात्म्य किती मोठे आहे, ह्याचा आपण अंदाज करु शकता. गीतेत भगवान श्रीकृष्ण म्हणतात.

‘अश्वत्थ: सर्व वृक्षाणां’ म्हणजे सर्व वृक्षात मी पिंपळ आहे. शुक्राचार्य नीतीत म्हटले आहे – ‘नास्ति मूलं अनौषधं’- अशी कोणतीही वनस्पती नाही, ज्यात औषधी गुण नाही. महाभारतातील अनुशासन पर्वात – त्यामध्ये तर मोठी सविस्तर चर्चा केली आहे आणि महाभारतातील अनुशासन पर्वात सांगितले गेले आहे – ‘जो वृक्ष लावतो, त्याच्यासाठी वृक्ष अपत्याप्रमाणे असतो, ह्यात संशय नाही. जो वृक्षाचे दान करतो, त्याला वृक्ष अपत्याप्रमाणे परलोकात देखील सांभाळतात’. ह्यासाठी आपल्या कल्याणाची इच्छा असलेल्या माता-पित्यांनी चांगले वृक्ष लावावे आणि त्यांचा अपत्याप्रमाणे सांभाळ करावा. आमच्या शास्त्रात, गीता असो, शुक्राचार्य नीती असो, महाभारतातील अनुशासन पर्व असो हेच सांगितलेले आहे. परंतु आजच्या पिढीतही असे काही लोक असतात जे या आदर्शांचे पालन करतात, आचरणात आणतात. काही दिवसापूर्वी पुण्यामधील एक मुलगी सोनलचे उदाहरण माझ्या लक्षात आले आणि ते उदाहरण माझ्या मनाला स्पर्श करुन गेले. महाभारतातील अनुशासन पर्वात सांगितले आहे की, वृक्ष परलोकात देखील मुलाची जबाबदारी पार पाडतात. सोनलने जणू फक्त आपल्या आई-वडिलांची नाही, तर संपूर्ण समाजाची इच्छा पूर्ण करण्याचा जणू विडा उचलला आहे.

महाराष्ट्रातील पुण्यातील जुन्नर तालुक्यात नारायणपूर गावातील एक शेतकरी खंडू मारुती महात्रे ह्यांनी आपली नात सोनलचे लग्न वेगळ्या प्रेरणादायी प्रकाराने केले. महात्रेजींनी काय केले, सोनलच्या लग्नात आलेले सर्व नातेवाईक, पाहुणे आले होते, ह्या सर्वांना ‘केसर आंब्याचं’ रोपटं भेटीच्या स्वरुपात दिले आणि सोशल मिडियावर त्याचा फोटो पाहिल्यावर, मी चकित झालो, लग्नात वऱ्हाडी दिसत नसून झाडेच झाडे दिसत होती. मनाला स्पर्श करणारे दृश्य त्या फोटोत होते. सोनल स्वत: शेतीविषयक पदवीधर आहे, ही कल्पना तिला सुचली आणि लग्नात आंब्यांची रोपं भेट देणे, निसर्गा विषयीचे प्रेम यामध्ये उत्तमपणे प्रकट झाले आहे.

सोनलचे लग्न जणू निसर्गप्रेमाची अमरगाथा बनलंय. मी सोनल आणि म्हात्रे यांच्या अभिनव प्रयोगासाठी त्यांचे अभिनंदन करतो आणि असे प्रयोग अनेकजण करतात. मला आठवतय मी जेव्हा गुजरातमध्ये मुख्यमंत्री होतो, तेव्हा अंबामातेच्या मंदिरात भाद्रपद महिन्यात मोठया प्रमाणात पदयात्री येतात, तेव्हा एका समाजसेवी संघटनेने ठरवले की जे मंदिरात येतील त्यांना प्रसाद म्हणून एक रोप दयायचे आणि सांगायचे हा माताजीचा प्रसाद आहे, या झाडालाआपल्या गावात घरी गेल्यावर लावा. वाढवा, त्याची काळजी घ्या माता तुम्हाला आशिर्वाद देईल, लाखे पदयात्री आले, लाखो झाडे वाटली गेली त्यावर्षी ! मंदिरांनी सुध्दा वर्षा ऋतूत रोपे वाटण्याची परंपरा सुरु करावी. वृक्षारोपण हे सहजपणे जनआंदोलन बनू शकते.

मी शेतकरी बंधूना सतत सांगतो की, आपण आपल्या शेताच्या किनाऱ्यावर बांध घातल्यामुळे जमिनीचे नुकसान करतो, त्या जागी बांधाच्या ऐवजी आपण टिम्बर म्हणजे लाकडाची शेती करु शकतो का ? आज भारतात घर बनवण्यासाठी, लाकडी सामान बनवण्यासाठी कित्येक करोडो रुपयाचे इमारती, लाकूड परदेशातून आणावे लागते. जर आपण आपल्या शेताभोवती, कडेला असे वृक्ष लावले जे लाकडी सामान आणि घराच्या कामासाठी उपयोगी होतील, पंधरा-वीस वर्षानंतर सरकारच्या परवानगीने त्याला कापून विकूही शकतो, आपल्‍याला उत्पन्नाचे नवीन साधन यामुळे मिळू शकते, आणि भारताला लाकूड आयात करण्यापासून आपण वाचवू शकता. गेल्या काही दिवसात अनेक राज्यात वातावरणाचा ऋतुमानाचा उपयोग करुन खूप मोहिमा राबवल्या गेल्या, भारत सरकारने एक CAMPA (कॅम्पा) कायदा नुकताच संमत केला आहे, जवळजवळ चाळीस हजार कोटी रुपयांपेक्षा जास्त निधी वृक्षारोपणासाठी राज्यांकडे जाणार आहे. मला सांगितले गेले की महाराष्ट्र सरकारने एक जुलैला संपूर्ण राज्यात सव्वा दोन कोटी झाडे लावली आणि पुढच्यावर्षी तीन कोटी झाडे लावण्याचा संकल्प केला आहे. सरकारने एक मोठे जन आंदोलन उभे केले आहे. राजस्थान, मरु-भूमि मोठा वन-महोत्सव केला आणि पंचवीस लाख झाडे लावण्याचा संकल्प केला आहे. राजस्थानात पंचवीस लाख झाडे ही लहान गोष्ट नाही. ज्यांना राजस्थानची भूमी माहीत आहे, त्यांना हे कळू शकते की, किती मोठा विडा उचलला आहे त्यांनी ! आंध्रप्रदेशानेही 2029 पर्यंत 50 टक्के हरितक्षेत्र वाढवण्याचा निर्णय घेतला आहे. केंद्र सरकारने जे ‘Green India Mission’ सुरु केले आहे “हरित भारत संकल्प” सुरु केला आहे त्यात रेल्वेने देखील हे काम सुरु केले आहे. गुजरातमध्येसुध्दा वन महोत्सवाची उज्वल परंपरा आहे. यावर्षी गुजरातमध्ये “आम्रवन, एकता वन, शहीद वन असे अनेक प्रकल्प वनमहोत्सवाअंतर्गंत हाती घेतले आणि कोटयावधी वृक्ष लावण्याचे अभियान चालवले आहे. मी सर्वच राज्यांचा उल्लेख करु शकत नाही पण सर्वजण प्रशंसेस पात्र आहेत.

माझ्या प्रिय देशवासियांनो, काही दिवसांपूर्वी मला दक्षिण आफ्रिकेला जाण्याची संधी मिळाली. हा माझा तिथला पहिला प्रवास होता. जेव्हा परदेश दौरा असतो, तेव्हा आंतरराष्ट्रीय धोरण व्यापाराबद्दल बोलणी होतात सुरक्षेसंबंधी चर्चा होते, काही सामंजस्य करार हे तर होणारच असतात. परंतु माझ्यासाठी दक्षिण आफ्रिकेचा प्रवास जणू एक प्रकारे तीर्थयात्राच होती. दक्षिण आफ्रिका म्हटले की महात्मा गांधी, नेल्सन मंडेला यांची आठवण होणे स्वाभाविकच आहे. जगात अहिंसा, प्रेम, क्षमा हे शब्द कानावर पडतात तेव्हा गांधी आणि मंडेला हयांचे चेहरे आमच्‍या समोर येतात. माझ्या दक्षिण आफ्रिकेच्या प्रवासा दरम्यान फिनिक्स सेटलमेंट येथे गेलो होतो, महात्मा गांधीचे निवासस्थान सर्वोदयच्या रुपात ओळखले जाते. महात्मा गांधींनी ज्या गाडीने प्रवास केला होता. जो प्रवास म्हणजे मोहनदास ते महात्मा गांधी अशा रुपांतराचे बीजारोपण होते. त्या रेल्वे प्रवासाचे सद्‌भाग्य मला प्राप्त झाले. परंतु मी जी गोष्ट सांगू इच्छितो की मला यावेळी अशा महान व्यक्तींना भेटण्याची संधी मिळाली ज्यांनी समानता, समान संधी यासाठी आले तारुण्य समाजासाठी खर्च होते नेल्सन मंडेलांच्या खांदाला खांदा कथाडा, लालू चिबा, जॉर्ज बेजोस, रोनी कासरिल्स ह्या महान व्यक्तींचे दर्शन घेण्याचा योग आला. मूळ भारतीय परंतु जिथे गेले, तिथलेच झाले. ज्यांच्यात रहात होते, त्यांच्यासाठी प्राणांचे मोल द्यायला तयार झाले. किती मोठी ताकद! जेव्हा मी त्यांच्याशी बोलत होतो, त्यांचे तुरुंगातील अनुभव ऐकत होतो, तेव्हा कुणाबद्दल कटुता नाही, द्वेष नाही, त्यांच्या चेहऱ्यावर इतकी मोठी तपश्चर्या केल्यानंतरही देणे-घेणे-बनणे कोणताही भाव त्यांच्या चेहऱ्यावर नव्हता. एक प्रकारे कर्तव्यभाव, गीतेमध्ये कर्तव्य लक्षण दाखवले आहे. तो भाव साक्षात रुपात त्यांच्यामध्ये दिसत होता. त्यांची भेट सदैव माझ्या स्मरणात राहील. ‘समानता आणि समान संधी’ कोणताही समाज आणि सरकार यांच्यासाठी इतका मोठा मंत्र नाही. समभाव आणि ममभाव हे दोन मार्ग आपल्याला उज्वल भवितव्याकडे घेऊन जातात. आपण सर्व चांगल्या आयुष्याची आशा करतो, मुलांचे चांगले भविष्य इच्छितो, प्रत्येकाच्या गरजा भिन्नभिन्न असतात, अग्रक्रम वेगवेगळे असतात, परंतु रस्ता एकच असतो आणि तो आहे विकासाचा, समानतेचा, समान संधीचा, समभाव, ममभाव याचा! या, आपण ह्या भारतीयांबद्दल अभिमान बाळगू या, ज्यांनी दक्षिण आफ्रिकेत जीवनाचा हा मूलमंत्र आपल्या जगण्यातून दाखवला.

माझ्या प्रिय देशवासीयांनो, मी शिल्पी वर्माचा आभारी आहे. त्यांनी मला संदेश दिला आहे आणि त्यांनी व्यक्त केलेली चिंता स्वाभाविक आहे. त्यांनी मला एका घटनेची माहिती दिली.

“पंतप्रधानजी, मी बंगलूरुहून शिल्पी वर्मा बोलत आहे. मी काही दिवसापूर्वी वर्तमानपत्रात एक लेख वाचला होता की, एका महिलेने फसवून आणि खोट्या ई-मेलमुळे अकरा लाख रुपये गमावले आणि आत्महत्या केली. एक महिला म्हणून मला ह्याचे फार दु:ख झाले. मला याबाबत तुमचे विचार जाणून घ्यायचे आहेत. ही गोष्ट सगळ्यांना माहित आहे की, आपल्या मोबाईलवर, ई-मेलवर आपल्याला मोह पाडणाऱ्या गोष्टी कळतात, तर मोह पाडणारे संदेश येतात की, तुम्हाला इतक्या रकमेचे बक्षीस लागले आहे, तुम्ही इतके पैसे द्या आणि इतके रुपये घेऊन जा. काही लोक मोहात पडून तर, काही लोभाने फसवले जातात. हे तंत्रज्ञानाद्वारे फसवणुकीचे प्रकार जगभर पसरत आहेत. तंत्रज्ञानाचे अर्थव्यवस्थेत फार मोठे योगदान आहे, तेव्हा त्याचे दुरुपयोग करणारेही या मैदानात उतरले आहेत. एक निवृत्त व्यक्ती, ज्यांना आपल्या मुलीचे लग्न करायचे होते आणि घरपण बांधायचे होते. एके दिवशी त्याला एसएमएस आला की, परदेशातून त्यांच्यासाठी एक किमती भेटवस्तू आली आहे, ती घेण्यासाठी, कस्टम ड्युटीच्या रुपाने 2 लाख रुपये एका बँकेच्या खात्यात भरावे लागतील. ह्या सज्जन माणसाने कोणताही विचार न करता आपली आयुष्यभराची कमाई, आपल्या कष्टाच्या कमाईतले 2 लाख रुपये त्या अनोळखी माणसाला पाठवले, नुसता एसएमएस आल्यावर आणि काही क्षणात त्यांना कळले आपण फसवले गेलो आहोत. आपणही कधीकधी मोहात पडतो. इतक्या आकर्षक पद्धतीने पत्र लिहिले जाते की, आपल्याला वाटते ते खरे पत्र आहे. कुठले तरी खोटे लेटर पॅड बनवून पत्र पाठवले जाते. तुमचा क्रेडिट कार्ड नंबर, डेबिट कार्ड नंबर मिळवतात आणि तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून तुमचे बँकेतले खाते लुटले जाते. ही नव्या पद्धतीची फसवणूक, डिजिटल फसवणूक आहे. मला असे वाटते की, आपण ह्या मोहापासून सावध राहिले पाहिजे, जागरुक राहिले पाहिजे, जर अशी खोटी बातमी आली, तर आपल्या मित्र-मंडळात सांगितली पाहिजे, त्यांना थोडे जागरुक केले पाहिजे. शिल्पी वर्मा यांनी एक चांगली गोष्ट माझ्या लक्षात आणून दिली. असे अनुभव तुम्हा सर्वांना येत असतील, पण कदाचित तुम्ही इतक्या गंभीरतेने बघत नसाल. परंतु मला वाटते याकडे गंभीरतेने बघितले पाहिजे.

माझ्या प्रिय देशवासियांनो, सध्या संसदेचे सत्र चालू आहे, त्या संसद सत्राच्या दरम्यान मला अनेक लोकांना भेटण्याची संधी मिळाली. आपले खासदार महोदय आपआपल्या विभागातून लोकांना आणतात, भेटवतात, आपल्या विषयी ते सांगतात, आपल्या अडचणी सांगतात. परंतु मला या दिवसात एक सुखद अनुभव आला. अलिगडचे काही विद्यार्थी माझ्याकडे आले. मुला-मुलींचा उत्साह बघण्यासारखा होता, स्वत: बरोबर एक मोठा अल्‍बम घेऊन आले होते. त्यांच्या चेहऱ्यावर खूप आनंद होता. अलिगडचे खासदार त्यांना घेऊन आले होते. त्यांनी मला काही फोटो दाखवले. त्यांनी अलिगड रेल्वे स्टेशनचे सुशोभिकरण केले आहे. स्टेशनवर कलात्मक चित्रे काढली आहेत, रंगवली आहेत. इतकेच नव्हे गावात ज्या प्लॅस्टीकच्या बाटल्या, तेलाचे डबे जे कचऱ्यात सापडतात त्यांना शोधून-शोधून एकत्र केले आणि त्यात माती भरुन त्यात झाडे लावली आणि बगीचा फुलवला आणि रेल्वे स्टेशनवर प्लॅस्टीकच्या बाटल्यांचे ‘व्हर्टीकल गार्डन’ बनवून त्याला वेगळे रुप दिले. तुम्ही अलिगडला जरुर जा आणि हे स्टेशन जरुर बघा. हिंदुस्थानातून कित्येक स्टेशनवरुन माझ्याकडे अनेक बातम्या येत आहेत की, स्थानिक लोकांनी रेल्वे स्टेशनच्या भिंतींवर आपल्या विभागाची ओळख दाखवणारी चित्रे काढली आहेत, एक नवेपणा त्यामध्ये जाणवतो. लोकांच्या सहभागामुळे बदल घडवून आणता येतो, ह्याचे हे उदाहरण आहे. देशात अशाप्रकारे काम करणाऱ्या सर्वांना धन्यवाद, अलिगडच्या माझ्या साथीदारांचे विशेष अभिनंदन.

माझ्या प्रिय देशवासियांनो, वर्षाऋतुबरोबर आपल्या देशात सणांचाही ऋतू असतो. मेळे लागतील, मंदिरात, तीर्थक्षेत्रांमध्ये उत्सव साजरे केले जातात. तुम्ही सुद्धा घरात आणि घराबाहेर या उत्सवांशी जोडले जात असाल. रक्षाबंधन आपल्या कडचा विशेष महत्त्वाचा सण आहे. मागील वर्षाप्रमाणे ह्यावर्षीही रक्षाबंधनच्या सणाला आपल्या देशाच्या माता-भगिनींना आपण ‘प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजना’ किंवा ‘जीवन ज्योती विमा योजना’ भेट म्हणून देऊ शकत नाही का? विचार करा, बहिणीला अशी भेट द्या की, ज्यामुळे तिच्या आयुष्याला खरीखुरी सुरक्षितता मिळेल. इतकेच नव्हे तर, आपल्या घरात जेवण बनवणारी महिला असेल, आपल्या घराची साफसफाई करणारी कोणी महिला असेल, गरीब आईची मुलगी असेल, त्यांना या रक्षाबंधनाच्या सणाला ‘सुरक्षा विमा योजना’ किंवा ‘जीवन ज्योती विमा योजना’ आपण भेट देऊ शकता. हीच तर सामाजिक सुरक्षा असून, हाच रक्षाबंधनाचा खरा अर्थ आहे.

माझ्या प्रिय देशवासीयांनो, आपल्या पैकी खूप लोक असे आहेत, ज्यांचा जन्म स्वातंत्र्यांनंतर झाला आणि मी या देशाचा पहिला पंतप्रधान आहे, ज्याचा जन्म स्वतंत्र हिंदुस्थानात झाला आहे. 8 ऑगस्ट ‘भारत छोडो चळवळीला’ प्रारंभा झाला. हिंद छोडो, भारत छोडो ह्याला 75 वर्षे पूर्ण होत आहेत आणि 15 ऑगस्टला स्वातंत्र्याला 70 वर्षे होत आहेत. आपण स्वातंत्र्याचा आनंद, तर घेतच आहोत. स्वतंत्र नागरिक होण्याचा अभिमानही बाळगत आहोत. परंतु हे स्वातंत्र्य मिळवून देणाऱ्या शूरांचे स्मरण करण्याची वेळ आहे. हिंद छोडोला 75 वर्षे आणि भारताच्या स्वातंत्र्याची होणारी 70 वर्षे आपल्याला नवीन प्रेरणा देऊ शकतात, नवीन उत्साह, आशा निर्माण करु शकतात, देशासाठी काही तरी करण्याच्या संकल्पासाठी ही संधी असू शकते. संपूर्ण देश स्वातंत्र्याच्या रंगात रंगून जाईल. चारही बाजूंनी स्वातंत्र्यांचा गंध पुन्हा एकदा जाणवायला लागेल, असे वातावरण आपण सर्वजण निर्माण करु. स्वातंत्र्याचे पर्व हा काही सरकारी कार्यक्रम नाही, तो देशवासीयांचा झाला पाहिजे. दिवाळीप्रमाणे हा आपला उत्सव झाला पाहिजे. मी अशी आशा व्यक्त करतो, आपणही देशभक्तीच्या प्रेरणेशी जोडणारे, काहीतरी चांगले कार्य कराल. त्याचा फोटो ‘नरेंद्र मोदी ॲप’वर जरुर पाठवा, देशात एक वेगळे वातावरण बनवा.

माझ्या प्रिय देशवासीयांनो, 15 ऑगस्टला लाल किल्ल्यावरुन मला देशातील जनतेशी संवाद साधण्याचे सद्‌भाग्य मिळते. ही एक परंपरा आहे. तुमच्या मनातही काही गोष्टी असतील, तुमची अशी इच्छा असेल, त्या गोष्टी लाल किल्ल्यावरुन प्रखरतेने मांडल्या जाव्यात. मी आपल्याला निमंत्रण देतो. तुमच्या मनात जे विचार येत असतील, आपल्याला वाटत असेल की, आपला प्रतिनिधी या नात्याने, आपल्या प्रधान सेवकाच्या रुपाने मला लाल किल्ल्यावरुन ते सांगितले पाहिजे, तर तुम्ही मला जरुर लिहून पाठवा, काही सुचवा, सल्ला द्या नवीन विचार द्या. मी तुमचे मनोगत, देशवासीयांपर्यंत पोहोचवण्याचा प्रयत्न करेन आणि माझी अशी ही इच्छा नाही की लाल किल्ल्यावरुन जे बोलले जाईल ते फक्त पंतप्रधानांचे असावे, तर लाल किल्ल्यावरुन जे बोलले जाईल ते सव्वाशे कोटी देशवासीयांच्या मनातले असेल. तुम्ही जरुर मला काही-ना-काही पाठवा. तुम्ही ‘नरेंद्र मोदी ॲप’ वर पाठवू शकता किंवा ‘mygov.in’वर पाठवू शकता. सध्या तंत्रज्ञानाच्या मार्गाने हे इतके सहज आहे की, जे काही पाठवायचे आहे ते थेट माझ्याकडे पाठवू शकता. मी आपल्याला निमंत्रण देतो आहे. चला या, स्वातंत्र्यासाठी बलिदान केलेल्या वीरांचे पुण्यस्मरण करुया, भारतासाठी आयुष्य वेचणाऱ्या महापुरुषांना आठवू या आणि देशासाठी काही करण्याचा संकल्प करुन पुढे जाऊ या.

खूप-खूप शुभेच्छा.

खूप-खूप-धन्यवाद.

BG/NC/AK