પીએમઇન્ડિયા

નમો બુદ્ધાય!

થાઈલેન્ડમાં “સંવાદ”ના આ સંસ્કરણમાં આપ સૌ સાથે જોડાવું મારા માટે સન્માનની વાત છે. ભારત, જાપાન અને થાઇલેન્ડની ઘણી પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાઓ અને મહાનુભાવો આ કાર્યક્રમને શક્ય બનાવવા માટે કામ કરી રહ્યા છે. હું તેમના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરું છું અને બધા સહભાગીઓને શુભકામનાઓ પાઠવું છું.

મિત્રો,

આ પ્રસંગે મને મારા મિત્ર શ્રી શિન્ઝો આબે યાદ આવે છે. 2015માં તેમની સાથેની મારી વાતચીતમાંથી સંવાદનો વિચાર આવ્યો. ત્યારથી “સંવાદ”એ વિવિધ દેશોની યાત્રા કરી છે અને ચર્ચા, સંવાદ અને ઊંડી સમજણને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે.

મિત્રો,

મને ખુશી છે કે આ સંવાદ થાઇલેન્ડમાં થઈ રહ્યો છે. થાઇલેન્ડ ખૂબ જ સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ, ઇતિહાસ અને વારસો ધરાવે છે. તે એશિયાની સહિયારી દાર્શનિક અને આધ્યાત્મિક પરંપરાઓનું એક સુંદર ઉદાહરણ છે.

મિત્રો,

ભારત અને થાઇલેન્ડ વચ્ચે બે હજાર વર્ષથી વધુ સમયથી ગાઢ સાંસ્કૃતિક સંબંધો રહ્યા છે. રામાયણ અને રામકીયેન આપણને જોડે છે. ભગવાન બુદ્ધ પ્રત્યેની આપણી સહિયારી ભક્તિ આપણને એક કરે છે. ગયા વર્ષે, જ્યારે અમે ભગવાન બુદ્ધના પવિત્ર અવશેષો થાઇલેન્ડ મોકલ્યા હતા, ત્યારે લાખો ભક્તોએ તેમને પુષ્પાંજલિ આપી હતી. આપણા દેશો ઘણા ક્ષેત્રોમાં જીવંત ભાગીદારીનો આનંદ માણે છે. ભારતની ‘એક્ટ ઇસ્ટ’ નીતિ અને થાઇલેન્ડની ‘એક્ટ વેસ્ટ’ નીતિ એકબીજાના પૂરક છે, જે પરસ્પર પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ પરિષદ આપણી મિત્રતાનું બીજું સફળ પ્રકરણ છે.

મિત્રો,

સંવાદનો વિષય એશિયન સદીની વાત કરે છે. જ્યારે લોકો આ શબ્દનો ઉપયોગ કરે છે, ત્યારે તેઓ ઘણીવાર એશિયાના આર્થિક ઉદયનો ઉલ્લેખ કરે છે. જોકે, આ પરિષદ એ વાત પર ભાર મૂકે છે કે એશિયન સદી ફક્ત આર્થિક મૂલ્ય વિશે જ નહીં, પણ સામાજિક મૂલ્યો વિશે પણ છે. ભગવાન બુદ્ધના ઉપદેશો વિશ્વને શાંતિપૂર્ણ અને પ્રગતિશીલ યુગનું નિર્માણ કરવા માટે માર્ગદર્શન આપી શકે છે. તેમના જ્ઞાનમાં આપણને માનવ-કેન્દ્રિત ભવિષ્ય તરફ લઈ જવાની શક્તિ છે.

મિત્રો,

સંવાદનો મુખ્ય વિષય સંઘર્ષ ટાળવાનો છે. ઘણીવાર, સંઘર્ષ એવી માન્યતાથી ઉદ્ભવે છે કે ફક્ત આપણો રસ્તો જ સાચો છે. જ્યારે બાકીના બધા ખોટા છે. ભગવાન બુદ્ધ આ મુદ્દા પર સમજ આપે છે:

इमेसु किर सज्जन्ति, एके समणब्राह्मणा |

विग्गय्ह नं विवदन्ति,

जना एकंगदस्सिनो ||

આનો અર્થ એ થાય કે કેટલાક લોકો પોતાના મંતવ્યો અને ચર્ચા પર ટકી રહે છે, ફક્ત એક જ બાજુને સાચી માને છે પરંતુ એક જ મુદ્દા પર ઘણા દ્રષ્ટિકોણ હોઈ શકે છે. આ જ કારણ છે કે ઋગ્વેદ કહે છે:

एकं सद्विप्रा बहु॒धा वदन्ति |

જ્યારે આપણે સ્વીકારીએ છીએ કે સત્યને જુદા જુદા દ્રષ્ટિકોણથી જોઈ શકાય છે. ત્યારે આપણે સંઘર્ષ ટાળી શકીએ છીએ.

મિત્રો,

સંઘર્ષનું બીજું કારણ બીજાઓને આપણાથી મૂળભૂત રીતે અલગ માનવું છે. મતભેદો અંતર તરફ દોરી જાય છે, અને અંતર ઝઘડામાં ફેરવાઈ શકે છે. આનો સામનો કરવા માટે, ધમ્મપદની એક પંક્તિ કહે છે:

सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भयन्ति माचुनो |

अत्तानं उपमं कत्वा, न हनेय न घटये ||

આનો અર્થ એ છે કે દરેક વ્યક્તિ પીડા અને મૃત્યુથી ડરે છે. બીજાઓને પોતાના જેવા ગણીને આપણે ખાતરી કરી શકીએ છીએ કે કોઈ નુકસાન કે હિંસા ન થાય. જો આ શબ્દોનું પાલન કરવામાં આવે તો સંઘર્ષ ટાળી શકાય છે.

મિત્રો,

વિશ્વના ઘણા મુદ્દાઓ સંતુલિત અભિગમને બદલે આત્યંતિક વલણ અપનાવવાથી ઉદ્ભવે છે. આત્યંતિક વલણ સંઘર્ષ, પર્યાવરણીય કટોકટી અને તણાવ સંબંધિત સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી જાય છે. આવા પડકારોનો ઉકેલ ભગવાન બુદ્ધના ઉપદેશોમાં રહેલો છે. તેમણે આપણને મધ્યમ માર્ગ અપનાવવા અને અતિવાદથી દૂર રહેવાનો આગ્રહ કર્યો છે. સંયમનો સિદ્ધાંત આજે પણ સુસંગત છે અને વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવામાં માર્ગદર્શન પૂરું પાડે છે.

મિત્રો,

આજે સંઘર્ષો લોકો અને રાષ્ટ્રોથી આગળ વધી રહ્યાં છે – માનવતા પ્રકૃતિ સાથે વધુને વધુ સંઘર્ષમાં ઝડપથી આગળ વધે છે. આનાથી પર્યાવરણીય સંકટ સર્જાયું છે જે આપણી પૃથ્વી માટે ખતરો બની ગયું છે. આ પડકારનો જવાબ એશિયાની સહિયારી પરંપરાઓમાં રહેલો છે, જે ધમ્મના સિદ્ધાંતોમાં મૂળ ધરાવે છે. હિન્દુ ધર્મ, બૌદ્ધ ધર્મ, શિન્ટો ધર્મ અને અન્ય એશિયન પરંપરાઓ આપણને પ્રકૃતિ સાથે સુમેળમાં રહેવાનું શીખવે છે. આપણે પોતાને પ્રકૃતિથી અલગ નથી માનતા પણ તેના એક ભાગ તરીકે માનીએ છીએ. અમે મહાત્મા ગાંધી દ્વારા અપનાવવામાં આવેલી ટ્રસ્ટીશીપની વિભાવનામાં માનીએ છીએ. આજે પ્રગતિ માટે કુદરતી સંસાધનોનો ઉપયોગ કરતી વખતે, આપણે ભવિષ્યની પેઢીઓ પ્રત્યેની આપણી જવાબદારીનો પણ વિચાર કરવો જોઈએ. આ અભિગમ સુનિશ્ચિત કરે છે કે સંસાધનોનો ઉપયોગ વિકાસ માટે થાય છે, લોભ માટે નહીં.

મિત્રો,

હું પશ્ચિમ ભારતના એક નાના શહેર વડનગરનો છું, જે એક સમયે બૌદ્ધ શિક્ષણનું મુખ્ય કેન્દ્ર હતું. ભારતીય સંસદમાં, હું વારાણસીનું પ્રતિનિધિત્વ કરું છું, જેમાં સારનાથનો પણ સમાવેશ થાય છે. સારનાથ એ પવિત્ર સ્થળ છે જ્યાં ભગવાન બુદ્ધે પોતાનો પહેલો ઉપદેશ આપ્યો હતો. ભગવાન બુદ્ધ સાથે સંકળાયેલા સ્થળોએ મારી યાત્રાને આકાર આપ્યો છે તે એક સુંદર સંયોગ છે.

મિત્રો,

ભગવાન બુદ્ધ પ્રત્યેનો આપણો આદર અમારી સરકારની નીતિઓમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. અમે બૌદ્ધ સર્કિટના ભાગરૂપે મહત્વપૂર્ણ બૌદ્ધ સ્થળોને જોડવા માટે પ્રવાસન માળખાગત સુવિધાઓ વિકસાવી છે. આ સર્કિટમાં મુસાફરીને સરળ બનાવવા માટે એક ખાસ ટ્રેન ‘બુદ્ધ પૂર્ણિમા એક્સપ્રેસ’ શરૂ કરવામાં આવી છે. કુશીનગર આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથકનું ઉદ્ઘાટન એક ઐતિહાસિક પગલું છે, જેનો લાભ આંતરરાષ્ટ્રીય બૌદ્ધ યાત્રાળુઓને મળશે. તાજેતરમાં અમે બોધગયાના માળખાગત સુવિધાઓને વધારવા માટે વિવિધ વિકાસ પહેલની જાહેરાત કરી છે. હું વિશ્વભરના યાત્રાળુઓ, વિદ્વાનો અને સાધુઓને ભગવાન બુદ્ધની ભૂમિ ભારતની મુલાકાત લેવા માટે હૃદયપૂર્વક આમંત્રણ આપું છું.

મિત્રો,

નાલંદા મહાવિહાર ઇતિહાસની મહાન યુનિવર્સિટીઓમાંની એક હતી. સદીઓ પહેલા સંઘર્ષના પગલે તેનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ હવે અમે તેને શિક્ષણ કેન્દ્ર તરીકે પુનર્જીવિત કરીને અમારી પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી છે. ભગવાન બુદ્ધના આશીર્વાદથી, મને વિશ્વાસ છે કે નાલંદા યુનિવર્સિટી તેનું ભૂતપૂર્વ ગૌરવ પાછું મેળવશે. ભગવાન બુદ્ધે પોતાના ઉપદેશો જે ભાષામાં આપ્યા હતા તે પાલી ભાષાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પણ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું લેવામાં આવ્યું છે. અમારી સરકાર દ્વારા પાલી ભાષાને શાસ્ત્રીય ભાષા જાહેર કરવામાં આવી છે, જે તેના સાહિત્યનું સંરક્ષણ સુનિશ્ચિત કરે છે. વધુમાં, અમે પ્રાચીન હસ્તપ્રતોને ઓળખવા અને સૂચિબદ્ધ કરવા માટે જ્ઞાન ભારતમ મિશન શરૂ કર્યું છે. તે બૌદ્ધ ધર્મના વિદ્વાનોના લાભ માટે દસ્તાવેજીકરણ અને ડિજિટાઇઝેશનને પ્રોત્સાહન આપશે.

મિત્રો,

છેલ્લા દાયકામાં, અમે ભગવાન બુદ્ધના ઉપદેશોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઘણા દેશો સાથે સહયોગ કર્યો છે. તાજેતરમાં, ભારતમાં ‘એશિયાને મજબૂત બનાવવામાં બુદ્ધ ધમ્મની ભૂમિકા’ થીમ પર પ્રથમ એશિયન બૌદ્ધ શિખર સંમેલન યોજાયું હતું. અગાઉ ભારતે પ્રથમ વૈશ્વિક બૌદ્ધ સમિટનું આયોજન કર્યું હતું. મને નેપાળના લુમ્બિની ખાતે ઈન્ડિયા ઈન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફોર બુદ્ધિસ્ટ કલ્ચર એન્ડ હેરિટેજનો શિલાન્યાસ કરવાનું સન્માન મળ્યું. ભારતે લુમ્બિની મ્યુઝિયમના નિર્માણમાં પણ યોગદાન આપ્યું છે. આ ઉપરાંત ભગવાન બુદ્ધનો 108 ખંડનો ‘સંક્ષિપ્ત આદેશ’ મોંગોલિયન કંજુરને ભારતમાં ફરીથી છાપવામાં આવ્યો અને મોંગોલિયાના મઠોમાં વહેંચવામાં આવ્યો. અનેક દેશોમાં સ્મારકોના સંરક્ષણના અમારા પ્રયાસો ભગવાન બુદ્ધના વારસા પ્રત્યેની અમારી પ્રતિબદ્ધતાને મજબૂત બનાવે છે.

મિત્રો,

આ સંવાદના આ સંસ્કરણમાં ધાર્મિક ગોળમેજી પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. જેમાં વિવિધ ધાર્મિક નેતાઓને એકઠા કરવામાં આવ્યા છે તે પ્રોત્સાહક છે. મને વિશ્વાસ છે કે આ પ્લેટફોર્મ મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ લાવશે જે વધુ સુમેળભર્યા વિશ્વને આકાર આપશે. ફરી એકવાર હું આ પરિષદનું આયોજન કરવા બદલ થાઇલેન્ડના લોકો અને સરકારનો આભાર વ્યક્ત કરું છું. આ મહાન મિશનને આગળ વધારવા માટે અહીં એકઠા થયેલા તમામ સહભાગીઓને મારી શુભકામનાઓ. ધમ્મનો પ્રકાશ આપણને શાંતિ, પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિના યુગ તરફ દોરી જાય તેવી પ્રાર્થના.

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964@gmail.com