પીએમઇન્ડિયા

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે નવી દિલ્હીમાં પ્રગતિ મેદાનમાં ભારત મંડપમ ખાતે મેગા ફૂડ ઇવેન્ટ ‘વર્લ્ડ ફૂડ ઇન્ડિયા 2023′ની બીજી એડિશનનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. તેમણે સ્વસહાય જૂથોને મજબૂત કરવા માટે એક લાખથી વધુ એસએચજી સભ્યો માટે બીજ મૂડી સહાયનું વિતરણ કર્યું હતું. શ્રી મોદીએ આ પ્રસંગે પ્રદર્શિત થયેલા પ્રદર્શનનો એક તબક્કો પણ લીધો હતો. આ ઇવેન્ટનો હેતુ ભારતને ‘વિશ્વની ફૂડ બાસ્કેટ‘ તરીકે પ્રદર્શિત કરવાનો અને ૨૦૨૩ ને આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષ તરીકે ઉજવવાનો છે.

આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ ટેકનોલોજી અને સ્ટાર્ટઅપ પેવેલિયન તથા ફૂડ સ્ટ્રીટની પ્રશંસા કરી હતી અને જણાવ્યું હતું કે, ટેકનોલોજી અને સ્વાદનું મિશ્રણ ભવિષ્યના અર્થતંત્ર માટે માર્ગ મોકળો કરશે. આજની બદલાતી દુનિયામાં પ્રધાનમંત્રીએ ખાદ્યાન્ન સુરક્ષાના મુખ્ય પડકારોમાંના એક પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને વર્લ્ડ ફૂડ ઇન્ડિયા 2023ના મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, વિશ્વ ખાદ્યાન્ન ભારતનાં પરિણામો ભારતનાં ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ક્ષેત્રને ‘સૂર્યોદય ક્ષેત્ર‘નાં રૂપમાં માન્યતા મળ્યાં તેનું બહુ મોટું ઉદાહરણ છે. પ્રધાનમંત્રીએ છેલ્લાં 9 વર્ષમાં જાણકારી આપી હતી કે, સરકારની ઉદ્યોગલક્ષી અને ખેડૂત તરફી નીતિઓનાં પરિણામ સ્વરૂપે આ ક્ષેત્રએ રૂ. 50,000 કરોડથી વધારેનું પ્રત્યક્ષ વિદેશી રોકાણ આકર્ષ્યું છે. ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ક્ષેત્રમાં પીએલઆઈ યોજના પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ યોજનાથી આ ઉદ્યોગમાં નવા ખેલાડીઓને મોટી સહાય થઈ રહી છે. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, એગ્રિ–ઇન્ફ્રા ફંડ હેઠળ લણણી પછીનાં માળખાગત સુવિધા માટે હજારો પ્રોજેક્ટ્સ પર કામગીરી ચાલી રહી છે, જેમાં અંદાજે રૂ. 50,000 કરોડથી વધારેનું રોકાણ થશે, ત્યારે મત્સ્યપાલન અને પશુપાલન ક્ષેત્રમાં પ્રોસેસિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને પણ હજારો કરોડનાં રોકાણ સાથે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, “સરકારની રોકાણકારોને અનુકૂળ નીતિઓ ખાદ્ય ક્ષેત્રને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જઈ રહી છે.” પ્રધાનમંત્રીએ છેલ્લાં 9 વર્ષ દરમિયાન જાણકારી આપી હતી કે, ભારતની કૃષિ નિકાસમાં પ્રોસેસ્ડ ફૂડનો હિસ્સો 13 ટકાથી વધીને 23 ટકા થયો છે, જે નિકાસમાં પ્રોસેસ્ડ ફૂડનો કુલ 150 ટકા વધારો દર્શાવે છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, “આજે ભારત કૃષિ પેદાશોમાં 50,000 મિલિયન ડોલરથી વધુના એકંદર નિકાસ મૂલ્ય સાથે સાતમા સ્થાને છે.” તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગમાં એવું કોઈ ક્ષેત્ર નથી કે જ્યાં ભારતે અભૂતપૂર્વ વૃદ્ધિ ન દર્શાવી હોય. તેમણે કહ્યું હતું કે, ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલી દરેક કંપની અને સ્ટાર્ટ–અપ માટે આ સોનેરી તક છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ભારતના ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગમાં ઝડપી અને તેજ વિકાસ પાછળ સરકારના સતત અને સમર્પિત પ્રયત્નોનો શ્રેય આપ્યો હતો. તેમણે ભારતમાં સૌપ્રથમ વખત એગ્રિ–એક્સપોર્ટ પોલિસીની રચના, રાષ્ટ્રવ્યાપી લોજિસ્ટિક્સ અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ, જિલ્લાને વૈશ્વિક બજારો સાથે જોડતા 100થી વધારે જિલ્લા–સ્તરીય કેન્દ્રો ઊભા કરવા, મેગા ફૂડ પાર્કની સંખ્યા 2થી વધારીને 20 ટકાથી વધારીને 20 ટકા કરવા અને ભારતની ફૂડ પ્રોસેસિંગ ક્ષમતા 12 લાખ મેટ્રિક ટનથી વધીને 200 લાખ મેટ્રિક ટનથી વધારે હોવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.  જે છેલ્લા 9 વર્ષમાં 15 ગણો વધારો છે. પ્રધાનમંત્રીએ પ્રથમ વખત ભારતમાંથી નિકાસ થઈ રહેલાં કૃષિ ઉત્પાદનોનાં ઉદાહરણો ટાંક્યાં હતાં અને હિમાચલ પ્રદેશમાંથી કાળા લસણ, જમ્મુ–કાશ્મીરમાંથી ડ્રેગન ફ્રુટ, મધ્યપ્રદેશમાંથી સોયાબીન દૂધનો પાવડર, લદ્દાખથી કાર્કિચુ સફરજન, પંજાબમાંથી કેવેન્ડિશ કેળાં, જમ્મુથી ગૂચી મશરૂમ્સ અને કર્ણાટકમાંથી કાચા મધનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.

ભારતના ઝડપી શહેરીકરણની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રીએ પેકેજ્ડ ફૂડની વધતી જતી માગ તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું, જે ખેડૂતો, સ્ટાર્ટ–અપ્સ અને નાના ઉદ્યોગસાહસિકો માટે વણશોધાયેલી તકોનું સર્જન કરે છે. શ્રી મોદીએ આ શક્યતાઓનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવા મહત્ત્વાકાંક્ષી આયોજનની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ક્ષેત્રમાં ભારતની વિકાસગાથાના ત્રણ મુખ્ય સ્તંભો – લઘુ ખેડૂતો, લઘુ ઉદ્યોગો અને મહિલાઓ – પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે નાના ખેડુતોની ભાગીદારી અને નફામાં વધારો કરવા માટેના મંચ તરીકે ફાર્મર પ્રોડ્યુસ ઓર્ગેનાઇઝેશન્સ અથવા એફપીઓના અસરકારક ઉપયોગ પર પ્રકાશ પાડ્યો. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, “અમે ભારતમાં 10,000 નવા એફપીઓ બનાવી રહ્યા છીએ, જેમાંથી 7,000 નવા એફપીઓ બનાવી દેવામાં આવ્યા છે.” તેમણે બજારની સુલભતા અને ખેડૂતો માટે પ્રોસેસિંગ સુવિધાઓની ઉપલબ્ધતાની નોંધ લીધી હતી તથા જાણકારી આપી હતી કે, ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગમાં લઘુ ઉદ્યોગોની ભાગીદારી વધારવા માટે આશરે 2 લાખ સૂક્ષ્મ ઉદ્યોગોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “‘એક જિલ્લા એક ઉત્પાદન‘ – ઓડીઓપી જેવી યોજનાઓ પણ લઘુ ખેડૂતો અને લઘુ ઉદ્યોગોને નવી ઓળખ આપી રહી છે.”

ભારતમાં મહિલાઓની આગેવાની હેઠળના વિકાસના માર્ગે પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ અર્થતંત્રમાં મહિલાઓના વધતા યોગદાન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેનાથી ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગને લાભ થશે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, અત્યારે ભારતમાં 9 કરોડથી વધારે મહિલાઓ સ્વસહાય જૂથો સાથે સંકળાયેલી છે. હજારો વર્ષોથી ભારતમાં ખાદ્ય વિજ્ઞાનમાં મહિલાઓએ આગેવાની લીધી છે એ વાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતમાં ખાદ્યાન્નની વિવિધતા અને ખાદ્ય વિવિધતા ભારતીય મહિલાઓનાં કૌશલ્ય અને જ્ઞાનનું પરિણામ છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, મહિલાઓ પોતાના ઘરેથી અથાણાં, પાપડ, ચિપ્સ, મુરબ્બા વગેરે જેવી અનેક પ્રોડક્ટનું માર્કેટ ચલાવી રહી છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, “ભારતીય મહિલાઓ ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગનું નેતૃત્વ કરવાની કુદરતી ક્ષમતા ધરાવે છે.” તેમણે જાણકારી આપી હતી કે, કુટિર ઉદ્યોગો અને સ્વ–સહાય જૂથોને મહિલાઓ માટે દરેક સ્તરે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે. પીએમ મોદીએ આજના અવસર પર 1 લાખથી વધુ મહિલાઓને કરોડો રૂપિયાની બીજ મૂડી વહેંચવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.

તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “ભારતમાં જેટલી ખાદ્ય વિવિધતા છે તેટલી જ સાંસ્કૃતિક વિવિધતા પણ છે. ભારતની ખાદ્ય વિવિધતા એ વિશ્વના દરેક રોકાણકાર માટે લાભદાયક છે.” ભારત પ્રત્યેની જિજ્ઞાસામાં રસ વધ્યો હોવાની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સમગ્ર વિશ્વમાં ખાદ્ય ઉદ્યોગે ભારતની ખાદ્ય પરંપરાઓમાંથી ઘણું બધું શીખવાનું છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ભારતની ટકાઉ ખાદ્ય સંસ્કૃતિ તેની હજારો વર્ષોની વિકાસયાત્રાનું પરિણામ છે. પ્રધાનમંત્રીએ હજારો વર્ષોથી ભારતની સ્થાયી ખાદ્યાન્ન સંસ્કૃતિના વિકાસ પર પ્રકાશ ફેંકતા ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારતના પૂર્વજોએ આયુર્વેદ સાથે ખાદ્ય આદતોને જોડી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “આયુર્વેદમાં ‘રીટા–ભુખ‘ એટલે કે ઋતુ અનુસાર ખાવું, ‘મિત ભુખ‘ એટલે કે સંતુલિત આહાર અને ‘હિટ ભુખ‘ એટલે કે આરોગ્યપ્રદ આહાર, આ ભારતની વૈજ્ઞાનિક સમજણના મહત્વપૂર્ણ ભાગો છે.” તેમણે ખાદ્યાન્ન, ખાસ કરીને ભારતમાંથી આવતા મસાલાઓના વેપારની દુનિયા પર થતી કાયમી અસરની નોંધ પણ લીધી હતી. વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષા વિશે બોલતા પ્રધાનમંત્રીએ ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગને ટકાઉ અને તંદુરસ્ત ખાદ્ય આદતોના પ્રાચીન જ્ઞાનને સમજવાની અને તેનો અમલ કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. શ્રી મોદીએ સ્વીકાર્યું હતું કે, વિશ્વ વર્ષ 2023ને આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષ તરીકે ઉજવે છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, “બાજરી ભારતની ‘સુપરફૂડ બકેટ‘નો એક ભાગ છે અને સરકારે તેની ઓળખ શ્રી અન્ન તરીકે કરી છે.” સદીઓથી મોટાભાગની સંસ્કૃતિઓમાં બાજરીને ખૂબ જ પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું હોવા છતાં, પ્રધાનમંત્રીએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે તે છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં ભારત સહિત ઘણા દેશોમાં ખોરાકની ટેવમાંથી બહાર નીકળી ગયું છે, જેનાથી વૈશ્વિક આરોગ્ય, ટકાઉ ખેતી અને ટકાઉ અર્થતંત્રને ભારે નુકસાન થયું છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “ભારતની પહેલ પર, દુનિયામાં બાજરી સાથે સંબંધિત જાગૃતિ અભિયાન શરૂ થયું છે.” પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, બાજરી આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસની અસરની જેમ જ વિશ્વના દરેક ખૂણામાં પહોંચશે. તેમણે તાજેતરમાં જી-20 સમિટ દરમિયાન ભારતની મુલાકાતે આવેલા મહાનુભાવો માટે બાજરીમાંથી બનેલી વાનગીઓ તેમજ બાજરીમાંથી બનેલી પ્રોસેસ્ડ ફૂડ આઇટમ્સ બજારમાં ઉપલબ્ધ હોવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આ પ્રસંગે મહાનુભાવોને શ્રી અન્નનો હિસ્સો વધારવાના માર્ગો પર ચર્ચા કરવા તથા ઉદ્યોગ અને ખેડૂતોના લાભ માટે સામૂહિક રોડમેપ તૈયાર કરવા અપીલ કરી હતી.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, જી-20 જૂથે દિલ્હી જાહેરનામામાં સ્થાયી કૃષિ, ખાદ્ય સુરક્ષા અને પોષણ સુરક્ષા પર ભાર મૂક્યો છે તથા ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ સાથે સંકળાયેલા તમામ ભાગીદારોની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો છે. તેમણે ખાદ્ય વિતરણ કાર્યક્રમને વૈવિધ્યસભર ફૂડ બાસ્કેટ તરફ આગળ ધપાવવા પર ભાર મૂક્યો હતો અને છેવટે લણણી પછીના નુકસાનને ઓછું કરવા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને બગાડ ઘટાડવા પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે બગાડ ઘટાડવા નાશવંત ઉત્પાદનોની પ્રક્રિયામાં વધારો કરવા અપીલ કરી હતી, જેથી ખેડૂતોને લાભ થશે અને ભાવમાં વધઘટ અટકાવી શકાશે. સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ ખેડૂતોનાં હિતો અને ગ્રાહકોનાં સંતોષ વચ્ચે સંતુલન જાળવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, અહીં તારવવામાં આવેલા તારણો વિશ્વ માટે ટકાઉ અને ખાદ્ય–સુરક્ષિત ભવિષ્યનો પાયો નાખશે.

આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય ગ્રાહક બાબતો, ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ મંત્રી શ્રી પિયુષ ગોયલ, કેન્દ્રીય ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગ મંત્રી શ્રી પશુપતિ કુમાર પારસ, કેન્દ્રીય ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રી શ્રી ગિરિરાજ સિંહ, કેન્દ્રીય પશુપાલન, ડેરી અને મત્સ્યપાલન રાજ્યમંત્રી શ્રી પરષોત્તમ રૂપાલા અને કેન્દ્રીય ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગ મંત્રી શ્રી પ્રહલાદ સિંહ પટેલ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પાશ્વ ભાગ

સ્વસહાય જૂથોને મજબૂત કરવા માટે પ્રધાનમંત્રીએ એસએચજીના એક લાખથી વધારે સભ્યો માટે બીજ મૂડી સહાયતાનું વિતરણ કર્યું હતું. આ ટેકો એસ.એચ.જી.ને સુધારેલા પેકેજિંગ અને ગુણવત્તાયુક્ત ઉત્પાદન દ્વારા બજારમાં વધુ સારી કિંમતની અનુભૂતિ કરવામાં મદદ કરશે. પ્રધાનમંત્રીએ વર્લ્ડ ફૂડ ઇન્ડિયા 2023નાં ભાગરૂપે ફૂડ સ્ટ્રીટનું ઉદઘાટન પણ કર્યું હતું. તેમાં પ્રાદેશિક વાનગીઓ અને શાહી રાંધણકળાનો વારસો જોવા મળશે, જેમાં 200થી વધારે રસોઇયાઓ ભાગ લેશે અને પરંપરાગત ભારતીય વાનગીઓ પ્રસ્તુત કરશે, જે તેને એક અનોખો રાંધણકળાનો અનુભવ બનાવશે.

આ ઇવેન્ટનો હેતુ ભારતને ‘વિશ્વની ફૂડ બાસ્કેટ‘ તરીકે પ્રદર્શિત કરવાનો અને ૨૦૨૩ ને આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષ તરીકે ઉજવવાનો છે. તે સરકારી સંસ્થાઓ, ઔદ્યોગિક વ્યાવસાયિકો, ખેડૂતો, ઉદ્યોગસાહસિકો અને અન્ય હિતધારકોને ચર્ચા–વિચારણામાં જોડાવા, ભાગીદારી સ્થાપિત કરવા અને કૃષિ–ખાદ્ય ક્ષેત્રમાં રોકાણની તકો ચકાસવા માટે નેટવર્કિંગ અને બિઝનેસ પ્લેટફોર્મ પ્રદાન કરશે. સીઈઓની ગોળમેજી બેઠકમાં રોકાણ અને વેપાર–વાણિજ્યની સરળતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે.

ભારતીય ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગની નવીનતા અને શક્તિ દર્શાવવા માટે વિવિધ પેવેલિયનની સ્થાપના કરવામાં આવશે. આ કાર્યક્રમમાં ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગના વિવિધ પાસાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતા 48 સત્રોનું આયોજન કરવામાં આવશે, જેમાં નાણાકીય સશક્તિકરણ, ગુણવત્તાની ખાતરી અને મશીનરી અને ટેકનોલોજીમાં નવીનતાઓ પર ભાર મૂકવામાં આવશે.

આ ઇવેન્ટમાં અગ્રણી ફૂડ પ્રોસેસિંગ કંપનીઓના સીઇઓ સહિત 80થી વધુ દેશોના સહભાગીઓની યજમાની કરવામાં આવશે. તેમાં રિવર્સ બાયર સેલર મીટ પણ યોજાશે, જેમાં 80થી વધુ દેશોના 1200થી વધુ વિદેશી ખરીદદારો સામેલ હશે. નેધરલેન્ડ ભાગીદાર દેશ તરીકે સેવા આપશે, જ્યારે જાપાન આ ઇવેન્ટનો ફોકસ કન્ટ્રી હશે.

Addressing the World Food India programme. https://t.co/B9waEvVAsi

— Narendra Modi (@narendramodi) November 3, 2023

Today, India’s investor friendly policies are taking the country’s food sector to new heights. pic.twitter.com/lGXIwW094b

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

India has achieved remarkable growth in every sector of the food processing industry. pic.twitter.com/NY0stNwCD9

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

The demand for packaged food has increased significantly. This is creating opportunities for our farmers, start-ups and entrepreneurs. pic.twitter.com/LesKNz5Pjj

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

Women in India have the natural ability to lead the food processing industry. pic.twitter.com/si2Wcj337e

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

India’s food diversity is a dividend for global investors. pic.twitter.com/K3K1302nQt

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

India’s sustainable food culture has evolved over thousands of years. Our ancestors linked food habits to Ayurveda. pic.twitter.com/G0ZsAVYIdG

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

This year we are marking the International Year of Millets.

Millets are a key component of our ‘superfood bucket.’ pic.twitter.com/HBc1oNPz0o

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

Mitigating food wastage is a significant endeavour in realising the objective of sustainable lifestyle. Our products should be designed to minimize wastage. pic.twitter.com/1CoVgmPGzr

— PMO India (@PMOIndia) November 3, 2023

CB/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964@gmail.com