പിഎം ഇന്ത്യ

1 . ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദിയുടെ ക്ഷണപ്രകാരം  ബംഗ്ലാദേശ്  പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീന 2022 സെപ്റ്റംബർ 05-08 വരെ ഇന്ത്യ സന്ദർശിച്ചു. സന്ദർശനത്തിനിടെ  പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീന ഇന്ത്യൻ പ്രസിഡന്റ് ശ്രീമതിയെ സന്ദർശിച്ചു. ശ്രീമതി ദ്രൗപതി മുർമുവും ഉപരാഷ്ട്രപതി  ശ്രീ ജഗ്ദീപ് ധൻഖറും. വിദേശകാര്യ മന്ത്രി ഡോ. എസ് ജയശങ്കറും വടക്ക് കിഴക്കൻ മേഖല വികസന മന്ത്രി ശ്രീ ജി കിഷൻ റെഡ്ഡിയും അവരെ സന്ദർശിച്ചു. 1971ലെ ബംഗ്ലാദേശ് വിമോചനയുദ്ധത്തിൽ വീരമൃത്യു വരിക്കുകയും ഗുരുതരമായി പരിക്കേൽക്കുകയും ചെയ്ത ഇന്ത്യൻ സായുധ സേനാംഗങ്ങളുടെ 200 പിൻഗാമികൾക്കായി “ബംഗബന്ധു ഷെയ്ഖ് മുജീബുർ റഹ്മാൻ സ്റ്റുഡന്റ് സ്കോളർഷിപ്പ്” ആരംഭിക്കുന്നതും പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീനയുടെ പരിപാടിയിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. 2022 സെപ്റ്റംബർ 7-ന്    ഇന്ത്യയിലെയും  ബംഗ്ലാദേശിലെയും  ബിസിനസ്സ് സമൂഹങ്ങൾ   സംയുക്തമായി സംഘടിപ്പിച്ച ഒരു ബിസിനസ് പരിപാടിയെ അഭിസംബോധന ചെയ്തു. 

2. രണ്ട് പ്രധാനമന്ത്രിമാരും 2022 സെപ്തംബർ 6-ന് നിയന്ത്രിത മീറ്റിംഗും ടെറ്റ്-എ-ടേറ്റും തുടർന്ന് പ്രതിനിധി തല ചർച്ചകളും നടത്തി. മീറ്റിംഗുകൾ വളരെ ഊഷ്മളവും സൗഹാർദ്ദപരവുമാണ്. പരമാധികാരം, സമത്വം, വിശ്വാസം, ധാരണ എന്നിവയിൽ അധിഷ്ഠിതമായ സമഗ്രമായ ഉഭയകക്ഷി പങ്കാളിത്തത്തിൽ പ്രതിഫലിക്കുന്ന ആഴത്തിലുള്ള ചരിത്രപരവും സാഹോദര്യവുമായ ബന്ധങ്ങളിലും ജനാധിപത്യത്തിന്റെയും ബഹുസ്വരതയുടെയും പങ്കിട്ട മൂല്യങ്ങളിലും, ഒരു തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തത്തിൽ  പോലും അധിഷ്ഠിതമായ ഉഭയകക്ഷി ബന്ധങ്ങളുടെ മികച്ച അവസ്ഥയിൽ ഇരു നേതാക്കളും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. 

3. ബംഗ്ലാദേശിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ സുവർണ ജൂബിലി, രാഷ്ട്രപിതാവ് ബംഗബന്ധു ഷെയ്ഖ് മുജിബുർ റഹ്മാന്റെ ജന്മശതാബ്ദി, ഇന്ത്യയ്ക്കും ബംഗ്ലാദേശിനും ഇടയിൽ നയതന്ത്രബന്ധം സ്ഥാപിച്ചതിന്റെ 50 വർഷം എന്നിവയുടെ ആഘോഷങ്ങളിൽ പങ്കുചേരാൻ 2021 മാർച്ചിൽ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി നടത്തിയ സന്ദർശനം ഇരു നേതാക്കളും അനുസ്മരിച്ചു.  ഇതേ തുടർന്ന് 2021 ഡിസംബറിൽ  ബംഗ്ലാദേശിന്റെ വിജയദിനത്തിന്റെ സുവർണ ജൂബിലി ആഘോഷങ്ങളിൽ  ഇന്ത്യൻ പ്രസിഡന്റ് വിശിഷ്ടാതിഥിയായി പങ്കെത്തു. 

4. സഹകരണത്തിന്റെ വിവിധ മേഖലകളിൽ പുരോഗതി കൈവരിക്കാൻ സഹായിച്ച ഉന്നതതല സന്ദർശനങ്ങളുടെ തുടർച്ചയിൽ  രണ്ട് പ്രധാനമന്ത്രിമാരും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. 2022 ജൂണിൽ ഇന്ത്യയിലെ ന്യൂഡൽഹിയിൽ നടന്ന രണ്ട് രാജ്യങ്ങളിലെ വിദേശകാര്യ മന്ത്രിമാരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ സംയുക്ത കൺസൾട്ടേറ്റീവ് കമ്മീഷന്റെ ഏഴാം യോഗം വിജയകരമായി നടത്തിയതും ഇരുപക്ഷവും അനുസ്മരിച്ചു.

5. രാഷ്ട്രീയ-സുരക്ഷാ സഹകരണം, പ്രതിരോധം, അതിർത്തി മാനേജ്മെന്റ്, വ്യാപാരവും കണക്റ്റിവിറ്റിയും, ജലവിഭവം, ഊർജം, വികസന സഹകരണം, സാംസ്കാരികവും ജനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം എന്നിവയുൾപ്പെടെ ഉഭയകക്ഷി സഹകരണത്തിന്റെ സമ്പൂർണ്ണ വ്യാപ്തിയെക്കുറിച്ച് ഇരു പ്രധാനമന്ത്രിമാരും ചർച്ച നടത്തി. പരിസ്ഥിതി, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം, സൈബർ സുരക്ഷ, ഐസിടി, ബഹിരാകാശ സാങ്കേതികവിദ്യ, ഹരിത ഊർജം, നീല സമ്പദ്വ്യവസ്ഥ തുടങ്ങിയ സഹകരണത്തിന്റെ പുതിയ മേഖലകളിൽ സഹകരിക്കാനും അവർ സമ്മതിച്ചു.

6. പ്രാദേശികവും മേഖലാതലത്തിലെയും  താൽപ്പര്യങ്ങളുടെ വിവിധ വശങ്ങൾ അവർ കൂടുതൽ ചർച്ച ചെയ്തു. കോവിഡ് -19 മഹാമാരിയുടെ ആഘാതവും ആഗോള സംഭവവികാസങ്ങൾ മൂലമുള്ള വിതരണ ശൃംഖലയിലെ തടസ്സങ്ങളും മനസ്സിൽ വെച്ചുകൊണ്ട്, മേഖലയുടെ അഭിവൃദ്ധിക്കും വികസനത്തിനും സൗഹൃദത്തിന്റെയും പങ്കാളിത്തത്തിന്റെയും ആത്മാവിൽ കൂടുതൽ സഹകരണത്തിന്റെ ആവശ്യകത നേതാക്കൾ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

7. ഉഭയകക്ഷി, ഉപ മേഖലാ റെയിൽ, റോഡ്, മറ്റ് കണക്ടിവിറ്റി സംരംഭങ്ങൾ എന്നിവ നടപ്പാക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ഇരു നേതാക്കളും അടിവരയിട്ടു. ടോങ്കി-അഖൗറ ലൈനിന്റെ ഡ്യുവൽ ഗേജാക്കി മാറ്റൽ, റെയിൽവേ റോളിംഗ് സ്റ്റോക്ക് വിതരണം, ബംഗ്ലാദേശ് റെയിൽവേയിലെ ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കൽ, ബംഗ്ലാദേശ് റെയിൽവേയുടെ മെച്ചപ്പെട്ട സേവനങ്ങൾക്കായി ഐടി പരിഹാരങ്ങൾ പങ്കിടൽ തുടങ്ങിയ ഉഭയകക്ഷി സംരംഭങ്ങളെ ഇരുപക്ഷവും സ്വാഗതം ചെയ്തു. കൗനിയ-ലാൽമോനിർഹട്ട്-മൊഗൽഘട്ട്-ന്യൂ ഗീതാൽദാഹ ലിങ്ക്, ഹിലിക്കും ബിരാംപൂരിനും ഇടയിൽ ഒരു ലിങ്ക് സ്ഥാപിക്കൽ, ബെനാപോൾ-ജാഷോർ ലൈനിലെ ട്രാക്ക്, സിഗ്നലിംഗ് സംവിധാനങ്ങളും റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനുകളും നവീകരിക്കൽ, ബുരിമാരിക്കും ചംഗ്രബന്ധയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള ലിങ്ക് പുനഃസ്ഥാപിക്കൽ തുടങ്ങിയ പുതിയ സംരംഭങ്ങളെയും കക്ഷികൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. സിറാജ്ഗഞ്ചിലും മറ്റും ഒരു കണ്ടെയ്നർ ഡിപ്പോയുടെ നിർമ്മാണം, ഉഭയകക്ഷി വികസന സഹകരണത്തിന് കീഴിലുള്ള വിവിധ സാമ്പത്തിക ഉപകരണങ്ങളിലൂടെ ഈ പദ്ധതികൾക്കുള്ള ധനസഹായം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാൻ ഇരുപക്ഷവും സമ്മതിച്ചു. 20 ബ്രോഡ്-ഗേജ് ഡീസൽ ലോക്കോമോട്ടീവുകൾ ഗ്രാന്റിൽ നൽകാനുള്ള ഇന്ത്യയുടെ നടപടി  ബംഗ്ലാദേശ് പക്ഷം സ്വാഗതം ചെയ്തു.

8. ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരത്തിലെ വളർച്ചയെ ഇരു നേതാക്കളും അഭിനന്ദിച്ചു, ഏഷ്യയിലെ ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ കയറ്റുമതി ലക്ഷ്യസ്ഥാനമായി ഇന്ത്യ ഉയർന്നു. ഇന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള അരി, ഗോതമ്പ്, പഞ്ചസാര, ഉള്ളി, ഇഞ്ചി, വെളുത്തുള്ളി തുടങ്ങിയ അവശ്യ ഭക്ഷ്യവസ്തുക്കളുടെ മുൻകൂർ വിതരണത്തിനായി ബംഗ്ലാദേശ്  ഇന്ത്യയോട്  അഭ്യർത്ഥിച്ചു. ഇന്ത്യയിലെ നിലവിലുള്ള വിതരണ സാഹചര്യങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ബംഗ്ലാദേശിന്റെ അഭ്യർത്ഥനകൾ അനുകൂലമായി പരിഗണിക്കുമെന്നും ഇക്കാര്യത്തിൽ എല്ലാ ശ്രമങ്ങളും നടത്തുമെന്നും ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അറിയിച്ചു.

9. ഇന്ത്യ-ബംഗ്ലാദേശ് അതിർത്തിയുടെ സമാധാനപരമായ പരിപാലനം ഒരു പോലുള്ള  മുൻഗണനയാണെന്ന് തിരിച്ചറിഞ്ഞ്,  ശാന്തവും കുറ്റകൃത്യങ്ങളില്ലാത്തതുമായ അതിർത്തി നിലനിർത്തുന്നതിന്   ത്രിപുര സെക്ടറിൽ ആരംഭിക്കുന്ന ഫെൻസിങ് ഉൾപ്പെടെ സീറോ ലൈനിന്റെ 150 അടിക്കുള്ളിൽ  തീർപ്പാക്കാത്ത എല്ലാ വികസന പ്രവർത്തനങ്ങളും വേഗത്തിലാക്കാൻ രണ്ട് നേതാക്കളും ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് നിർദ്ദേശം നൽകി. 

10. അതിർത്തിയിലെ സംഭവങ്ങൾ മൂലമുള്ള മരണങ്ങളുടെ എണ്ണം ഗണ്യമായി കുറഞ്ഞുവെന്ന സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി, ഈ എണ്ണം പൂജ്യത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരാൻ പ്രവർത്തിക്കാൻ ഇരുപക്ഷവും സമ്മതിച്ചു. ആയുധങ്ങൾ, മയക്കുമരുന്ന്, വ്യാജ കറൻസി എന്നിവയുടെ കള്ളക്കടത്ത് തടയുന്നതിനും പ്രത്യേകിച്ച് സ്ത്രീകളുടെയും കുട്ടികളുടെയും കടത്ത് തടയുന്നതിനും അതിർത്തി കാക്കുന്ന രണ്ട് സേനകളുടെ തീവ്രമായ ശ്രമങ്ങളെ ഇരുപക്ഷവും അഭിനന്ദിച്ചു. ഭീകരതയെ അതിന്റെ എല്ലാ രൂപങ്ങളിലും പ്രകടനങ്ങളിലും ഉന്മൂലനം ചെയ്യാനുള്ള തങ്ങളുടെ ശക്തമായ പ്രതിബദ്ധത ഇരു നേതാക്കളും ആവർത്തിച്ചു പറയുകയും മേഖലയിലും പുറത്തും ഭീകരവാദം, അക്രമാസക്തമായ തീവ്രവാദം, മൗലികവാദം എന്നിവയുടെ വ്യാപനം തടയുന്നതിനുള്ള സഹകരണം കൂടുതൽ ശക്തിപ്പെടുത്താൻ തീരുമാനിച്ചു.

11. ഇന്ത്യയുടെയും ബംഗ്ലാദേശിന്റെയും സംയുക്ത നദികളുടെ കമ്മീഷന്റെ  38-ാമത് മന്ത്രിതല യോഗം (2022 ഓഗസ്റ്റ് 23-25 വരെ ന്യൂഡൽഹിയിൽ  വിളിച്ചു് ചേർത്തതിൽ  സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് ,  ബംഗ്ലാദേശിനെ അതിന്റെ ജലസേചന ആവശ്യങ്ങൾ പരിഹരിക്കാനും ദക്ഷിണ അസമിലെ ജലപദ്ധതികൾ സുഗമമാക്കാനും സഹായിക്കുന്നതിനായി പൊതു അതിർത്തി നദിയായ കുഷിയാരയിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യയും ബംഗ്ലാദേശും വെള്ളം പിൻവലിക്കുന്നതിനെ കുറിച്ച്  ഇന്ത്യയുടെ ജലവിഭവ മന്ത്രാലയവും ,ജലശക്തി മന്ത്രാലയവും ,  ബംഗ്ലാദേശ് ഗവണ്മെന്റും   തമ്മിൽ  ധാരണാപത്രത്തിൽ ഒപ്പുവെച്ചതിനെ ഇരു നേതാക്കളും സ്വാഗതം ചെയ്തു.

12 .  ത്രിപുരയുടെ   അടിയന്തര ജലസേചന ആവശ്യങ്ങൾ കണക്കിലെടുത്ത് ഫെനി നദിയിലെ ഇടക്കാല ജലം പങ്കിടൽ കരാറിൽ നേരത്തെ ഒപ്പുവെക്കാൻ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അഭ്യർത്ഥിച്ചു. ഇന്ത്യയുടെ അഭ്യർത്ഥന ബംഗ്ലാദേശ് പക്ഷം അംഗീകരിച്ചു  . ത്രിപുരയിലെ സബ്റൂം നഗരത്തിലേക്കുള്ള കുടിവെള്ള വിതരണത്തിനായി ഫെനി നദിയിൽ നിന്ന് 1.82 ക്യുസെക്‌സ് വെള്ളം പിൻവലിക്കാൻ ഇരുരാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള 2019 ലെ ധാരണാപത്രം നടപ്പിലാക്കാൻ ഇന്ത്യയെ പ്രാപ്തമാക്കിയതിന് ബംഗ്ലാദേശിനോട് ഇന്ത്യൻ  പക്ഷം നന്ദി പറഞ്ഞു.

13 . ഉഭയകക്ഷി ബന്ധത്തിൽ ജല പരിപാലനത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം തിരിച്ചറിഞ്ഞുകൊണ്ട് , ഡാറ്റാ കൈമാറ്റത്തിന് മുൻഗണന നൽകുന്നതിനും ഇടക്കാല ജലം പങ്കിടൽ കരാറുകളുടെ ചട്ടക്കൂട് രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിനുമായി കൂടുതൽ നദികളെ ഉൾപ്പെടുത്തി സഹകരണ മേഖല വിപുലീകരിക്കാനുള്ള സംയുക്ത നദീജല കമ്മീഷൻ തീരുമാനത്തെ നേതാക്കൾ അഭിനന്ദിച്ചു. 1996ലെ ഗംഗാജലം പങ്കിടൽ ഉടമ്പടി പ്രകാരം ബംഗ്ലാദേശിന് ലഭിക്കുന്ന ജലത്തിന്റെ പരമാവധി വിനിയോഗം സംബന്ധിച്ച് പഠനം നടത്താൻ സംയുക്ത സാങ്കേതിക സമിതി രൂപീകരിച്ചതിനെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

14 . മുൻ ചർച്ചകൾ അനുസ്മരിച്ചുകൊണ്ട്, ടീസ്റ്റ നദിയിലെ ജലം പങ്കിടുന്നത് സംബന്ധിച്ച ഇടക്കാല കരാർ അവസാനിപ്പിക്കാനുള്ള ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ദീർഘകാല അഭ്യർത്ഥന പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീന ആവർത്തിച്ചു, അതിന്റെ കരട് 2011 ൽ അന്തിമമായി. നദികളിലെ മലിനീകരണം പോലുള്ള പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുക, നദീതട പരിസ്ഥിതി മെച്ചപ്പെടുത്തുക, പൊതു നദികളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം നദികളുടെ നാവിഗേഷൻ എന്നിവ മെച്ചപ്പെടുത്തുക തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളിൽ  യോജിച്ചു പ്രവർത്തിക്കാൻ ഇരു നേതാക്കളും   ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് നിർദേശം നൽകി.

15. ഉപ-മേഖലാ സഹകരണം വർധിപ്പിക്കുന്നതിന്റെ ആവേശത്തിൽ, കതിഹാർ (ബിഹാർ) മുതൽ ബോർനഗർ (അസം) വരെയുള്ള ഉയർന്ന ശേഷിയുള്ള 765 കെവി ട്രാൻസ്മിഷൻ ലൈനിലൂടെ ഉൾപ്പെടെ, രണ്ട് രാജ്യങ്ങളിലെയും പവർ ഗ്രിഡുകളെ സമന്വയിപ്പിച്ച് ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള പദ്ധതികൾ വേഗത്തിൽ നടപ്പാക്കാൻ ഇരു നേതാക്കളും സമ്മതിച്ചു. ബംഗ്ലാദേശിലെ പർബതിപൂർ വഴി, ഒരു പ്രത്യേക ആവശ്യത്തിനുള്ള വാഹനത്തിനായി അനുയോജ്യമായ ഘടനയുള്ള ഇന്ത്യ-ബംഗ്ലാദേശ് സംയുക്ത സംരംഭത്തിലൂടെ നിർമ്മിക്കാൻ. വൈദ്യുതി മേഖലയിൽ ഉപമേഖലാ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്താൻ ധാരണയായി. നേപ്പാളിൽ നിന്നും ഭൂട്ടാനിൽ നിന്നും ഇന്ത്യ വഴി വൈദ്യുതി ഇറക്കുമതി ചെയ്യാൻ ബംഗ്ലാദേശ് അഭ്യർത്ഥിച്ചു. ഇതിനുള്ള മാർഗനിർദേശങ്ങൾ ഇന്ത്യയിൽ നിലവിലുണ്ടെന്ന് ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അറിയിച്ചു. 

16. ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ഊർജ ആവശ്യങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്നതിന് സഹായിക്കുന്ന ഇന്ത്യ-ബംഗ്ലാദേശ് സൗഹൃദ പൈപ്പ് ലൈനിലെ പുരോഗതി ഇരു നേതാക്കളും അവലോകനം ചെയ്തു. പദ്ധതി എത്രയും വേഗം പൂർത്തിയാക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് അവർ പ്രത്യാശ പ്രകടിപ്പിച്ചു. പെട്രോളിയം ഉൽപന്നങ്ങൾക്കായുള്ള ആഭ്യന്തര ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റാൻ സഹായിക്കണമെന്ന് ബംഗ്ലാദേശ് ഭാഗവും ഇന്ത്യയുടെ ഭാഗത്തോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു. ഇരുപക്ഷത്തിന്റെയും അംഗീകൃത ഏജൻസികൾ തമ്മിലുള്ള ചർച്ചകൾ സുഗമമാക്കാൻ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം സമ്മതിച്ചു. അസമിലെയും മേഘാലയയിലെയും വിനാശകരമായ വെള്ളപ്പൊക്കത്തെ തുടർന്നുള്ള തടസ്സങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തിൽ അസമിൽ നിന്ന് ബംഗ്ലാദേശ് വഴി ത്രിപുരയിലേക്ക് പെട്രോളിയം, എണ്ണ, ലൂബ്രിക്കന്റുകൾ എന്നിവയുടെ ഗതാഗതം അനുവദിക്കുന്നതിൽ ബംഗ്ലാദേശിന്റെ സമയോചിതമായ പിന്തുണയെ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അഭിനന്ദിച്ചു. ഇന്ത്യൻ ഓയിൽ കോർപ്പറേഷൻ ലിമിറ്റഡിനെ (ഐ ഓ സി എൽ ) ബംഗ്ലാദേശിലേക്ക് ശുദ്ധീകരിച്ച പെട്രോളിയം ഉൽപന്നങ്ങളുടെ രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത G2G വിതരണക്കാരായി ഉൾപ്പെടുത്താനുള്ള ബംഗ്ലാദേശിന്റെ തീരുമാനത്തെ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം സ്വാഗതം ചെയ്തു.

17. വികസന പങ്കാളിത്തത്തിൽ ഇരുപക്ഷവും തമ്മിലുള്ള ശക്തമായ സഹകരണത്തിൽ ഇരു നേതാക്കളും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. കഴിഞ്ഞ സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ ഫണ്ട് വിനിയോഗത്തിന്റെ കാര്യത്തിൽ ഏറ്റവും മികച്ച വികസന പങ്കാളിയായി മാറിയ ഇന്ത്യ വികസന ഫണ്ടുകൾ വിതരണം ചെയ്തതിന്റെ കാര്യക്ഷമതയെ ബംഗ്ലാദേശ് പക്ഷം അഭിനന്ദിച്ചു.

18. ചാറ്റോഗ്രാം, മോംഗ്ല തുറമുഖങ്ങൾ (എസിഎംപി) ഉപയോഗിക്കുന്നതിനുള്ള കരാറിന് കീഴിലുള്ള ട്രയൽ റൺ വിജയകരമായി പൂർത്തിയാക്കിയതിനെ രണ്ട് നേതാക്കളും സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും എത്രയും വേഗം അതിന്റെ പൂർണ്ണമായ പ്രവർത്തനക്ഷമത പ്രതീക്ഷിക്കുകയും ചെയ്തു. 2015ലെ ഉഭയകക്ഷി തീരദേശ ഷിപ്പിംഗ് കരാറിന്റെ വിപുലീകരണത്തിനായി മൂന്നാം രാജ്യ എക്‌സിം കാർഗോ ഉൾപ്പെടുത്താനുള്ള അഭ്യർത്ഥന ഇന്ത്യൻ പക്ഷം ആവർത്തിച്ചു. ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള നേരിട്ടുള്ള ഷിപ്പിംഗ് ബന്ധങ്ങൾ വേഗത്തിൽ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാനും ഇരുപക്ഷവും സമ്മതിച്ചു. പ്രോട്ടോക്കോൾ ഓൺ ഇൻലാൻഡ് വാട്ടർ ട്രാൻസിറ്റ് ആന്റ് ട്രേഡ് (PIWTT) റൂട്ടുകൾ 5 & 6 (ധുലിയൻ മുതൽ രാജ്ഷാഹി വരെ -അരിച്ച വരെ നീട്ടൽ), 9 & 10 (ദൗദ്കണ്ടി മുതൽ സോനാമുര വരെ) എന്നിവയ്ക്ക് കീഴിൽ നദീതീര സർവീസുകൾ ആരംഭിക്കാനുള്ള തീരുമാനം നടപ്പിലാക്കാനും അവർ സമ്മതിച്ചു. ത്രിപുരയെ ബംഗ്ലാദേശുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ഫെനി നദിക്ക് കുറുകെയുള്ള മൈത്രി പാലം പ്രവർത്തനക്ഷമമാക്കുന്നതിന് ശേഷിക്കുന്ന അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, കുടിയേറ്റം, കസ്റ്റംസ് സൗകര്യങ്ങൾ എന്നിവ എത്രയും വേഗം പൂർത്തിയാക്കണമെന്ന് ഇന്ത്യൻ പക്ഷം ബംഗ്ലാദേശിനോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു.

19. ബി ബി ഐ എൻ  മോട്ടോർ വാഹന  കരാറിന്റെ നേരത്തെയുള്ള പ്രവർത്തനത്തിലൂടെ ഉഭയകക്ഷി, ഉപ-മേഖലാ  കണക്റ്റിവിറ്റി മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ വേഗത്തിലാക്കാൻ ഇരു നേതാക്കളും സമ്മതിച്ചു. പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ഹിലി മുതൽ മേഘാലയയിലെ മഹേന്ദ്രഗഞ്ച് വരെ ബംഗ്ലാദേശ് വഴിയുള്ള ഹൈവേ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പുതിയ ഉപ-മേഖലാ  കണക്റ്റിവിറ്റി പ്രോജക്ടുകൾ ആരംഭിക്കുന്നതിനുള്ള സഹകരണത്തിനായി ഇന്ത്യ ബംഗ്ലാദേശിനോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു, ഇത് സംബന്ധിച്ച് വിശദമായ പ്രോജക്ട് റിപ്പോർട്ട് തയ്യാറാക്കാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. അതേ ആവേശത്തിൽ, ഇന്ത്യ – മ്യാൻമർ – തായ്‌ലൻഡ് ത്രിരാഷ്ട്ര ഹൈവേ പദ്ധതിയുടെ നിലവിലുള്ള സംരംഭത്തിൽ പങ്കാളിയാകാനുള്ള ആഗ്രഹം ബംഗ്ലാദേശ് ആവർത്തിച്ചു.

20. നിർദ്ദിഷ്ട ലാൻഡ് കസ്റ്റംസ് സ്റ്റേഷനുകൾ/വിമാനത്താവളങ്ങൾ/തുറമുഖങ്ങൾ വഴി തങ്ങളുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ മൂന്നാം രാജ്യങ്ങളിലേക്ക് കയറ്റുമതി ചെയ്യുന്നതിന് ബംഗ്ലാദേശിലേക്ക് തങ്ങളുടെ പ്രദേശം വഴി സൗജന്യ ഗതാഗതം വാഗ്ദാനം ചെയ്തിട്ടുണ്ടെന്ന് ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അറിയിച്ചു. ഇക്കാര്യത്തിൽ, മൂന്നാം രാജ്യങ്ങളിലേക്കുള്ള ട്രാൻസ്ഷിപ്പ്മെന്റിനായി തുറമുഖ അടിസ്ഥാനസൗകര്യങ്ങൾ  ഉപയോഗിക്കുന്നതിന് ബംഗ്ലാദേശ് ബിസിനസ്സ് സമൂഹത്തെ ഇന്ത്യ ക്ഷണിച്ചു. നേപ്പാളിലേക്കും ഭൂട്ടാനിലേക്കും ഉൽപന്നങ്ങൾ കയറ്റുമതി ചെയ്യുന്നതിനായി ഇന്ത്യ ബംഗ്ലാദേശിലേക്ക് സൗജന്യ ഗതാഗതം നൽകുന്നുണ്ട്. പുതുതായി ഉദ്ഘാടനം ചെയ്ത ചിലഹാത്തി-ഹൽദിബാരി റൂട്ടിലൂടെ ഭൂട്ടാനുമായി റെയിൽവേ കണക്റ്റിവിറ്റിയും ബംഗ്ലാദേശ് അഭ്യർത്ഥിച്ചു. അഭ്യർത്ഥനയുടെ പ്രവർത്തനക്ഷമതയും സാധ്യതയും കണക്കിലെടുത്ത് ഇന്ത്യയുടെ ഭാഗം പരിഗണിക്കാൻ സമ്മതിച്ചു. ഇതും മറ്റ് ക്രോസ് ബോർഡർ റെയിൽ ലിങ്കുകളും പ്രാവർത്തികമാക്കുന്നതിന്, ചിലഹാത്തി – ഹൽദിബാരി ക്രോസിംഗിലെ തുറമുഖ നിയന്ത്രണങ്ങൾ നീക്കം ചെയ്യാൻ ഇന്ത്യ ബംഗ്ലാദേശിനോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു.

21. സമഗ്ര സാമ്പത്തിക പങ്കാളിത്ത കരാർ (സിഇപിഎ) ഇരു രാജ്യങ്ങൾക്കും ഗുണകരമാകുമെന്ന് ശുപാർശ ചെയ്യുന്ന സംയുക്ത സാധ്യതാ പഠനത്തിന്റെ സമീപകാല അന്തിമരൂപം ഇരു നേതാക്കളും സ്വാഗതം ചെയ്തു. 2022 കലണ്ടർ വർഷത്തിനുള്ളിൽ ചർച്ചകൾ ആരംഭിക്കാനും എൽഡിസി പദവിയിൽ നിന്ന് ബംഗ്ലാദേശിന്റെ അന്തിമ ബിരുദം നേടുന്ന സമയത്തുതന്നെ ഇവ പൂർത്തിയാക്കാനും അവർ ഇരുവശത്തുമുള്ള വ്യാപാര ഉദ്യോഗസ്ഥരോട് നിർദ്ദേശിച്ചു.

23. ഉഭയകക്ഷി പ്രതിരോധ ബന്ധം ശക്തമാക്കുന്നതിൽ ഇരു നേതാക്കളും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. ഇരു രാജ്യങ്ങൾക്കും ഗുണകരമാകുന്ന, പ്രതിരോധത്തിനായുള്ള ലൈൻ ഓഫ് ക്രെഡിറ്റ് പദ്ധതിക്ക് കീഴിലുള്ള പദ്ധതികൾ നേരത്തെ തന്നെ അന്തിമമാക്കാനും അവർ സമ്മതിച്ചു. ഇക്കാര്യത്തിൽ ബംഗ്ലാദേശ് സായുധ സേനയ്ക്കുള്ള വാഹനങ്ങൾക്കായുള്ള പ്രാരംഭ സംഭരണ ​​പദ്ധതികൾ അന്തിമമാക്കിയതിനെ ഇന്ത്യ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ഉഭയകക്ഷി പ്രതിരോധ ബന്ധം മെച്ചപ്പെടുത്താൻ കാത്തിരിക്കുകയും ചെയ്തു. കൂടുതൽ സമുദ്രസുരക്ഷയ്ക്കായി തീരദേശ റഡാർ സംവിധാനം ലഭ്യമാക്കുന്നതിനുള്ള 2019ലെ ധാരണാപത്രം നടപ്പാക്കാനുള്ള അഭ്യർത്ഥന നേരത്തെ തന്നെ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം ആവർത്തിച്ചു.

24. വാക്സിൻ മൈത്രി, ഓക്‌സിജൻ എക്‌സ്‌പ്രസ് ട്രെയിനുകൾ വഴി ബംഗ്ലാദേശിലേക്കുള്ള കൊവിഡ്-19 മഹാമാരിയുടെ  സമയത്ത് ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള അടുത്ത സഹകരണത്തെയും ഇന്ത്യയ്ക്ക് ബംഗ്ലാദേശ് മരുന്നുകൾ സമ്മാനിച്ചതിനെയും സ്വാഗതം ചെയ്തുകൊണ്ട് ഇരു നേതാക്കളും ജനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വർദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. റെയിൽ, റോഡ്, വ്യോമ, ജലവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കണക്റ്റിവിറ്റി പുനരാരംഭിച്ചതിൽ നേതാക്കൾ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. ഇക്കാര്യത്തിൽ, ഭൂരിഭാഗം റോഡ്, റെയിൽ ഇമിഗ്രേഷൻ ചെക്ക് പോസ്റ്റുകളിലും ഇന്ത്യ പുനരാരംഭിക്കുന്ന സൗകര്യങ്ങളെ ബംഗ്ലാദേശ് സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും, നേരത്തെ തന്നെ സഞ്ചാരം സുഗമമാക്കുന്നതിന് എല്ലാ ലാൻഡ് പോർട്ടുകളിലും/ഐസിപികളിലും ഇമിഗ്രേഷൻ സൗകര്യങ്ങൾ കോവിഡിന് മുൻപേയുള്ള നിലയിലേയ്ക്ക്  പുനഃസ്ഥാപിക്കണമെന്ന് അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇന്ത്യയ്ക്കും ബംഗ്ലാദേശിനും ഇടയിലുള്ള മൂന്നാമത്തെ പാസഞ്ചർ ട്രെയിനായ 2022 ജൂൺ മുതൽ മിതാലി എക്‌സ്പ്രസിന്റെ പതിവ് സർവീസുകൾ ആരംഭിക്കുന്നതിനെ ഇരു നേതാക്കളും സ്വാഗതം ചെയ്തു.

25. ഇന്ത്യയും ബംഗ്ലദേശും സംയുക്തമായി നിർമ്മിച്ച   ബംഗബന്ധു (മുജീബ്: ദ മേക്കിംഗ് ഓഫ് എ നേഷൻ) സിനിമയുടെ ആദ്യകാല ലോഞ്ച് ഇരു നേതാക്കളും ഉറ്റുനോക്കി. ബംഗ്ലാദേശിൽ നിന്ന് പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ നാദിയയിലെ ഇന്ത്യ-ബംഗ്ലാദേശ് അതിർത്തി വരെ, 1971-ൽ ബംഗ്ലാദേശ് വിമോചന യുദ്ധത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഒരു ഡോക്യുമെന്ററിയുടെ നിർമ്മാണം. 1971-ലെ ബംഗ്ലാദേശ് വിമോചന യുദ്ധത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അപൂർവ വീഡിയോ ദൃശ്യങ്ങൾ സംയുക്തമായി സമാഹരിക്കാൻ ബംഗ്ലാദേശ് നിർദ്ദേശിച്ചു. ഡൽഹി സർവ്വകലാശാലയിൽ ബംഗബന്ധു ചെയർ സ്ഥാപിച്ചതിനെ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അഭിനന്ദിച്ചു.

26. ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള നവീകരണത്തിൽ പങ്കാളിത്തം ഉത്തേജിപ്പിക്കുന്ന ബംഗ്ലാദേശിൽ നിന്നുള്ള സ്റ്റാർട്ടപ്പ് പ്രതിനിധി സംഘത്തിന്റെ ആദ്യ സന്ദർശനത്തിനായി ഇരു നേതാക്കളും ഉറ്റുനോക്കി. വരും മാസങ്ങളിൽ ആസൂത്രണം ചെയ്യുന്ന യൂത്ത് എക്സ്ചേഞ്ചുകൾ പുനരാരംഭിക്കുന്നതിൽ ഇരുപക്ഷവും സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി. ഇന്ത്യയിലെ മെഡിക്കൽ സൗകര്യങ്ങളിൽ ബംഗ്ലാദേശിലെ മുക്തിജോധകൾക്ക് വൈദ്യചികിത്സ നൽകാനുള്ള ഇന്ത്യയുടെ മുൻകൈയ്ക്ക് ബംഗ്ലാദേശ് പക്ഷം ആഴത്തിലുള്ള  അഭിനന്ദനം അറിയിച്ചു.

27. ‘സുന്ദർബനുകളുടെ സംരക്ഷണം’ എന്ന വിഷയത്തിൽ 2011-ലെ ധാരണാപത്രം ഫലപ്രദമായി നടപ്പിലാക്കാൻ നേതാക്കൾ ഊന്നൽ നൽകി, ഈ ഡെൽറ്റ  വനത്തിന്റെ ആവാസവ്യവസ്ഥയ്ക്കും ഈ ആവാസവ്യവസ്ഥയെ ആശ്രയിക്കുന്ന ആളുകൾക്കും സുസ്ഥിരമായി ജീവിക്കാൻ കഴിയുന്ന തരത്തിൽ സംയുക്ത പ്രവർത്തക  ഗ്രൂപ്പ് എത്രയും വേഗം വിളിച്ചുകൂട്ടി.

28. പുതിയതും ഉയർന്നുവരുന്നതുമായ സഹകരണ മേഖലകളുടെ സാധ്യതകൾ പ്രയോജനപ്പെടുത്തേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ഇരുപക്ഷവും അംഗീകരിക്കുകയും ബഹിരാകാശത്തിന്റെ സമാധാനപരമായ ഉപയോഗം, ഹരിത ഊർജം, ആണവോർജ്ജത്തിന്റെ സമാധാനപരമായ ഉപയോഗം, 
ധനകാര്യം, ആരോഗ്യം, വിദ്യാഭ്യാസം എന്നിവയിലെ സേവനങ്ങൾ,  സാങ്കേതികവിദ്യ പ്രാപ്തമാക്കൽ തുടങ്ങിയ  അത്യാധുനിക മേഖലകളിൽ സഹകരണം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് ഇരുപക്ഷത്തുമുള്ള അധികാരികളോട് നിർദേശിക്കുകയും ചെയ്തു. 

29. മേഖലയിലെ  സാഹചര്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട്, മ്യാൻമറിലെ റാഖൈൻ സംസ്ഥാനത്ത് നിന്ന് നിർബന്ധിതമായി കുടിയിറക്കപ്പെട്ട ഒരു ദശലക്ഷത്തിലധികം ആളുകൾക്ക് അഭയം നൽകുന്നതിനും മാനുഷിക സഹായം നൽകുന്നതിനുമുള്ള ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ഔദാര്യത്തെ ഇന്ത്യ അഭിനന്ദിക്കുകയും  ബലം പ്രയോഗിച്ച് കുടിയിറക്കപ്പെട്ട ഈ ആളുകളെ സുരക്ഷിതവും സുസ്ഥിരവും വേഗത്തിലുള്ളതുമായ തിരിച്ചുവരവ് ഉറപ്പാക്കാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ ഇരുവരുടെയും അയൽരാജ്യമായ ഒരേയൊരു രാജ്യം എന്ന നിലയിൽ ബംഗ്ലാദേശിനെയും മ്യാൻമറിനെയും പിന്തുണയ്ക്കാനുള്ള പ്രതിബദ്ധതയ്ക്ക് അടിവരയിടുകയും ചെയ്തു.

30. പ്രാദേശിക സംഘടനകൾ വഴി മേഖലാ  സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിന് വേണ്ടി പ്രവർത്തിക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത ഇരുപക്ഷവും അടിവരയിട്ടു. ബിംസ്റ്റെക് സെക്രട്ടേറിയറ്റിന് ആതിഥേയത്വം വഹിക്കുന്നതിലും അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിലും ബംഗ്ലാദേശിന്റെ സംഭാവനയെ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം അഭിനന്ദിച്ചു. ഇന്ത്യൻ ഓഷ്യൻ റിം അസോസിയേഷന്റെ (IORA) ചെയർ എന്ന നിലയിൽ ബംഗ്ലാദേശിനുള്ള പിന്തുണ ഇന്ത്യൻ പക്ഷം ആവർത്തിച്ചു.

31. സന്ദർശന വേളയിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന ധാരണാപത്രങ്ങളുടെയും  കരാറുകളുടെയും  ഒപ്പിടലും  കൈമാറ്റം നടന്നു :

a) പൊതു അതിർത്തി നദിയായ കുഷിയറയിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യയും ബംഗ്ലാദേശും വെള്ളം എടുക്കുന്നത്  സംബന്ധിച്ച് ജല  ശക്തി മന്ത്രാലയം, ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ്, ജലവിഭവ മന്ത്രാലയം, ബംഗ്ലാദേശ് ഗവണ്മെന്റ് എന്നിവ തമ്മിലുള്ള ധാരണാപത്രം

b) ഇന്ത്യയിൽ ബംഗ്ലാദേശ് റെയിൽവേ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ പരിശീലിപ്പിക്കുന്നത് സംബന്ധിച്ച് റെയിൽവേ മന്ത്രാലയം (റെയിൽവേ ബോർഡ്), ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ്, റെയിൽവേ മന്ത്രാലയം, ബംഗ്ലാദേശ് സർക്കാർ എന്നിവ തമ്മിലുള്ള ധാരണാപത്രം

സി) FOIS പോലുള്ള ഐടി സംവിധാനങ്ങളിലും ബംഗ്ലാദേശ് റെയിൽവേയ്‌ക്കായുള്ള മറ്റ് ഐടി ആപ്ലിക്കേഷനുകളിലും സഹകരണം സംബന്ധിച്ച്   റെയിൽവേ മന്ത്രാലയം (റെയിൽവേ ബോർഡ്), ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ്, റെയിൽവേ മന്ത്രാലയം, ബംഗ്ലാദേശ് ഗവൺമെന്റ് എന്നിവ തമ്മിലുള്ള ധാരണാപത്രം 

e) ന്യൂസ്‌പേസ് ഇന്ത്യ ലിമിറ്റഡും ബംഗ്ലാദേശ് സാറ്റലൈറ്റ് കമ്പനി ലിമിറ്റഡും തമ്മിലുള്ള ബഹിരാകാശ സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ മേഖലകളിലെ സഹകരണം സംബന്ധിച്ച ധാരണാപത്രം

എഫ്) പ്രസാർ ഭാരതിയും ബംഗ്ലാദേശ് ടെലിവിഷനും (ബിടിവി) പ്രക്ഷേപണത്തിലെ സഹകരണം സംബന്ധിച്ച ധാരണാപത്രം

g) ഇന്ത്യയിലെ ബംഗ്ലദേശ് ജുഡീഷ്യൽ ഓഫീസർമാർക്കുള്ള പരിശീലനവും ശേഷി വർധിപ്പിക്കൽ പരിപാടിയും സംബന്ധിച്ച് ഇന്ത്യയിലെ നാഷണൽ ജുഡീഷ്യൽ അക്കാദമിയും ബംഗ്ലാദേശ് സുപ്രീം കോടതിയും തമ്മിലുള്ള ധാരണാപത്രം.

32. സന്ദർശന വേളയിൽ താഴെപ്പറയുന്നവ അനാച്ഛാദനം ചെയ്‌തു/പ്രഖ്യാപിച്ചു/ പ്രകാശനം ചെയ്‌തു:

a) ബംഗ്ലാദേശിലെ രാംപാലിലെ മൈത്രീ സൂപ്പർ തെർമൽ പവർ പ്ലാന്റിന്റെ യൂണിറ്റ്-1 അനാച്ഛാദനം

ബി) രൂപാ റെയിൽവേ പാലത്തിന്റെ ഉദ്ഘാടനം

c) ഖുൽന – ദർശന റെയിൽവേ ലൈനിനും പർബോതിപൂർ – കൗനിയ റെയിൽവേ ലൈനിനുമുള്ള പ്രോജക്ട് മാനേജ്‌മെന്റ് കൺസൾട്ടൻസി കരാറുകളിൽ ഒപ്പുവെച്ചതിന്റെ പ്രഖ്യാപനം.

d) ബംഗബന്ധു ഷെയ്ഖ് മുജീബുർ റഹ്മാന്റെ ചരിത്രപ്രസിദ്ധമായ ‘മാർച്ച് ഏഴാം പ്രസംഗം’ 23 ഇന്ത്യൻ ഭാഷകളിലേക്കും മറ്റ് ദക്ഷിണേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളിലെ 5 ഭാഷകളിലേക്കും വിവർത്തനം ചെയ്ത പുസ്തകം പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീന പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിക്ക് സമർപ്പിക്കുന്നു.

ഇ) ഗ്രാന്റ് അടിസ്ഥാനത്തിൽ ബംഗ്ലാദേശ് റെയിൽവേയ്ക്ക് 20 ബ്രോഡ് ഗേജ് ലോക്കോമോട്ടീവുകൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രഖ്യാപനം.

f) ബംഗ്ലാദേശ് ഗവൺമെന്റിന്റെ റോഡ് ആൻഡ് ഹൈവേ ഡിപ്പാർട്ട്‌മെന്റിന് റോഡ് നിർമ്മാണ ഉപകരണങ്ങളും യന്ത്രങ്ങളും വിതരണം ചെയ്യുന്നത് സംബന്ധിച്ച പ്രഖ്യാപനം 

33. ഇന്ത്യയിലെ ഗവൺമെന്റിന്റെയും ജനങ്ങളുടെയും ഊഷ്മളവും ഉദാരവുമായ ആതിഥേയത്വത്തിന് പ്രധാനമന്ത്രി ഷെയ്ഖ് ഹസീന പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിയോട് നന്ദി പറഞ്ഞു. ബംഗ്ലാദേശ് സന്ദർശിക്കാൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഹസീന പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയെ സ്‌നേഹപൂർവം ക്ഷണിച്ചു.

–ND–